Qazaqstanda ınternet-alaıaqtyqtyń mólsheri jyl saıyn artyp keledi. 2023 jyly 15 myńnan astam qylmys tirkelip, 34 623 adam zardap shekti. Alaıaqtyq áreketterden memleketke 4,1 mıllıard teńge shyǵyn keldi. 2024 jyldyń alǵashqy jartyjyldyǵynda osy saladaǵy qylmystardyń sany 9 936 jaǵdaıǵa jetip, zalal kólemi 7,1 mıllıard teńgeni qurady. Bul ótken jyldyń sáıkes kezeńimen salystyrǵanda 4,1 paıyzǵa artyq.
Internet-alaıaqtyq faktileri boıynsha tirkelgen barlyq qylmystyq isterdiń 56,3 paıyzyna kináli adamdy anyqtaý múmkin bolmaı, joǵalǵan somanyń tek 11 paıyzy ǵana qaıtaryldy. Bul 777,1 mıllıon teńge somany quraıdy.
ALAIaQTYQTYŃ TÚRLERI
Alaıaqtar ınternet keńistiginde túrli amaldardy qoldana otyryp, azamattardy sanaly túrde aldap ketýde. Olardyń ishinde eń kóp taralǵan túrlerine mynalar jatady.
Jalǵan bank qyzmetkeri retinde habarlasý: Alaıaqtar kóbinese SMS habarlamalar nemese telefon qońyraýlary arqyly bank qyzmetkerleri retinde habarlasyp, shottaǵy kúdikti operaııalardy boldyrmaý úshin aqsha aýdarýdy talap etedi. Osyndaı alaıaqtyqtardyń qurbany bolǵandar sany jyl saıyn artyp keledi. Sondyqtan bank qyzmetkerleri eshqashan telefon arqyly jeke málimetterdi suramaıdy.
Fıshıng saıttar: Bul ádis alaıaqtar ınternette zańsyz saıttar quryp, olardyń kómegimen adamdardyń jeke málimetterin (karta nómiri, logın, parol jáne t.b.) urlaıdy. Olar jıi ózderin tanymal onlaın dúkender nemese bankter retinde kórsetip, paıdalanýshylardy jalǵan saıttarǵa baǵyttaıdy.
Kúmándi áleýmettik jeliler men jarnamalar: Áleýmettik jelilerde belgisiz ónimder týraly jalǵan jarnamalar men satylymdar taratylady. Ádette, tólem jasalǵannan keıin, alaıaqtar satyp alýshyǵa jaýap bermeı, joǵalyp ketedi. Mundaı jaǵdaılardan saqtaný úshin tek tanymal jáne senimdi platformalardan ǵana saýda jasaý usynylady.
SMS jáne elektrondyq poshta arqyly jalǵan habarlamalar: Alaıaqtar túrli jarnamalar men aqparattardy jalǵan siltemelermen taratady. Olar senimdi aqparat kózi retinde áreket etedi, biraq qoldanýshynyń derekterin urlaý úshin ǵana jumys isteıdi. Bul ádisterden saqtaný úshin habarlamanyń jiberýshisin muqııat tekserý qajet.Erkebulan Qoıshybaevtyń aıtýynsha, alaıaqtyqtyń aldyn alý úshin árqashan saqtyq tanytyp, kúmándi áreketterdi dereý polıııaǵa habarlap, naqty málimetterdi tek resmı kózderden ǵana alýǵa keńes beredi.
ALDYN ALÝ ShARALARY
Almaty qalalyq ishki ister departamentiniń kıberqylmyspen kúres basqarmasynyń asa mańyzdy ister jónindegi aǵa tergeýshisi Erkebulan Qoıshybaev alaıaqtyqtyń qurbany bolǵan jaǵdaıda dereý áreket etý qajettiligin eskertedi. Onyń aıtýynsha, birinshi kezekte aqsha alynǵan bankke habarlasyp, shotty buǵattaý kerek. Sodan keıin ýaqyt ótkizip almaı, polıııaǵa habarlap, aryzdanǵan jón. Kóp jaǵdaıda, ýaqyt ótken soń, alaıaqty tabý qıynǵa túsedi.
Qoıshybaev jeke málimetterdi eshqashan bóten adamdarǵa berýge bolmaıtynyn, sondaı-aq belgisiz siltemelerge kirýden aýlaq bolýdy eskertedi. Ásirese, tanystaryńyz ben týystaryńyz jibergen kúmándi habarlamalarǵa da saqtyqpen qaraý kerek. Eger bank nemese polıııa qyzmetkeri retinde habarlassa, mundaı qońyraýlar senimsiz bolyp kórinse, olardy qabyldamaý nemese qaı mekemeden ekenin naqty surap, resmı shaqyrtý talap etý qajet.
2024 jyly 5 qyrkúıekte Parlamenttegi joǵarǵy palatanyń otyrysynda senator Ásem Rahmetova Premer-mınıstrge ınternet-alaıaqtyqtyń kóbeıip ketkenin jáne bul máseleniń Qazaqstan úshin ózekti bola túskenin málimdedi. Ol azamattardyń kúdikti áreketter týraly habarlaýy úshin arnaıy senim telefondary men onlaın platformalar ázirleýdi usyndy.
