Mınıstr Ertisbaevtyń kadr saıasatyna narazylyq bildirip, «Qazaqstan» teleradıokorporaııasyn tastap ketken «zikirshi» jýrnalıster kóp ýaqyt ótpeı-aq ózge aqparat quraldaryna baryp ornyqty. Tipti keıbiri «Nur Otan» partııasynyń qurylymyna kiretin BAQ-ta basshy qyzmet ıelendi. Al Ismatýlla pirdi ashyq qoldap júrgen Nurbah Rústemov Qazaqstannyń Iran Islam Respýblıkasyndaǵy elshisi bolyp taǵaıyndaldy, ol óziniń keńesshisi etip Ǵalym Boqashty jumysqa aldy. Dinı ıdeologııalyq alańda Dosaı Kenjetaı, Muqan Isahan, Zikirııa Jandarbek sııaqty dintanýshylar Ismatýlla tarıqaty ustanyp otyrǵan ıassaýı iliminiń qazaqqa aýadaı qajet ekenin talmaı aıtyp, ekpindi ýaǵyzdy kúsheıtti.
Ismatýlla tarıqatynyń ýaǵyzshylary ózderin «Qazaqstan» ulttyq arnasynan qýyp shyǵýǵa astyrtyn atsalysqan adamdardy bilip qoıǵan tárizdi. Endi olar aýataıaqtanyp, jalpylama emes, naqty tulǵalarǵa dáldep soqqy berýge kóshti. Árıne, olar úshin kózderine teriskendeı qadalyp, ábden mazasyn ketirgen Bekbolat Tileýhan (depýtat, qoǵam qaıratkeri), Muhamedjan Tazabekov («Asyl arna» telearnasynyń jetekshisi), Ábdiǵappar Smanov (Saryaǵashtaǵy medrese dırektory), Daryn Mubarovtardy (ýaǵyzshy) sáláfızmniń radıkal qanatyna telip, ýahabızmmen baılanystyryp qoıýǵa tyrysty. Sebebi álemdegi dinı ekstremızm men terrorızge qarsy kúres osy kezeńde Qazaqstan úshin de mańyzdy máselege aınala bastaǵan.
«Antızikirshiler» koalıııasynda eleýli ról atqarǵan jýrnalısterdiń belsendi ókilderi mınıstr Ertisbaevtyń tusynda «Qazaqstan» ulttyq arnasynan laýazymdy qyzmet ala almaı qalǵany úshin Bekbolat Tileýhanǵa, «qajylyqqa aparyp kelemiz» dep bergen ýádesin oryndamaǵany úshin Bas múftı Ábsattar Derbisálige ókpelep, Ismatýlla tarıqatyna qarsy budan bylaıǵy kúresten bas tartqan. Bul da «antızikirshilerdiń» kúshin álsiretip jiberdi.
QMDB-daǵy «antızikirshil» tutastyqtyń máni ketip, bojyraǵany da osy tus. Múftııat ishindegi bılikke talasý odan ári kúsheıdi, naqyshband jáne nurshy sopylyq mektebiniń ókilderi sáláfızmdi túbegeıli mansuqtaı bastady. Ásirese, múftııattaǵy basshy qyzmetke umtylyp júrgen dintanýshy Qaırat Joldybaı «sáláfızmniń kez kelgen baǵyty momaqan emes» degen syńaıdaǵy ýaǵyzdy kúsheıtti. Esesine «sopylyq degen aýyr jol, ustansańyz táýir jol» dep ekiushty pikir aıtyp, sýfızm ıdeologııasynyń negizin aqtap alýǵa tyrysty. Onyń bul isi múftııat ishindegi nurshy sopylardyń QMDB-ǵa oppozıııa sanalatyn «zikirshilerdi» qoldaǵanyndaı kórinetin.
Alǵashqyda beıtarap pozıııa ustanyp, syrttaı ǵana baqylap júrgen «quranshylardyń», dálirek aıtqanda, raıonal monoteıster lıderleriniń biri Asylbek Mýsınniń dinı ıdeologııalyq aǵymdar arasyndaǵy kıkiljińge kirigýine bir-birimen astasyp jatqan eki sebep boldy. Biz «Izgi amal» qoǵamdyq uıymyn quryp, dindegi raıonal monoteızm ıdeıasyn jarııalaı sala, qarsy syn kúsheıdi. Ásirese, bul ıdeıaǵa óz ustanymdaryn «taza din» dep júrgen sáláfılik kózqarastaǵy ýaǵyzshylar men dinı nanym-senimge monopolııa jasaǵysy keletin QMDB ımamdary óshpendilik tanytty. Osy jaǵdaıatqa oraı «quranshylar» da basqa aǵymdarǵa qarsy aqparattyq nasıhat jasap, dinı ıdeologııalyq kúreske qatysýǵa májbúr boldy.
2009 jyly Asylbek Mýsın Ulttyq qaýipsizdik komıtetiniń ofıerler quramynyń aldynda Qazaqstandaǵy dinı aǵymdardyń ıdeologııasy men onyń shyǵý tarıhy, qaýiptiligi jóninde dáris oqydy. Mundaı jıyn ótkizýge UQK-niń múddeli bolǵanyn nemese bul ákesiniń laýazymdy qyzmetine arqa súıegen Asylbektiń jeke bastamasy ekenin men anyq bilmeımin. Biraq onyń lekııasynda basqa dinı aǵymdarǵa óshpendilik anyq baıqaldy, olar ekstremızm men terrorızmge beıim aǵymdar retinde sıpattaldy. Onyń emi retinde raıonal monoteızm ıdeıasyn qoldaý jáne ony nasıhattaý jóninde úndeýge uqsas usynys tastaldy.
Asylbek Mýsınniń bul isi qoǵamdy dúrliktirip, jýrnalısterdiń synyna ushyratyp qana qoımaı, «Izgi amal» uıymy músheleri arasynda keskilesken pikirtalas týdyrǵan. Raıonal monoteızmdi demokratııa men lıberalızm qundylyqtaryna sáıkes damytýdy kózdesek, basqa adamdardyń zaıyrly memlekettiń konstıtýııasymen kepildendirilgen nanym-senim bostandyǵyna nuqsan keltiretinimizdi, sondaı-aq dindi saıası ıdeologııalardan aryltý bılik tetikterin paıdalaný arqyly joǵarydan emes, tómennen, qarapaıym azamattardyń demokratııalyq tańdaýy jolymen júzege asý qajettigi aıtyldy. Al Qazaqstandaǵy dinı aǵymdar arasynda júrip jatqan qym-qıǵash qaqtyǵys jóninde jınalǵan málimetterdi raıonal monoteızm ıdeıasyn damytýǵa qajetti tájirıbelik ári metodologııalyq ishki nusqaýlyq retinde ǵana paıdalaný kózdeldi.
Óz kezeginde Asylbek Mýsın de laýazymdy qyzmet atqaratyn ákesiniń din máselesine aralaspaıtynyn, «quranshylardy» qoldap nemese olarǵa kedergi jasamaıtynyn málimdegen. «Quranshylar» da basqa dinı uıymdar sııaqty memlekettiń saıasatyna aralaspaıtyny, eger kimde-kim saıasatker bolǵysy kelip, bılikke umtylsa, «Izgi amal» uıymynan birjola ketetini jarııa málimdelip, eldegi saıası partııalardyń birine baryp qosylý mindeti tujyrymdaldy. Eger biz de saıası bılik tetikterin paıdalaný arqyly dinı ıdeologııadaǵy qarsylastarymyzdy tuqyrtý tásilin strategııalyq taktıka retinde tájirıbege engizsek, onda ózge dinı aǵymdar da dál osylaı jasaýǵa moraldyq quqyq alatyny, onyń lıberalızm qundylyqtaryn túbegeıli joıýǵa baǵyttalǵan aýyr saldary bolatyny da aıtylǵan. Biraq Asylbek Mýsın prınıptik máseleden aýytqyp ketti.
Qazaqstanda 2000-jyldardyń sońyna qaraı bılik elıtasynyń joǵarǵy eshelonynda saıası ıntrıga kúsheıdi. Alda bolatyn bıliktiń ótpeli kezeńine daıyndyq – el basshysyna sol sátte jaqyn bolyp, myǵym pozıııany ustap turýdy kózdep jasalatyn saıası taktıka. Muny biz Reseıdegi, Túrikmenstan men Ózbekstandaǵy bılik tranzıtiniń tájirıbesinen baıqaımyz.
Prezıdent ákimshiliginiń jetekshisi bolyp, eldegi eń yqpaldy saıasatkerlerdiń birine aınalǵan Aslan Mýsın óziniń basty básekelesi retinde Astana qalasynyń sol kezdegi ákimi Imanǵalı Tasmaǵambetovti kórdi. Árıne, Prezıdenttiń senimine ıe bolǵan tájirıbeli saıasatkerdi jyly ornynan qozǵap, Aqordadan alshaqtatyp tastaý ońaı sharýa emes. Sondyqtan ony «astyrtyn saıası bılikke umtylǵan jáne bılikti alýǵa áleýeti jetetin ekstremıstik sıpaty bar» Ismatýlla tarıqatymen baılanystyryp tastaý saıası strategııalyq jospardyń mańyzdy taktıkasy retinde qarastyryldy. Sol sebepten «quranshylardyń» dinı saladaǵy jumysyna birshama ýaqyt aralaspaı júrgen Aslan Mýsın jeme-jemge kelgende ulynan kómek suraǵan sııaqty. Múmkin, ákesiniń qınalyp júrgenin sezgen Asylbek oǵan «quranshylardyń» qyzmetin ózi usynǵan shyǵar, muny biz eshqashan anyqtaı almaımyz. Anyǵy – Asylbek Mýsın Ismatýlla tarıqatynyń saıası rejımge qaýiptiligi jónindegi materıaldardy jınaqtap, shetin dinı ıdeologııaǵa bılik elıtasyndaǵy sheneýnikterdiń ishinde kimderdiń shatylǵanyn táptishtep, Prezıdent ákimshiligine arnaıy baıandama joldady. Ol bergen málimetterde tarıqat pirleriniń buǵan deıin jasaǵan qylmystyq áreketteri túgel aıtyldy.
2010 jyly Ismatýlla tarıqaty lıderlerin jappaı ustap, qamaýǵa alý bastaldy. Memlekettik tórt kúsh qurylymy – Qarjy polıııasy, Prokýratýra, UQK jáne IIM qyzmetkerlerinen turatyn tergeý toby jasaqtaldy. Bul iste dinı ekstremızm men terrorızmge qarsy kúres mindetin únemi ózine alatyn UQK-niń qosalqy ról atqaryp, tergeý tobyna qarjy polıııasynyń jetekshilik jasap, negizgi sharýany sol organnyń atqarýy «zikirshilerge» qatysty qylmystyq isti Aslan Mýsın óziniń jeke qadaǵalaýynda ustap otyrǵanyn bildiretin.
Osylaısha naqty qylmystyq áreketine 10 jyldan astam ýaqyt boıy quqyqtyq baǵa berilmeı kelgen Ismatýlla tarıqatyna bir sátte joıqyn soqqy berilip, qıratyldy. Qoǵamda «sopylar isi» dep atalǵan, bir jylǵa sozylǵan proestiń nátıjesinde onshaqty adam uzaq merzimge sottaldy. Olardyń ishinde 14 jylǵa sottalǵan tarıqat piri Ismatýlla Ábdiǵappar men 12 jyl túrme jazasyn arqalaǵan QazUTÝ professory, dinı uıym ishinde «úshinshi taqsyr» sanalatyn Saıat Ybyraev bar. Olar «qylmystyq uıym qurdy», «ekstremızm», «maskúnemdik pen nashaqorlyqty adamdardyń densaýlyǵyna zııan tıgize otyryp emdeý», «adamdardy zańsyz bas bostandyǵynan aıyrý» jáne t.b. qylmystar boıynsha aıypty dep tanyldy. Al «ekinshi taqsyr» Narymbaı Razbekqajyuly quryqqa ilinbeı qutylyp ketip, oǵan izdeý jarııalandy, ol shetelde qashyp júrip, 3-4 jyldan soń júrek talmasynan qaıtys boldy.
«Sopylar isi» boıynsha qylmystyq qýdalaý quqyqtyq norma sheńberinen shyǵyp ketti dep aıtýǵa bolmaıdy. Quqyq qorǵaý organdarynyń qyzmetkerleri ózderiniń ókiletiliginen asyp ketpeýge tyrysty, óıtkeni árbir sottalýshynyń naqty qylmystyq áreketke qatystylyǵy dáleldendi. Sottan keıin «Bilim. Senim. Ómir» qoǵamdyq uıymynyń qyzmetine tyıym salynýy da álgi qylmystyq áreketke qatystylyǵyna baılanysty qabyldanǵan sheshim. Eger Konstıtýııadaǵy nanym-senim bostandyǵy turǵysynan qarasaq, bul normanyń formaldy bolsa da saqtalǵanyn myna jaǵdaıattan kóremiz: «zikirshiliktiń» belsendi ýaǵyzshysy bolǵan jýrnalıster men dintanýshylardyń bireýi de «sopylar isinde» zardap shekken joq. Olar Ahmet Iassaýı atyn jamylǵan Ismatýlla tarıqatynyń ilimin burynǵysha ýaǵyzdaı berdi, nasıhattaryn áli de jalǵastyryp jatyr.
«Quranshylar» úshin de «sopylar isiniń» saldary jaqsy bolǵan joq. Raıonal monoteıster arasynda aǵymdaǵy saıası máselelerge qatysty kózqaras qaıshylyǵy kúsheıdi, men «Izgi amal» uıymyn jaýyp tastadym. Sopylar men sáláfılerdiń qarymta soqqysynan qaýiptengen Asylbek Mýsın shetelge qonys aýdardy, ol 2017 jyldyń sońynda Rıga qalasynda qaıǵyly qazaǵa ushyrady.
«Sopylar isine» sáláfıler men múftııat quramyndaǵy tarıqattardyń qatysy bolǵan joq desek, bul «quranshylardyń», ásilinde, Asylbek Mýsınniń rólin tym joǵary baǵalap kórsetý bolar edi. Onyń jınaǵan málimeti boıynsha, «zikirshilerdiń» lıderlerin qamaýǵa ala salysymen qoǵamda úlken daý týdy. Tipti bılik elıtasynda narazylyq kúsheıgen. Sondyqtan «sopylar isiniń» quqyqtyq norma sheńberinde qarastyrylyp jatqanyn, isti ekstremızmmen kúres jáne terrorızmniń aldyn alý sharasy turǵysynda kórsetý mańyzdy boldy. Memlekettik «Habar» arnasynan kórsetilgen «Aqıqat» atty eki bólimnen turatyn fılmdi daıyndaýǵa jáne Ismatýlla men onyń jaqtastaryn áshkereleýge «Vremıa» gazetiniń atyshýly jýrnalıst Gennadıı Bendıkııdi qosýy beker emes. Bul sharýa Ismatýlla tarıqatyn qıratýdy qoǵamdyq pikir aldynda aqtap alý úshin jasalǵan, 2006 jyly depýtattar nazaryna Ertisbaev usynǵan fılmge uqsas medıa joba bolatyn. Logıkaǵa salsaq, bul jobany «zikirshilerge» qarsy tapsyryspen aqparattyq soqqy berýge ábden mashyqtanǵan jýrnalıster O. Álimbekov pen B. Qosbarmaqovtyń toby júzege asyrýy tıis edi. Biraq olaı bolmady. Sebebi «zikirshilerdi» qoǵamǵa quqaı qylyp kórsetý taǵy da Bekbolat Tileýhan men Muhamedjan Tazabekovke júktelgen, al olardyń álgi eki jýrnalıspen qarym-qatynasynyń buzylǵanyn, ókpelep júrgenin buǵan deıin aıtqanbyz. Sondyqtan «Aqıqatty» jasaý Bekbolattyń únemi seniminen shyǵatyn Muhamedjannyń jerlesi, jýrnalıst Murat Esjanǵa tapsyryldy.
«Aqıqat» fılmi men G. Bendıkııdiń «zikirshiler» jóninde jazǵan edel-jedel maqalalaryn qarap otyrsaq, O. Álimbekov pen B. Qosbarmaqovtyń uzaq jyldar boıy jınaqtaǵan materıaldarynyń izi kórinedi. Keıbir málimet boıynsha, atyshýly eki jýrnalıst múftıdiń sol kezdegi orynbasary Qaırat Joldybaıǵa qyzmet etken. Olaı bolsa, «Aqıqat» fılmin jasaýǵa, «zikirshilerge» berilgen aqparattyq ekinshi joıqyn soqqyǵa bul toptyń da qatysy bar dep boljam jasaýǵa bolady.
Qazaqstandaǵy dinı ahýaldy zerttep, saraptamalyq maqalalar jazǵan jýrnalıster men dintanýshylar eshqashan beıtarap bolǵan emes, olar da nanym-senimniń sezimine berilip, áldebir dinı ıdeologııanyń yqpalynda qaldy nemese naqty bir dinı aǵymǵa múddeli qyzmet etti, qarsylasty áshkerelep, abyroıyn aırandaı tógýmen ǵana aınalysty. Mundaı jaǵdaıda aqıqat burmalana aıtylyp, shyndyq jartykesh bolyp shyǵatyny zańdy qubylys. Mysaly, «sopylar isi» dep atalatyn sot proesinde Ismatýlla tarıqatynyń ekstremıstik sıpatyn teologııalyq turǵyda negizdep bergen sarapshylardyń qatarynda Ábdimútálip Dáýrenbekovtiń bolýy «antızikirshi» koalıııanyń taǵdyrsheshti kezeńde ishki alaýyzdyqty bylaı ysyryp qoıyp, «bir jaǵadan bas, bir jeńnen qol shyǵarýǵa» múddeli ekenin kórsetti. Sondaı-aq sottalýshylardyń advokattary tarapynan Á. Dáýrenbekovtiń din máselesi boıynsha ádiletti sarapshy-maman ekenine kúmán aıtyldy. Aıyptalýshy tarap ta óziniń nanym-seniminiń sezimine berilgen nemese Iassaýı tarıqatynyń belsendi ýaǵyzshylary bolyp júrgen B. Babadjanov pen A. Mýmınovti sarapshy retinde sotqa shaqyryp, Ismatýlla tarıqaty iliminiń ekstremıstik sıpaty joǵyn dáleldeýge tyrysty. Bul jaǵdaı qazaq qoǵamyndaǵy ózekti problemanyń betin ashyp berdi. «Dintanýshymyn» dep ózine dardaı ataq japsyryp alǵandardyń bireýi de beıtarap emes, olardyń árbiri qandaı bir dinı ıdeo- logııanyń yqpalynda qalǵan, tipti sol aǵymnyń beıresmı lıderi sanalady. Olaı bolsa, daýly máselede, taǵdyrsheshti sotta osyndaı «mamandardyń» pikirin shyǵarylatyn úkimniń negizine alýǵa bola ma? Mundaı «mamandardyń» pikirin teologııalyq saraptama dep qalaısha qabyldaımyz?!
Árıne, nanym-senim jáne sóz bostandyǵy jónindegi deklaraııa turǵysynan qarasaq, qandaı da bir dinı ıdeologııanyń yqpalynda qalǵan jýrnalısterdi «Nege bulaısha jazdyń?» dep aıyptaı almaımyz. Óıtkeni olardyń maqalasy dintanýshy mamandar jasaǵan sot qaraýyna usynylatyn resmı saraptamalyq qujat emes. Degenmen jýrnalıstik maqala qoǵamda pikir qalyptastyrady, ol pikir qandaı da bir salaǵa mamandanǵan sarapshyǵa áser etýi yqtımal.
Jýrnalıster, dintanýshylar men saıasattanýshylardyń ıdeologııalyq kózqarasy boıynsha jiktelýiniń shyndyqty ashatyn jaqsy jaǵy da bar. Mysaly, «zikirshilerge» qatysty qazaqtildi jýrnalıster jınaǵan málimetterdi G. Bendıkıı dinı ahýaldan onsha habary joq orystildi oqyrmanǵa jetkizip qana qoıǵan joq, Ismatýlla tarıqatynyń 90-jyldardyń ortasynda saıası maqsatpen qurylǵan arnaıy joba ekenin jańa qyrynan dáleldedi. Ol «sopylar isine» qatysty jazǵan maqalasynda qarjy polıııasynyń Ismatýlla Ábdiǵappar turǵan úıdi tintken kezde UQK-ne qatysty qupııa qujattardy tapqanyn jazdy. Sondaı-aq Ismatýlla Ábdiǵappardyń aýǵan soǵysyndaǵy jasaǵan qylmystyq áreketin tyń derektermen tolyqtyrdy.
«Zikirshilerdiń» dinı ıdeologııasyna qyzmet etken jýrnalıster men dintanýshylardyń da eńbegin atap ótken jón. Olar da sáláfılik aǵymdardyń jasyryn ýaǵyzshylaryn áshkereledi, zańsyz áreketterdiń jolyn kesti.
Naqty dinı ıdeologııalyq ustanymy joq, «kimniń tarysy pisse, sonyń taýyǵy» bola qalatyn, saıası tehnologııaǵa ábden mashyqtanǵan ákki jýrnalısterdiń maqalalarynan da dinı ahýaldy baǵamdaýǵa asa qajet málimetterdi tabýǵa bolady.
«Sopylar isinen» keıin be, álde oǵan deıin be, dóp basyp aıtý qıyn, dinı ıdeologııalyq uıymdar qazaqtildi aqparat quraldaryn menshikteı bastady. Dástúrli BAQ burynǵysha Iassaýı ilimin negizge alǵan «zikirshilerdiń» yqpalynda qaldy, oǵan «Abaı.kz», «Masa.kz», «Arasha.kz» sııaqty saıttar qosylyp, aýqymy odan saıyn keńeıdi. Buǵan qarsy sáláfılik kózqarasty «Namys.kz», «Jaqsy.kz», «Shyn.kz» sııaqty saıttar aqparattyq maıdan ashty. Múftııat quramynda Hanafı mázhabyn tasalaǵan naqyshbandshylar jáne nurshy-gúlenshiler meshitterdiń saıttary arqyly ýaǵyzyn júrgizip jatty. Biraq qazaqtildi aqparat quraldarynyń bulaısha jiktelýi zaman talabyna saı suranystan týyndaǵan sekildi, óıtkeni dinı-ıdeologııalyq uıymdar Ismattýla tarıqatyn qıratý kezinde «tórtinshi bıliktiń» – jýrnalısterdiń áseriniń kúshti ekenin sezindi. Ekinshiden, Ismatýlla tarıqaty sııaqty zańdy túrde qoǵamdyq birlestik tirketip, shilhana-medreseler ashyp, kózge kórinip turatyn qurylymdyq júıemen áreket etý qaýipti ekenin túsindi. Osy sebep bolsa kerek, sáláfılik qujyralar, qorlar men uıymdardyń birazy óz betinshe jabyldy. Dinı aǵymdar arasyndaǵy ıdeologııalyq aqparattyq shaıqasty BAQ betine, áleýmettik jelilerge kóshirý, onlaın rejıminde áreket etý áldeqaıda qaýipsiz sanaldy. Degenmen kóp uzamaı sáláfılik saıttar túgel jabyldy, qazir tek QMDB-nyń qadaǵalaýyna ótken «Asyl arna» telearnasy qalyp otyr. Bul jaǵdaıdy memlekettiń dinı-ıdeologııalyq aǵymdardy ózara teńestirýi dese de bolady. Kúsheıip ketkendi basyp, álsizge múmkindik berip ońaltyp, balans saqtaý saıasatta burynnan bar ádis. Osy ádis bir-birine óshigip ketken sáláfıler men pir-taqsyrlary sottalyp ketip, aýyr zardap shekken «zikirshilerge» qatysty qoldanylǵan sekildi.
Qazaqtyń «ornynda bar ońalar» degen úmit uıalatatyn sózin Ismatýlla tarıqatyna qatysty aıtsa bolǵandaı. Qapyda pirleri men taqsyrlarynan aıyrylyp qalsa da, tarıqattyń maqsat-múddesin ıdeıaǵa berik múrıdter jalǵastyryp jatyr. Qazir olar AQSh úkimeti qarjylandyratyn «Azattyq» radıosynda da, «Qazaqstan» ulttyq arnasynda da jáne basqa aqparat quraldarynda da, ózge salada da tabysty eńbek etýde. Biraq olar burynǵysha ashyq-shashyq óshpendi ýaǵyz aıtpaıdy, «eki shoqyp, bir qaraıtyn» saqtyqqa mashyqtanyp aldy. Mysaly, buryn jýrnalıstıka arqyly «zikirshilikti» ashyq ýaǵyzdap kelgen Sanjar Kerimbaı qazir áleýmettik jelide ańyz-ápsana, qıssa aıtyp júr. Onyń jetekshiligimen «Logoterapııa», «Sııar Shárip», «Otbasy hrestomatııasy», «Áldıden eposqa deıin», «Iassaýı fenomeni» atty sary tústi muqabamen shyǵarylǵan kitaptar Ismatýlla tarıqaty nasıhatynyń ádebıeti ekenin dáleldeý sarapshylarǵa da biraz qıyndyq týdyrady. Aýyq-aýyq tózimsiz, óshpendi sóz aıtyp qalǵany bolmasa, Ismatýllanyń isin jalǵastyrýshylar únemi momaqan keıipke kirip alyp júrýge ádistenip aldy.
Pirsiz qalǵan «zikirshi» múrıdter de qazirgi qazaq qoǵamyndaǵy sáláfızmge qarsy teris pikirdiń kúsheıýine kóp úles qosty. Aıy ońynan týyp jatsa, tipti dinı ıdeologııalar sheńberinen shyǵyp, saıasat alańyna baryp, qarsylasyna urymtal tustan soqqy berýge de daıyn. Bul oqıǵalar Qazaqstandaǵy dinı-ıdeologııalyq ıslamı aǵymdar ózara kúresti eshqashan toqtatpaıtynyn, qoǵamdaǵy turaqsyzdyqtyń qaınar kózi bolyp qala beretinin kórsetti.
Jalǵasy bar...
Avtordyń pikiri redakııa kózqarasyn bildirmeıdi.
Turarbek Qusaıynov,
"Demos" QB tóraǵasy
