Elordadaǧy Täuelsızdık saraiynda ötken Qazaqstan halqy Assambleiasynyŋ HHHIV sessiiasynda Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev bırlık pen tatulyqtyŋ el damuyndaǧy basty qūndylyq ekendıgın erekşe atap öttı.
«Eldıŋ bırlıgı men tatulyǧy – eŋ negızgı qūndylyqtarymyzdyŋ qatarynda tūr. Būl – memlekettık saiasattyŋ basty tūǧyry. Bolaşaqta da solai bolmaq. Osy strategiianyŋ arqasynda türlı etnos ökılderı bır şaŋyraqtyŋ astynda bır üidıŋ balasyndai tatu-tättı ömır sürıp jatyr. Būl – maǧynasy tereŋ, naqty jetıstık», – dedı Qasym-Jomart Toqaev.
Prezident otanşyldyq, azamatşyldyq, özara senım men jauapkerşılık – Qazaqstan halqynyŋ jalpyūlttyq bıregei bolmysyn aiqyndaityn negızgı qūndylyqtar ekenın aitty. Onyŋ pıkırınşe, elımızde tūratyn är etnos ökılı özınıŋ tılı men mädenietın erkın damytyp, salt-dästürın saqtauǧa tolyq mümkındıkke ie.
«Bız bıreuge elıktep, jan-jaǧymyzǧa jaltaqtaǧan emespız. Eŋ bastysy, ūltaralyq qatynastar salasynda ozyq ädıs-täsılderdı qoldanyp, tek alǧa qarai jürdık, bolaşaqta da solai bolu kerek», – dedı Qasym-Jomart Toqaev.
Jiynda Prezident elımızdegı etnosaralyq kelısımdı nyǧaitu baǧytynda jürgızılıp jatqan jūmystarǧa joǧary baǧa berdı. Onyŋ sözınşe, soŋǧy uaqytta Qazaqstan halqy Assambleiasy qyzmetındegı sarapşylyq qūram jaŋa deŋgeige köterıldı. Ǧylymi-sarapşylar keŋesı men elımızdıŋ joǧary oqu oryndarynda aşylǧan 42 Assambleia kafedrasy ūlt qūrylymy men etnosaralyq qarym-qatynastar üderısın jüielı türde zerttep jürgen 360-tan astam sarapşyny bırıktırıp otyr.
«QHA müşelerı kün saiyn közge körınbeitın, bırden nätije bermeitın, alaida ūzaq merzımdı, strategiialyq tūrǧydan tiımdı, auqymdy jūmys jürgızedı. Ötken jyldyŋ özınde Assambleia barlyq öŋırde 15 myŋnan astam ıs-şara ūiymdastyrdy. Oǧan 1 millionǧa juyq adam qatysty. Byltyr köktemgı su tasqyny kezınde azamattarymyz zardap şekken jandarǧa kömek qolyn sozyp, yrysty yntymaq pen bırlıktıŋ tamaşa ülgısın körsettı. Assambleianyŋ «Jürekten jürekke» jobasy aiasynda 12 myŋnan astam erıktı ortaq ıske jūmyla kırıstı. Olar gumanitarlyq kömek pen jylu jinady. Qiraǧan üilerdı qalpyna keltıruge atsalysty," – dedı Qasym-Jomart Toqaev.
Memleket basşysy aitqan osyndai ırı qūrylymnyŋ qūramynda jūmys ıstep jatqan bırlestıkterdıŋ bırı – Qazaqstan ūiǧyrlarynyŋ Respublikalyq etnomädeni ortalyǧy. Būl ortalyq ta jyl saiyn qoǧamdyq tūraqtylyqty saqtauǧa, mädeni mūrany damytuǧa jäne äleumettık qoldauǧa eleulı üles qosyp keledı. Osy oraida bız Qazaqstan ūiǧyrlarynyŋ respublikalyq etnomädeni ortalyǧynyŋ töraǧasy, Qazaqstan halqy Assambleiasy Keŋesınıŋ müşesı Dolkuntai Aliev myrzamen sūhbattasqan edık.
Ūlt bırlıgı – el tūraqtylyǧynyŋ kepılı
–Dolkuntai myrza, Dolkuntai myrza, Qazaqstan halqy Assambleiasynyŋ 30 jyldyq mereitoiy sız üşın qandai mänge ie?
–Qazaqstan halqy Assambleiasynyŋ 30 jyldyq mereitoiy – būl tek bır ūiymnyŋ ǧana emes, tūtas eldıŋ bırlık pen tatulyq jolyndaǧy tarihi belesı. Būl — Täuelsız Qazaqstannyŋ qoǧamdyq kelısımdı saqtap, etnosaralyq tatulyqty nyǧaitu jolyndaǧy bıregei ülgısınıŋ nätijesı. Men üşın būl mereitoi – elımızdegı ärbır azamattyŋ beibıt ömırge, öz mädenietı men tılın erkın damytuǧa mümkındık alǧanynyŋ aiǧaǧy. Assambleia – türlı etnostardyŋ arasyndaǧy altyn köpır. Onyŋ arqasynda bız bügıngı künge deiın dostyq pen tüsınıstık jaǧdaiynda ömır sürıp kelemız. Ūiǧyr etnomädeni ortalyǧy üşın de būl ülken jauapkerşılık pen maqtanyş. Bız osy jyldar ışınde elımızdegı bırlık pen tūraqtylyqty saqtau ısıne öz ülesımızdı qosyp kelemız. Assambleia bızge senım artty, al bız sol senımdı aqtauǧa tyrysamyz. Sondyqtan būl 30 jyl – men üşın elmen bırge ösıp, elmen bırge kemeldengen ūly joldyŋ simvoly.
Azamattyq jauapkerşılık – eldık mūrat
–Qazaqstan ūiǧyrlarynyŋ Respublikalyq etnomädeni ortalyǧy qyzmetınıŋ negızgı baǧyttary men el igılıgıne qosqan ülesı jönınde keŋırek toqtalsaŋyz?
– Bır ǧana mysal, 2024 jyldyŋ basynan berı öŋırlerge 64 ret ıssapar jasap, 22 ırı forum ötkızdık. Būl şaralar tek mädeni kezdesulermen şektelmeidı – bız mektepterde jastarmen kezdesıp, qoǧamdyq pıkır köşbasşylaryn tärbieleuge, ūlttyq qūndylyqtardy därıpteuge erekşe köŋıl bölemız. Sonymen qatar qaiyrymdylyq şaralaryna, äleumettık jobalarǧa, bılım beru men sport salasyna da belsendı türde atsalysyp kelemız. Mäselen, byltyr köktemde bolǧan su tasqyny kezınde «Jürekten jürekke» atty jalpyūlttyq aksiia aiasynda ortalyq jäne onyŋ öŋırlık ökıldıkterı 31 million teŋge kölemınde gumanitarlyq kömek jinady. Jalpy salmaǧy 25 tonna bolatyn azyq-tülık, qajettı tauarlar zardap şekken öŋırlerge jetkızıldı. Būl – bızdıŋ qoǧam aldyndaǧy jauapkerşılıgımızdıŋ aiqyn körınısı. Almaty qalasyndaǧy QHA-nyŋ «Jomart jan» qaiyrymdylyq ortalyǧyn da bızdıŋ ortalyq basqardy. Men özım de ortalyq atynan Petropavl men Atyrauǧa baryp, jaǧdaimen tanystym. Būl jūmys joǧary baǧalandy, Memleket basşysy da el bırlıgın osyndai naqty äreketterden köruge bolatynyn atap öttı. Sondai-aq, jastarmen jūmys – bızdıŋ basty basymdyqtarymyzdyŋ bırı. Qazaqstan ūiǧyr jastary odaǧy arqyly bız ekologiialyq, mädeni, bılım beru jäne qaiyrymdylyq baǧytyndaǧy ondaǧan jobany jüzege asyrdyq. Būl – tek etnos ökılderınıŋ ǧana emes, tūtastai qazaqstandyq jastardyŋ boiyna patriottyq ruh pen azamattyq jauapkerşılık ūialatuǧa baǧyttalǧan jūmystar. Sonymen qatar, ūiǧyr halqynyŋ bai mūrasyn tanytu maqsatynda türlı mädeni ıs-şaralar, kıtap tūsaukeserlerı, ūlttyq taǧamdar men kiımder körmesı, salt-dästürlerdı nasihattau baǧytyndaǧy jobalar tūraqty türde jüzege asyrylady. Bızdıŋ jūmysymyzdyŋ nätijesınde ūiǧyr etnosynyŋ qoǧamdyq ömırge belsendı aralasuy, memleketke degen qūrmetı men otansüigıştık ruhy artyp keledı. Būl – tek bızdıŋ ortalyqtyŋ emes, bükıl Qazaqstan halqy Assambleiasynyŋ 30 jyldyq jüielı jūmysynyŋ jemısı dep bılemın.
Ūlttyq qūndylyq pen halyq bırlıgı – forumdar mazmūnynyŋ özegı
– Dolkuntai myrza, öz sözıŋızde 2024 jyly 22 ırı forum ūiymdastyrylǧanyn atap öttıŋız. Osy forumdarda qandai negızgı mäseleler köterıldı, olardyŋ mazmūny men maŋyzdylyǧy jönınde aityp ötseŋız?
–İä, 2024 jyldyŋ özınde Qazaqstan ūiǧyrlarynyŋ Respublikalyq etnomädeni ortalyǧy 22 ırı forum ötkızdı. Būl forumdardyŋ ärqaisysy öz mazmūnymen erekşelenıp, el ışındegı qoǧamdyq kelısımdı nyǧaituǧa, etnosaralyq tatulyqty arttyruǧa jäne ūlttyq qūndylyqtardy därıpteuge baǧyttaldy. Mäselen, jastarymyzdyŋ damu baǧytyn aiqyndauǧa arnalǧan «Qazaqstan jastary: damuǧa baǧdar» atty forumda el bolaşaǧy sanalatyn jastardyŋ qoǧamdaǧy rölı, bılım men eŋbek naryǧyndaǧy belsendılıgı keŋınen talqylandy. «Adal azamat – el tıregı» atty Äielder keŋesınıŋ konferensiiasynda elımızdıŋ damuyna üles qosyp otyrǧan näzık jandardyŋ rölı, olardyŋ otbasyndaǧy, qoǧamdaǧy, mädeniet pen tärbie salalaryndaǧy orny erekşe atalyp öttı. Al Almaty oblysynda ötken «Ädılettı memleket, bırtūtas ūlt, berekelı qoǧam» atty forum elımızdegı jaŋa saiasi baǧyt pen ädılettı Qazaqstan qūru ideialaryn keŋınen nasihattauǧa arnaldy. Taǧy bır maŋyzdy basqosu – «Jıgıt beşi» institutynyŋ Jaŋa Qazaqstandy qūrudaǧy rölıne arnalǧan forum boldy. Ūlttyq mädeniet pen otbasylyq qūndylyqtarǧa negızdelgen «Mädeniet te, tıl de, pıkır de – bırlıkte, onyŋ kıltı – qasiettı äielde» atty ekınşı halyqaralyq forum keŋ kölemde öttı. Jarkent qalasyndaǧy mädeniet forumy «Şabnam» klubynyŋ bastamasymen ūiymdastyrylyp, öŋırdegı öner men mädeniettıŋ damuyna serpın berdı.500-den astam delegat qatysqan Respublikalyq «Jıgıt beşi» qūramynyŋ keŋeitılgen jinalysy etnomädeni belsendı azamattardy bırıktırıp, qoǧamdyq ıs-şaralardyŋ jüielı ötuıne yqpal ettı. Bılım men ǧylym baǧytyndaǧy jūmystarymyz da erekşe. Bılım keŋesı byltyrdan berı 60 mekteppen kezdesu ötkızdı. Keŋes kuratory Şaimardan Nūrymovtyŋ bastamasymen soŋǧy qoŋyrauǧa arnalǧan ekı grant bölındı.Köptegen mūǧalımder medaldarmen jäne alǧys hattarmen marapattaldy. Abai atyndaǧy QazŪPU-dyŋ filologiia fakultetınde oqityn 42 studenttıŋ oqu aqysy ekı märte tölendı. Ǧalymdar keŋesı 3 halyqaralyq konferensiia ötkızdı, olarǧa AQŞ, Europa, Türkiia, Resei, Özbekstan, Qyrǧyzstan siiaqty elderden ǧalymdar qatysyp, ǧylymi yntymaqtastyqty nyǧaituǧa mümkındık tudyrdy. Būl qūrylymdar men şaralar ūiǧyr halqynyŋ mädenietın nasihattau jäne eldıŋ äleumettık-ekonomikalyq damuyna üles qosu maqsatynda atqarylyp jatqan jūmystardyŋ bır bölıgı ǧana.
Bız üşın būl forumdar – tek pıkır almasu alaŋy ǧana emes, ruhani bırıgu, etnosaralyq tatulyq pen ūltaralyq yntymaqtastyqty tereŋdete tüsetın maŋyzdy basqosular. Osy arqyly bız elımızdıŋ tūraqtylyǧy men bırlıgıne öz ülesımızdı qosyp kelemız.
Qaiyrymdylyq – qoǧam tıregı, sport – ūlt saulyǧynyŋ negızı
–Qaiyrymdylyq, sport jäne aqparattyq jūmys – qoǧammen bailanystyŋ maŋyzdy tetıkterı. Osy baǧyttarda qandai nätijelerge qol jetkızdıŋızder?
– Äleumettık jauapkerşılık – bızdıŋ basty qūndylyqtarymyzdyŋ bırı. Sondyqtan qaiyrymdylyq jūmystaryna erekşe män beremız. 2024 jyldyŋ basynan berı jalpy somasy 125 million teŋgege juyq qaiyrymdylyq kömek körsetıldı. Būl kömek balalar üilerıne, mūqtaj otbasylarǧa, sondai-aq auyr nauqastarǧa, onyŋ ışınde şetelde emdeluı qajet jandarǧa arnaldy. Mäselen, Almaty oblysy boiynşa mūqtaj otbasylarǧa 400 tonna kömır jetkızıldı, örtten zardap şekken 50 üidı qalpyna keltıruge kömek körsetıldı, sondai-aq 30 onkologiialyq nauqasqa em-dom ūiymdastyryldy. Bız üşın bır adamnyŋ taǧdyry – tūtas qoǧamnyŋ taǧdyry ekenın ūmytpau maŋyzdy. Qazaqstan ūiǧyr jastary odaǧy 163 adamdy jūmyspen qamtyp, 38 oqytu treningın ūiymdastyrdy. Jastarǧa tegın zaŋgerlık jäne psihologiialyq keŋester körsetıldı. Sondai-aq sport salasy da bızdıŋ nazarymyzda. Sebebı denı sau ūrpaq – el bolaşaǧynyŋ kepılı. Futbol, boks, jekpe-jek, sadaq atu sekıldı sport türlerınen türlı turnirler ötkızdık. Al Parijdegı 33-Jazǧy Olimpiada oiyndarynyŋ jüldegerlerı qatysqan sport forumymyz – jastarǧa ülken serpın bergen maŋyzdy şara boldy. Osy forum aiasynda jas sportşylardy qoldau baǧytynda bırneşe yntymaqtastyq kelısımderge de qol qoidyq.
Aqparattyq keŋıstıktegı belsendılık te qazırgı zamanda asa maŋyzdy. Halyqpen tıkelei jäne aşyq bailanys ornatu üşın Facebook, Instagram, TikTok platformalarynda belsendı jūmys jürgızıp kelemız.
Prezidenttıŋ qoǧam üşın maŋyzdy bastamalary
–Assambleia sessiiasynda Prezident kötergen qoǧam üşın asa maŋyzdy mäseleler jönınde pıkırıŋızdı bılsek.
–Qazaqstan halqy Assambleiasynyŋ HHHIV sessiiasynda Prezident Qasym-Jomart Toqaev kötergen mäseleler öte oryndy jäne maŋyzdy dep esepteimın. Bırınşıden, Assambleianyŋ aimaqtardaǧy jūmysyn jandandyru men Türkıstanda jaŋa Dostyq üiınıŋ aşyluy elımızdegı etnosaralyq kelısımdı nyǧaituǧa baǧyttalǧan ülken qadam bolyp tabylady. Būl bastama azamattar arasyndaǧy tatulyq pen yntymaqtastyqty arttyrady, ūlttyq bırlık pen beibıtşılıktı saqtauǧa mümkındık beredı. Sonymen qatar, Prezidenttıŋ aqparattyq keŋıstıkte bırlık pen kelısım ideologiiasyn nasihattau turaly ūsynysy öte özektı. Media qūraldarynyŋ qoǧamdaǧy rölı artqan qazırgı kezde būl qadam etnosaralyq kelısımdı nyǧaituǧa jäne qoǧamdaǧy tüsınıstık pen qūrmettı arttyruǧa ülken yqpal etedı.
Mädeniet pen önerdıŋ äleuetın paidalanu, är türlı etnostardyŋ mädenietı men dästürlerın nasihattau da öte maŋyzdy. Etnomädeni festivalder men mädeni şaralar arqyly bız elımızdıŋ köpetnosty bolmysyn saqtai otyryp, ūlttyq bırlıktı nyǧaituǧa jol aşamyz.
Prezidenttıŋ «Taza Qazaqstan» aksiiasyn qoldauy, ärbır azamattyŋ jauapkerşılıgın arttyruǧa, otanşyldyq pen tazalyqty därıpteuge baǧyttalǧan maŋyzdy bastama bolyp tabylady. Būl ideia arqyly bız qoǧamda joǧary jauapkerşılık pen azamattyq sana qalyptastyrudy közdeimız. Jalpy, Prezident kötergen bastamalar elımızdıŋ äleumettık, mädeni jäne saiasi tūraqtylyǧyn qamtamasyz etuge yqpal etıp, etnosaralyq kelısımdı nyǧaituǧa baǧyttalǧan dūrys jäne oryndy qadamdar dep sanaimyn.
– Dolkuntai myrza, aşyq sūhbatyŋyzǧa rahmet! El bırlıgı jolyndaǧy eŋbekterıŋızge sättılık tıleimız.– Rahmet! Eŋ bastysy – beibıt ömır men bırlık. Qazaqstandaǧy ärbır etnos – osy memlekettıŋ ajyramas bölıgı. Bız bırge – bırtūtas halyqpyz!
Janna Jomart
