Aqparattyq tehnologııalardyń qarqyndy damýy adamdarǵa sheksiz múmkindikter usynyp qana qoımaı, jańa qaýip-qaterlerdi de alyp keldi. Búginde jalǵan aqparat, qarjy pıramıdalary, ınternet-alaıaqtyq, lýdomanııa sııaqty máseleler kóptegen adamdardyń ómirine eleýli áser etýde. Bul maqalada biz osy qaýipterdiń mánin ashyp, olarǵa qarsy turýdyń tıimdi joldaryn qarastyramyz.
Jalǵan aqparat (feık) – qoǵamda senimdi aqparat sekildi taralatyn, biraq shyndyqqa janaspaıtyn málimetter. Mundaı aqparattar áleýmettik jelilerde, jańalyq saıttarynda, messendjerlerde jıi taralady.
Qoǵamdyq pikirge áser etedi – adamdar jalǵan aqparatqa senip, qate sheshimder qabyldaıdy. Arandatýshylyq týǵyzady – jalǵan málimetter arqyly halyqty dúrliktirý, alaýyzdyq týǵyzý múmkin. Jeke tulǵalarǵa zııan keltiredi – jalǵan aqparat keıde belgili bir adamdardyń bedeline nuqsan keltirý maqsatynda taratylady.
Jalǵan aqparattan qalaı qorǵanýǵa bolady?
Aqparattyń derekkózin tekserińiz – resmı aqparat kózderin qoldanyńyz. Faktchekıng jasańyz – kúmándi aqparatty basqa bedeldi BAQ-taǵy jańalyqtarmen salystyryńyz. Emoııaǵa berilmeńiz – jalǵan aqparat kóbinese úreı, qorqynysh týǵyzýǵa baǵyttalady.
Qarjy pıramıdalary – adamdardy ońaı tabys tabýǵa ıtermeleıtin alaıaqtyq júıe. Munda jańa qatysýshylardyń salymy esebinen burynǵy qatysýshylarǵa tólem jasalady. Bir sátte jańa adamdardyń sany azaıǵan kezde júıe qulaıdy, al sońynda kópshiligi qarjysynan aıyrylyp qalady.
Qarjy pıramıdalarynyń belgileri qandaı?
Tez baıytýdy ýáde etý – qysqa merzimde kóp aqsha tabý múmkindigi usynylady. Naqty ónimniń joqtyǵy – kompanııada naqty taýar nemese qyzmet bolmaıdy. Jańa qatysýshylardy tartýǵa mindetteý – júıe jańa adamdardyń salymyna táýeldi bolady.
Internet-alaıaqtyqtyń túrleri kóp. Atap aıtar bolsaq, fıshıng (qupııa aqparatty urlaý) – alaıaqtar jalǵan saıttar arqyly bank kartalarynyń derekterin alady. Aldamshy ınternet-dúkender – tutynýshylardan aldyn ala tólem alyp, taýar jibermeıdi. Jalǵan ınvestıııalyq jobalar – krıptovalıýta nemese akııalarǵa ınvestıııa salýdy usynyp, adamdardyń aqshasyn jymqyrý.
Alaıaqtyqtan qalaı qorǵana alamyz?
Tekserilgen platformalardy qoldanyńyz – onlaın tólem jasamas buryn saıttyń bedelin tekserińiz.
Qupııa derekterdi bólispeńiz – bank kartasynyń derekterin bóten adamdarǵa aıtpańyz.
Joǵary tabysqa ýáde beretin jobalarǵa senbeńiz – ásirese, kepildendirilgen úlken paıda týraly usynystardan saq bolyńyz.
Lýdomanııa – qumar oıyndarǵa degen táýeldilik, bul adamnyń psıhologııalyq jáne qarjylyq jaǵdaıyna teris áser etedi. Búginde onlaın-kazıno, býkmekerlik keńselerdiń belsendi damýy bul máseleni kúrdelendirip otyr.
Lýdomanııanyń belgilerine oıynǵa jumsalǵan ýaqyt pen qarjyny baqylaýdyń bolmaýy, utylǵan aqshany qaıtarýǵa umtylý, otbasy men jumysty elemeý, tek oıyn týraly oılaý jatady.
Lýdomanııamen kúresý joldary kóp.
Ózin-ózi shekteý – qumar oıyndarǵa ketetin ýaqyt pen qarjyny baqylaý. Kásibı kómek alý – psıholog nemese arnaıy qoldaý ortalyqtaryna júginý. Bos ýaqytty tıimdi paıdalaný – sport, shyǵarmashylyq, paıdaly hobbılerge den qoıý.
Jalǵan aqparat, qarjy pıramıdalary, ınternet-alaıaqtyq pen lýdomanııa – zamanaýı qoǵamdaǵy ózekti máselelerdiń biri. Bul qaýipterden qorǵaný úshin aqparatty tekserip, qarjylyq saýattylyqty arttyryp, óz áreketterimizge jaýapkershilikpen qaraýymyz qajet.
Árbir adam alaıaqtyq shemalarǵa túsip qalmaý úshin sanaly sheshim qabyldap, saqtyq sharalaryn ustanýy tıis. Bizdiń qaýipsizdigimiz – óz qolymyzda!
