30 jylda ózgermegen Túrkistanda Trampqa trap daıyn. Ózi daıyn ba?

1723
Adyrna.kz Telegram

Donald Tramp AQSh-tyń 47 prezıdenti retinde qyzmetine kiristi. Eski de jańa prezıdenttiń Ortalyq Azııa saıasaty qandaı bolmaq jáne Reseıdiń Ýkraınadaǵy soǵysyn toqtata ala ma? Sarapshylar paıymy.

«AQSh ORTALYQ AZIIaMEN QATYNASQA MÚDDELI»

Dıplomat Qazybek Beısebaev Tramptyń bılikke kelýi Ortalyq Azııaǵa tıimdi ekenin aıtady. Sondaı-aq ol Tramp Reseı men Ýkraına arasyndaǵys soǵysty beıbit sheshýi múmkin dep boljaıdy.

 - AQSh memlekettik hatshysy Marko Rýbıo Ortalyq Azııamen qarym-qatynasty jaqsartý kerek dep aıtty. Naqtyraq aıtsam, Qazaqstan men Amerıkanyń turaqty saýda baılanysyna kedergi bolyp turǵan «Djekson-Venık túzetýin» alyp tastaý kerek ekenin málimdedi. Sovet úkimeti kezinde engen «Djekson-Venık túzetýi» 1974 jyldan beri erkin saýda-sattyqqa kedergi bolyp kelgen edi. Bir sózben aıtqanda AQSh Ortalyq Azııamen qarym-qatynasty nyǵaıtýǵa múddeli bolyp otyr. Bul – bir. Ekinshi másele Tramp Reseı men Ýkraına arasyndaǵy soǵysty toqtatamyz dep otyr. Tipti Tramp Ýkraına máselesin sheshý úshin Pýtınmen kezdesýge ázir. AQSh pen Reseıdiń qarym-qatynasy keremet bolyp ketpese de oń ózgerister bastalyp jatyr. Qos eldiń ózara til tabysyp, kelisimge kelgeni bizge óte jaqsy. Bizdiń Reseımen de, Amerıkamen de qarym-qatynasymyz jaqsy. Áıtse de biz Reseımen Eýrazııa ekonomıkalyq odaqqa múshe memleket bolǵannan keıin soǵystan qınalyp qaldyq. Eki alyp memleket tatý bolsa bizge jaqsy bolady, - deıdi ol. 

«RESEIDIŃ «JEŃISI» ORTALYQ AZIIaǴA QYMBATQA TÚSEDI»

Osy rette «Tramp Reseıdiń múddesine Ýkraınanyń jerin tartyp áperse, onda Pýtınniń Ortalyq Azııaǵa degen agressııasy kúsheıip ketpeı me?» degen suraq týyndaıdy. Sarapshy Reseı ózi basyp alǵan jerlerdi Ýkraınaǵa bermeıtinin aıtady. 

 - Kelisim Reseıdiń múddesine sheshiletin bolsa, Kreml kúsheıe túsedi. Bul, árıne, Ortalyq Azııaǵa óz salqynyn tıgizedi. Reseıdiń «jeńisi» Ortalyq Azııaǵa qymbatqa túsedi. Biraq ta Tramp óz málimdemelerinde halyqaralyq máselelerdi kótergen joq. Ári ketse Meksıka, Panama araldarynyń máselesin kóterdi. Bul neni kórsetedi? Tramptyń eń birinshi maqsaty Amerıkanyń ishindegi kúrmeýi qıyn máselelerdi sheshý bolyp otyr. Ol saılaý kezinde «bılikke kelsem, halyqaralyq kómekti toqtatamyn» dep málimdegen. Tramp bıznesmen bolǵandyqtan ol úshin Ýkraına máselesi birinshi orynda turǵan joq. Tipti halyqaralyq máseleni sheshý Tramptyń oıynda da joq, - deıdi Qazybek Beısebaev..

«AQSh QAZAQSTANNAN TUSAÝDY ALYP TASTAÝY MÚMKIN»

Halyqaralyq sarapshy Janat Momynqulov Tramptyń Ortalyq Azııaǵa oń kózqaraspen qaraıtynyn aıtady.

 - Negizi respýblıkalyq partııanyń bılikke kelýi Aqordaǵa tıimdi degen sóz bar. Tramp álemdik saıasatqa úlken ózgeris alyp keledi. Sebebi ol «Meniń kezimde soǵys bolmaıdy» dep otyr. Keshe ǵana Taıaý Shyǵystaǵy «Hamas» pen Izraıldyń arasynda kelisim boldy. Bul jerde Tramptyń da úlesi bar. Sonymen qatar ol «Budan da basqa sıýrprızder bolady» dep otyr. AQSh prezıdenti Ýkraınaǵa baılanysty úlken optımızm kórsetti. Biraq shynaıy jaǵdaıǵa kelgen kezde prezıdenttiń ýádesi áp-sátti oryndalmaıtynyn kórip otyrmyz. Endi ol ony biraz ýaqyt sozyp baryp sheshýi múmkin. Belgili bir ýaqyttyń ishinde máseleni jumsartyp, kelissózderge alyp kelýi múmkin, - deıdi sarapshy. 

Aıtýyna qaraǵanda,  Amerıka Ortalyq Azııada negizinen qaýipsizdik pen ekonomıkaǵa erekshe kóńil bóletin bolady. Tramp aldaǵy jyldary, bálkim osy jyly «Djekson-Venık» zańyn ózgertýi múmkin. Atalǵan zań boıynsha Keńes úkimetinen shyqqan evreılerdiń Amerıkaǵa barýyna tyıym salynǵan.

 - Bul zań Qazaq elinen bastap, Ózbekstan, Ázerbaıjan sekildi elderge kedergi bolyp keldi. Bizdiń Amerıkamen tolyqqandy saýda baılanystarymyzdy damytýǵa kedergi boldy. AQSh-tyń memlekettik hatshysy Marko Rýbıo Ortalyq Azııanyń mańyzyn aıta kelip, Qazaqstannan osy tusaýdy alyp tastaýdy surap otyr, - deıdi ol.

«TRAMPTYŃ BILIKKE KELÝI RESEIGE OŃ ÁSER ETÝI MÚMKIN»

Májilistiń Halyqaralyq ister, qorǵanys jáne qaýipsizdik komıtetiniń múshesi Erbolat Saýryqov Reseı men Ýkraına arasyndaǵy soǵystyń aıaqtalǵany óte mańyzdy ekenin aıtady.

 - Tramp bılikke kelse sala Baıdenniń kezinde qabyldaǵan sheshimderdiń kúshin joıyp, normatıvtik qujattarǵa qol qoıyp jatyr. Sonyń ishinde eń basty qujat – 90 kúnge deıin Amerıka tarapynan shetelge qarjy berýge moratorıı jarııalaý bolyp otyr. AQSh prezıdenti nelikten mundaı moratorıı engizgenin «Biz qaı elge qandaı kómek berip jatyrmyz? Onyń Amerıka úshin qanshalyqty saıası  jáne ekonomıkalyq mańyzy bar ekenin anyqtap alǵansha kómek kórsetý úsh aıǵa deıin toqtatylady» dep túsindirdi. 

Eger AQSh Ýkraınaǵa berip otyrǵan qarjylyq nemese gýmanıtarlyq kómegin úsh aıǵa toqtatatyn bolsa, onda Reseı men Ýkraına arasyndaǵy soǵysta ózgerister bolatyny anyq bolyp tur. Bul degenimiz – Reseıdiń  ekonomıkasyna tikeleı qatysty dúnıe. Reseıge salynǵan sankııalardyń salqyny bizge de tıip otyr. Sondyqtan Tramptyń bul oıy úlken derjava sanalatyn Reseı jáne onymen eń jaqyn Ortalyq Azııa memleketterine áser etetin sııaqty. Iaǵnı Tramptyń bılikke kelýi Reseı ekonomıkasyna oń áser etýi múmkin. AQSh prezıdentiniń «Pýtınmen tez arada jolyǵýym kerek» degeni de kóp jaıdy ańǵartady, - deıdi ol.

«ÁLEM ÚShIN SOǴYSTYŃ AIaQTALǴANY MAŃYZDY»

Sondaı-aq Májilis depýtaty Erbolat Saýryqov Ýkraına prezıdenti Vladımır Zelenskııdiń de soǵysty toqtatýǵa múddeli ekenin aıtty.

 - Eger osy málimdemelerge senetin bolsaq, bul soǵystyń da toqtaıtyn aýyly alys emes sııaqty. Eger qos memlekettiń arasynda soǵys aıaqtalatyn bolsa, onda ol Ortalyq Azııa memleketteriniń ekonomıkasyn damytýǵa yqpal etedi. Iaǵnı, sankııalar alynyp, Amerıka men Eýropa elderimen ekonomıkalyq qarym-qatynas nyǵaıatyn bolsa, oń progress bastalady, - deıdi depýtat.

Aıtýynsha,  Tramptyń aıtqanynan eshqandaı nátıje bolmaı, geosaıası jaǵdaı odan ári shıelenise beretin bolsa, onda Ortalyq Azııa memleketteriniń de ekonomıkasynda aıtarlyqtaı ózgeris bola qoımaıdy.

- Ortalyq Azııany bylaı qoıǵanda álem úshin bul soǵystyń aıaqtalǵany mańyzdy bolyp otyr, - deıdi depýtat Saýryqov.

«TRAMP ASTANAǴA KELÝI MÚMKIN»

Janat Momynqulovtyń aıtýynsha, álemniń alpaýyt memleketteriniń Ortalyq Azııaǵa nazary aýyp otyr. 

 - Ortalyq Azııa S+5 formatynda Amerıka, Qytaı, Franııa jáne Germanııa memleketteriniń basshylarymen  kezdesý ótti. Bir sózben aıtqanda Ortalyq Azııa álemdik sahnada birte-birte mańyzdy bolyp kele jatyr. Sebebi bizdiń jer ústi, jer asty baılaǵymyz bar, - deıdi sarapshy.

Amerıka basshylary ázirge Ortalyq Azııaǵa kelgen emes.

- 2023 jyly Baıden Ortalyq Azııa basshylarynyń basyn birinshi ret qosyp, AQSh-ta kezdesý ótkizdi. Atalǵan sammıtte ol Ortalyq Azııa memleketteriniń birine baratynyn aıtyp edi. Meniń oıymsha, Tramp eks-prezıdenttiń bastamasyn jalǵastyryp Ortalyq Azııa elderiniń birine kelýi múmkin. Sebebi Qytaı men Reseıdiń ortasynda jatqan aımaqtyń mańyzy artyp kele jatyr. Ońtústigimizde Úndistan men Iran sekildi ıslam memleketi bar. Sol sebepti Tramp Ortalyq Azııaǵa keletin bolsa, ol kezdesý Astanada ótýi múmkin. Jer kólemi úlken ári Reseı men Qytaıdyń ortasynda ornalasqannan keıin Tramptyń tańdaýy Astanaǵa túsýi ábden múmkin, - deıdi ol.

 

Pikirler