«Qazaqstan- bizdiń ortaq úıimiz». 130 ult pen ulystyń basyn qosqan memleket retinde jahanǵa jarııa boldyq, biraq búgingi másele bólek. Qazaq jeri burynnan ulttar laboratorııasyna aınalǵany jasyryn emes. Azamattyq týrasynda aıtylmaǵan aıǵaq qalmaǵany taǵy shyn. Jalpaqshesheılik tanytýda biz nege ozyp turmyz?
Azamat atanýdyń alǵysharty «Qazaqstan Respýblıkasynyń azamattyǵy týraly» Zańynda jazylǵan. Áńgimeniń aýanyn sol jaqtan bastaıyq. 1991 jyly jarııalanǵan qujatta: «Qazaqstan Respýblıkasynyń aýmaǵynda zańdy negizde keminde bes jyl turaqty turatyn ne Qazaqstan Respýblıkasynyń azamattarymen keminde úsh jyl nekede turatyn adamdar qabyldanatyn bolady» dep taıǵa tańba basqandaı anyq jazyldy. Bul taqyryp aıasynda osydan ózge shartty tappaısyz. Demek, memlekettiń zańdy turǵyny ol eldiń tarıhy men tilin bilýge tıis emes. Bul rette qazaq tiliniń mártebesi týraly sóz qozǵaýdyń ózi artyq sııaqty.
Biz qushaq ashyp, dostyq tanytqanda, ózge eldiń jaıy qandaı? Mysaly, Ońtústik Koreıa Konstıtýııasy azamattyq alý jóninde ótinish bergen azamattarǵa koreı tilin bazalyq deńgeıde bilýdi, mádenıeti men dástúrin qurmetteýdi, ár aımaqtyń jergilikti zańdaryna baǵynýdy mindetteıdi. Atalǵan memleketpen qatar Túrkııada da turaqty tabys kózin rastaý qajet. Azamattyq alý quqyǵyna ıe bolý úshin Túrkııada 500 myń dollar kóleminde qarjy qoryńyz bolýy tıis. Odan bólek, keminde bes jyl elde turýyńyz, túrik tilinde erkin sóıleýińiz jáne densaýlyq jaǵdaıyńyz tekseriledi.
Birikken Arab Ámirligi el terrıtorııasynda turý merzimin 30 jyl dep kórsetedi. Ári arab jigitine turmysqa shyqqan qyz zańdy nekege 3 jyl tolǵanda ǵana azamatsha atana alsa, arab qyzyna úılengen ózge ult ókiline BAÁ-niń azamattyǵy múlde berilmeıdi. Al bizde she? Biz keńdigimizdi kúıeýge de, jıenge de tanytyp júrmiz. Máseleniń shetin túrtseń, jibi ydyrap, osydan keıin qazaq qyzdary shetke ketti dep dabyl qaǵamyz. Sózge tuzdyq bolsyn, Túrik azamatyna turmysqa shyqqan Aısana Iyldyrym másele jaıynda búı deıdi:
«Sheteldikke turmysqa shyqtyń dep áleýmettik jelide áli de tabalap jatyr. Biraq, qazaq jigiti bir balammen dalaǵa tastap ketkende eshkim eshteńe dep dabyl qaqpady. Ekinshi ret ana atandym, shúkir baqyttymyn. Túrkııada oqyǵan joqpyn, turmysqa shyqqanǵa deıin til bilmedim. Mundaǵy azamattyq alýdyń ár túrli aspektileri bar. Mysaly, neke jolymen azamattyq alý úshin keminde 3 jyl túrik azamatymen zańdy jubaı bolyp, keleshekte de otbasynyń saqtalatynyna senimdi bolýyń kerek. Aıryqsha aıta keterligi, otbasynyń beriktigine zııan keletin qyzmet túrimen aınalysýǵa tyıym salynady. Men áli Túrkııa Respýblıkasynyń azamattyǵyn alǵan joqpyn. Qazir qosazamattyq týraly Zań qaralyp jatyr».
Saıyp kelgende, til men tarıhqa degen qurmet eń áýeli osy azamattyq týraly Zańda mindettelýi tıis. Konstıtýııamyzda Azamattyq alý jónindegi halyqaralyq sharttardyń alynyp tastalǵanyna da birshama ýaqyt ótti. Saý basymyzǵa saqına tilep alǵandaı kórinedi keıde...
Mádına OQAS,
"Adyrna" ulttyq portaly
