Bıryŋǧai jinaqtauşy zeinetaqy qorynan 170 mlrd teŋge Qazaqstan temırjolynyŋ qūndy qaǧazdaryn satyp aluǧa berıldı. Būl qarjyny Qazaqstan temırjoly BJZQ 15 jylǧa alyp otyr. Syiaqy mölşerlemesı 11,5 paiyz.
Būdan bölek byltyrǧy jyly zeinetaqy jinaǧymyzdyŋ 450 mlrd teŋgesı «QazAgro» holdingıne berıldı. Būl bölıngen qarjyny «QazAgro» holdingı jyl saiyn 10 paiyzdyq üsteme tölei otyryp, 15 jyldyŋ ışınde zeinetaqy qoryna qaitaryp beretın bolady. Ūlttyq qordy basqaru keŋesı mamandarynyŋ paiymdauynşa, bölıngen qarjy auyl şaruaşylyǧyn damytuǧa, auyl şaruaşylyǧy käsıporyndarynyŋ boryştyq jüktemesın azaituǧa, auyl şaruaşylyǧyna arzan nesie beruge, valiutalyq täuekelderdıŋ azaiuuyna kömektesetı.
Būǧan qosa, byltyrǧy jyldan berı bankter men qazaqstandyq korporativtık emitentterge BJZQ-nan 200 milliard teŋgege deiın investisiia salu josparlanyp otyr.
Jalpy, ekınşı deŋgeilı bankterge ırı-ırı jobalardy qarjylandyru maqsatynda da zeinetaqy qorynan būǧan deiın de qarjy bölınıp keldı. Äitse de sala mamandary zeinetaqy qoryndaǧy qarjyny salalardy damytuǧa bölude basa nazar audaratyn jaittardyŋ bar ekenın alǧa tartty.
Auyl şaruaşylyǧy salasyn zerttep jürgen mamandardyŋ baiyptauynşa, qazırde ekınşı deŋgeilı bankterden jäne şaǧyn qarjy ūiymdarynan nesie alyp ony ötei almai jürgen şarualardyŋ körsetkışı 74 paiyzǧa jetken. Būl rette «Barometr» taldau ortalyǧynyŋ qarjygerı Arman Musinnıŋ aituynşa, bızge bolaşaqta şarualardy qarjylandyruǧa jaŋaşa lep engızu qajet.
«Qazır ekınşı deŋgeilı bankterge, şaǧyn qarjy ūiymdaryna boryşker şarualardyŋ sany artqan. Kezınde 2010 jyldary ekınşı deŋgeilı bankter şarualarǧa 3,8 paiyzben 10 jylǧa nesie berıp keldı. Al 2017 jyldan bastap bankter 5,5 paiyzben nesie ūsyna bastady. Bastapqyda mūndai nesienı şarualar tarpa bas salǧanymen, qazır qaitaruǧa qinalyp jatyr. Sebebı agronesie öte täuekelı köp jüie. Nesie alǧanda şarualar egınnen tüsetın paidaǧa senıp nesie räsımdeidı. Endı bırı maqtadan tüsetın tüsımge senedı. Kelesı bır mal basynyŋ ösımıne senedı. Tüsımderı azaiyp, kerısınşe, şyǧyn köbeiıp ketse, şarualarǧa nesienı töleu qiyn bolady. Sondyqtan būl arada osyndai täuekelderdı de eskeru kerek. Öz basym «QazAgro» osyndai jaittardy eskerıp alyp baryp qana zeinetaqy qorynan bölıngen qarjyny tiıstı jerıne jetkızedı dep oilaimyn. Bolaşaqta şarualarǧa berıletın nesie kölemın 3,2-3,5 paiyzǧa tüsıru qajet dep esepteimın. Osylai bolatyn bolsa, şarualar da nesie alu täuekelınen qoryqpaityn bolady»,-deidı qarjyger Arman Musin.
Qarjygerdıŋ aituynşa, bızde kezınde «Agronesie» korporasiaisy qūrylǧan kezde auyl arzan nesiemen qamtylady degen ümıt basym bolǧan. Ökınışke qarai, būl korporasiianyŋ kapitaly az boldy. «Korporasiia tek sanauly jobalardy ǧana qarjylandyra aldy. Aldaǧy uaqytta «QazAgro» osy jaittardy da eskergenı jön» deidı maman.
«Agronesie korporasiiasy auyl şaruaşylyǧy salasy boiynşa ülken ülken jobalardy nesielendıre almady. Atalmyş korporasiia arqyly bırlestıkterge berılgen nesienıŋ kölemı az boldy. «Agronesie» bar-joǧy 30-35 jobany ǧana qarjylandyra aldy. Bolaşaqta «QazAgro» osy olqylyqtyŋ ornyn toltyryp, auyl şaruaşylyǧyna qatysty ırı-ırı jobalardy qarjylandyra alsa jön bolar edı»,-dedı maman.
Al endı halyqtyŋ jinaǧan zeinet jinaǧyn temırjol salasyna bölıgu qatysty mamandar «zeinetaqy qoryndaǧy qarajatty auyl şaruaşylyǧyna emes, eldıŋ infraqūrylymyn, innovasiialyq äleuetın damytuǧa saludyŋ äldeqaida tiımdırek. Sondyqtan būl arada berılgen qarjyǧa naqty baqylau boluy kerek» deidı.
Mäselen, ekonomika ǧylymynyŋ doktory, professor Jūmadılda Baiahmetovtyŋ aituynşa, qordaǧy qarjyny ūlttyq ekonomikany damytuǧa bölgen dūrys edı.
«Zeinetaqy qoryndaǧy qarjyny ūlttyq ekonomikaǧa serpın berıp, qarqyndy jūmys ıstep tūrǧan salalarǧa salu kerek. Otandyq önım öndıruşı salalarǧa, innovasiialyq baǧytty ūstanǧan salaǧa, infraqūrylymdy damytatyn salalarǧa qarjy berudıŋ jemısı bar dep oilaimyn. Al auyl şaruaşylyǧy salasyna salynǧan qarjy qaitu üşın ükımettıŋ kepıldıgı boluy kerek dep esepteimın. Onsyz būl qarjy jelge ketkenmen teŋ. Sol tärızdı temırjol salasy da ekonomikanyŋ lokomativı. Degenmen, keiıngı jyldary būl salaǧa qatysty jaqsy pıkırler aityla qoimaidy. Zaŋsyzdyq köp. Sondyqtan temırjolǧa bölıngen qarjyny da qataŋ baqylauǧa alu qajet. Olai etpesek, bız künı erteŋ halyqtyŋ jiǧan zeinetaqysyn jelge ūşyramyz. Qazır Qazaqstandaǧy Bıryŋǧai jinaqtauşy zeinetaqy qorynda 9 trlnǧa juyq teŋge bar. Ärine, būl qarjy qorda tekke jatqan joq. Atalmyş qarajat ekonomikanyŋ belgılı bır salalaryn qoldauǧa jūmsalyp tūrady. Mäselen, 2017 jyly zeinetaqy qorynan 50 mlrd teŋge alynyp, temırjol salasyn jaŋǧyrtuǧa jūmsalsa, 2018 jyly 300 mlrd teŋge kölemınde qarjy ekonomikalyq jobalardy qarjylandyru maqsatynda ekınşı deŋgeilı bankterge berıle bastady. Bıraq äzırge jaŋǧyryp, damyp ketken, naqty jūmysyn jolǧa qoiyp alǧan salalar qaisy?! Temırjoldyŋ jaiyn barlyǧymyz bılıp otyrmyz. Sondyqtan būl arada berılgen qarjy qaitymdy boluy üşın memlekettık baqylaudy küşeitken abzal. Baqylau bolmai, zaŋ tüzelmei ıs önbeidı»,-dedı ǧalym.
Jalpy, mamandardyŋ paiymdauynşa, bızde eŋ tömengı zeinetaqy 28, 284 teŋge. Atauly äleumettık tölem 16 myŋ teŋgenıŋ ainalasynda. Mūny eskersek, bızde jaǧdaiy tömen būqarany özın damytuy üşın, äleumettık qoldau üşın qosymşa qarajat kerek ekenı dausyz. Bolaşaqta bız jūmyspen qamtu, şaǧyn önıdırıs oryndaryn aşu jaiyn şeşe alsaq, būl qarajat özınen özı jūmys ıstei bastaidy. Sondyqtan aldaǧy uaqytta halyqtyŋ zeinetaqy qoryndaǧy qarjysy qūnsyzdanyp ketpeuı üşın aldymen qolda bar qarjyny otandyq öndırıske, önım şyǧarudy damytuǧa, halyqty jūmyspen qamtityn salalarǧa böludı qarastyrǧan abzal.
Qarlyǧaş ZARYQHANQYZY,
«Adyrna» ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
