«قازاقستان- ءبىزدىڭ ورتاق ءۇيىمىز». 130 ۇلت پەن ۇلىستىڭ باسىن قوسقان مەملەكەت رەتىندە جاھانعا جاريا بولدىق، بىراق بۇگىنگى ماسەلە بولەك. قازاق جەرى بۇرىننان ۇلتتار لابوراتورياسىنا اينالعانى جاسىرىن ەمەس. ازاماتتىق تۋراسىندا ايتىلماعان ايعاق قالماعانى تاعى شىن. جالپاقشەشەيلىك تانىتۋدا ءبىز نەگە وزىپ تۇرمىز؟
ازامات اتانۋدىڭ العىشارتى «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعى تۋرالى» زاڭىندا جازىلعان. اڭگىمەنىڭ اۋانىن سول جاقتان باستايىق. 1991 جىلى جاريالانعان قۇجاتتا: «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋماعىندا زاڭدى نەگىزدە كەمىندە بەس جىل تۇراقتى تۇراتىن نە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارىمەن كەمىندە ءۇش جىل نەكەدە تۇراتىن ادامدار قابىلداناتىن بولادى» دەپ تايعا تاڭبا باسقانداي انىق جازىلدى. بۇل تاقىرىپ اياسىندا وسىدان وزگە شارتتى تاپپايسىز. دەمەك، مەملەكەتتىڭ زاڭدى تۇرعىنى ول ەلدىڭ تاريحى مەن ءتىلىن بىلۋگە ءتيىس ەمەس. بۇل رەتتە قازاق ءتىلىنىڭ مارتەبەسى تۋرالى ءسوز قوزعاۋدىڭ ءوزى ارتىق سياقتى.
ءبىز قۇشاق اشىپ، دوستىق تانىتقاندا، وزگە ەلدىڭ جايى قانداي؟ مىسالى، وڭتۇستىك كورەيا كونستيتۋتسياسى ازاماتتىق الۋ جونىندە ءوتىنىش بەرگەن ازاماتتارعا كورەي ءتىلىن بازالىق دەڭگەيدە ءبىلۋدى، مادەنيەتى مەن ءداستۇرىن قۇرمەتتەۋدى، ءار ايماقتىڭ جەرگىلىكتى زاڭدارىنا باعىنۋدى مىندەتتەيدى. اتالعان مەملەكەتپەن قاتار تۇركيادا دا تۇراقتى تابىس كوزىن راستاۋ قاجەت. ازاماتتىق الۋ قۇقىعىنا يە بولۋ ءۇشىن تۇركيادا 500 مىڭ دوللار كولەمىندە قارجى قورىڭىز بولۋى ءتيىس. ودان بولەك، كەمىندە بەس جىل ەلدە تۇرۋىڭىز، تۇرىك تىلىندە ەركىن سويلەۋىڭىز جانە دەنساۋلىق جاعدايىڭىز تەكسەرىلەدى.
بىرىككەن اراب امىرلىگى ەل تەرريتورياسىندا تۇرۋ مەرزىمىن 30 جىل دەپ كورسەتەدى. ءارى اراب جىگىتىنە تۇرمىسقا شىققان قىز زاڭدى نەكەگە 3 جىل تولعاندا عانا ازاماتشا اتانا السا، اراب قىزىنا ۇيلەنگەن وزگە ۇلت وكىلىنە ءباا-ءنىڭ ازاماتتىعى مۇلدە بەرىلمەيدى. ال بىزدە شە؟ ءبىز كەڭدىگىمىزدى كۇيەۋگە دە، جيەنگە دە تانىتىپ ءجۇرمىز. ماسەلەنىڭ شەتىن تۇرتسەڭ، ءجىبى ىدىراپ، وسىدان كەيىن قازاق قىزدارى شەتكە كەتتى دەپ دابىل قاعامىز. سوزگە تۇزدىق بولسىن، تۇرىك ازاماتىنا تۇرمىسقا شىققان ايسانا يىلدىرىم ماسەلە جايىندا ءبۇي دەيدى:
«شەتەلدىككە تۇرمىسقا شىقتىڭ دەپ الەۋمەتتىك جەلىدە ءالى دە تابالاپ جاتىر. بىراق، قازاق جىگىتى ءبىر بالاممەن دالاعا تاستاپ كەتكەندە ەشكىم ەشتەڭە دەپ دابىل قاقپادى. ەكىنشى رەت انا اتاندىم، شۇكىر باقىتتىمىن. تۇركيادا وقىعان جوقپىن، تۇرمىسقا شىققانعا دەيىن ءتىل بىلمەدىم. مۇنداعى ازاماتتىق الۋدىڭ ءار ءتۇرلى اسپەكتىلەرى بار. مىسالى، نەكە جولىمەن ازاماتتىق الۋ ءۇشىن كەمىندە 3 جىل تۇرىك ازاماتىمەن زاڭدى جۇباي بولىپ، كەلەشەكتە دە وتباسىنىڭ ساقتالاتىنىنا سەنىمدى بولۋىڭ كەرەك. ايرىقشا ايتا كەتەرلىگى، وتباسىنىڭ بەرىكتىگىنە زيان كەلەتىن قىزمەت تۇرىمەن اينالىسۋعا تىيىم سالىنادى. مەن ءالى تۇركيا رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعىن العان جوقپىن. قازىر قوسازاماتتىق تۋرالى زاڭ قارالىپ جاتىر».
سايىپ كەلگەندە، ءتىل مەن تاريحقا دەگەن قۇرمەت ەڭ اۋەلى وسى ازاماتتىق تۋرالى زاڭدا مىندەتتەلۋى ءتيىس. كونستيتۋتسيامىزدا ازاماتتىق الۋ جونىندەگى حالىقارالىق شارتتاردىڭ الىنىپ تاستالعانىنا دا ءبىرشاما ۋاقىت ءوتتى. ساۋ باسىمىزعا ساقينا تىلەپ العانداي كورىنەدى كەيدە...
ءمادينا وقاس،
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
