Ақпараттық технологиялардың қарқынды дамуы адамдарға шексіз мүмкіндіктер ұсынып қана қоймай, жаңа қауіп-қатерлерді де алып келді. Бүгінде жалған ақпарат, қаржы пирамидалары, интернет-алаяқтық, лудомания сияқты мәселелер көптеген адамдардың өміріне елеулі әсер етуде. Бұл мақалада біз осы қауіптердің мәнін ашып, оларға қарсы тұрудың тиімді жолдарын қарастырамыз.
Жалған ақпарат (фейк) – қоғамда сенімді ақпарат секілді таралатын, бірақ шындыққа жанаспайтын мәліметтер. Мұндай ақпараттар әлеуметтік желілерде, жаңалық сайттарында, мессенджерлерде жиі таралады.
Қоғамдық пікірге әсер етеді – адамдар жалған ақпаратқа сеніп, қате шешімдер қабылдайды. Арандатушылық туғызады – жалған мәліметтер арқылы халықты дүрліктіру, алауыздық туғызу мүмкін. Жеке тұлғаларға зиян келтіреді – жалған ақпарат кейде белгілі бір адамдардың беделіне нұқсан келтіру мақсатында таратылады.
Жалған ақпараттан қалай қорғануға болады?
Ақпараттың дереккөзін тексеріңіз – ресми ақпарат көздерін қолданыңыз. Фактчекинг жасаңыз – күмәнді ақпаратты басқа беделді БАҚ-тағы жаңалықтармен салыстырыңыз. Эмоцияға берілмеңіз – жалған ақпарат көбінесе үрей, қорқыныш туғызуға бағытталады.
Қаржы пирамидалары – адамдарды оңай табыс табуға итермелейтін алаяқтық жүйе. Мұнда жаңа қатысушылардың салымы есебінен бұрынғы қатысушыларға төлем жасалады. Бір сәтте жаңа адамдардың саны азайған кезде жүйе құлайды, ал соңында көпшілігі қаржысынан айырылып қалады.
Қаржы пирамидаларының белгілері қандай?
Тез байытуды уәде ету – қысқа мерзімде көп ақша табу мүмкіндігі ұсынылады. Нақты өнімнің жоқтығы – компанияда нақты тауар немесе қызмет болмайды. Жаңа қатысушыларды тартуға міндеттеу – жүйе жаңа адамдардың салымына тәуелді болады.
Интернет-алаяқтықтың түрлері көп. Атап айтар болсақ, фишинг (құпия ақпаратты ұрлау) – алаяқтар жалған сайттар арқылы банк карталарының деректерін алады. Алдамшы интернет-дүкендер – тұтынушылардан алдын ала төлем алып, тауар жібермейді. Жалған инвестициялық жобалар – криптовалюта немесе акцияларға инвестиция салуды ұсынып, адамдардың ақшасын жымқыру.
Алаяқтықтан қалай қорғана аламыз?
Тексерілген платформаларды қолданыңыз – онлайн төлем жасамас бұрын сайттың беделін тексеріңіз.
Құпия деректерді бөліспеңіз – банк картасының деректерін бөтен адамдарға айтпаңыз.
Жоғары табысқа уәде беретін жобаларға сенбеңіз – әсіресе, кепілдендірілген үлкен пайда туралы ұсыныстардан сақ болыңыз.
Лудомания – құмар ойындарға деген тәуелділік, бұл адамның психологиялық және қаржылық жағдайына теріс әсер етеді. Бүгінде онлайн-казино, букмекерлік кеңселердің белсенді дамуы бұл мәселені күрделендіріп отыр.
Лудоманияның белгілеріне ойынға жұмсалған уақыт пен қаржыны бақылаудың болмауы, ұтылған ақшаны қайтаруға ұмтылу, отбасы мен жұмысты елемеу, тек ойын туралы ойлау жатады.
Лудоманиямен күресу жолдары көп.
Өзін-өзі шектеу – құмар ойындарға кететін уақыт пен қаржыны бақылау. Кәсіби көмек алу – психолог немесе арнайы қолдау орталықтарына жүгіну. Бос уақытты тиімді пайдалану – спорт, шығармашылық, пайдалы хоббилерге ден қою.
Жалған ақпарат, қаржы пирамидалары, интернет-алаяқтық пен лудомания – заманауи қоғамдағы өзекті мәселелердің бірі. Бұл қауіптерден қорғану үшін ақпаратты тексеріп, қаржылық сауаттылықты арттырып, өз әрекеттерімізге жауапкершілікпен қарауымыз қажет.
Әрбір адам алаяқтық схемаларға түсіп қалмау үшін саналы шешім қабылдап, сақтық шараларын ұстануы тиіс. Біздің қауіпсіздігіміз – өз қолымызда!
