Bügın – qazaqtyŋ talantty jazuşysy, qazaq jazuşylary ışınde eŋ köp roman jazǧan qalamger Iliias Esenberlinnıŋ tuǧanyna 110 jyl toldy.
Iliias Esenberlin 1915 jyly qaŋtardyŋ 10-y künı qazırgı Aqmola oblysy, Atbasar qalasynda tuǧan. Balalar üiınde tärbielengen Iliias jastaiynan ädebietke qūmartyp ösken.
1940 jyly Qazaq tauken institutyn bıtırıp, Ūly Otan soǧysyna qatysqan. 1942 jyly qatta jaraqattanyp, gospitalge tüsıp, bır jyldan soŋ mügedek bolyp elge oraldy.1947 jylǧa deiın Qazaqstan Kompartiiasynyŋ Ortalyq komitetınıŋ apparatynda instruktor bolyp jūmys ıstedı.Soǧys aiaqtalarda, 1937 jyly atylyp ketken ädılet halyq komissary Hamza Jüsıpbekovtyŋ qyzyna üilenıp, qainyenesın ALJİR-den aldyrǧany üşın NKVD-nyŋ nazaryna ılıgıp, 1949 jyly 10 jylǧa bas bostandyǧynan aiyryldy. Jazasyn Qaraqūm kanaly qūrylysynda jarylys jūmystary jönınen tau injenerı bolyp bes jyl jūmys ıstep ötedı.Aidaudan kelgen soŋ Qazaq KSR-nyŋ Geologiia ministrılıgınde, keiın şahtada basqarma basşysy bolyp qyzmet atqarady.Ūstalǧanşa ol öleŋ azsa («Aişa» (1945 jyl) jäne «Sūltan» (1949 jyl) poemalary, «Alǧys öleŋder jinaǧy» (1949 jyl), jazasyn ötep kelgen soŋ prozaǧa köştı («Adam turaly povest» (1954 jyl), «Özen jaǧasynda» (1960 jyl).1958 jyldan «Qazaqfilm» kinostudiiasynda redaktor, 1962 jyldan «Qazgoslitizdat» mekemesınde redaktor, 1967 jyldan «Jazuşy» baspasynda direktor, sodan Qazaqstan jazuşylar odaǧynyŋ hatşysy (1971-1975 jyldary) bolyp qyzmet atqardy.1975 jyldan bastap tolyq şyǧarmaşylyq jūmysqa köşıp, 16 jylda 15 roman düniege äkeledı. 1962 jyly dramaturgiiada küşın synap, «Taudaǧy tartys» pesasy Respublikalyq jas körermen teatrynyŋ sahnasynda qoiyldy. Qazaq tılıne Konstantin Dmitrievich Uşinskiidıŋ şyǧarmalaryn audardy.1969 jyly «Qahar», 1971 jyly «Almas qylyş», 1973 jyly «Jantalas» romandaryn jazdy. Romandar 15-şı ǧasyrdan 19-şy ǧasyrdyŋ ortasyna deiıngı qazaq tarihy surettelgen «Köşpendıler» trilogiiasyna bırıktırıldı. Söz bolatyn taqyryptar: qazaq halqynyŋ qalyptasuy, Qazaq handyǧynyŋ Joŋǧar handyǧymen arpalysy, Qytai, Hiua, Būhara, Resei imperiiasy sekıldı körşılerımen aumaly-tökpelı qarym-qatynastary. Qazaq ädebietınde būryn-soŋdy tarihi taqyrypta qalam tartylmaǧan. Alǧaş ret 1976 jyly «Köşpendıler» atymen jaryq körgen trilologiia orys tılınıŋ özınde 12 ret basylyp, 1,5 million tirajben tarady. Jalpy «Köşpendıler» trilologiiasy älemnıŋ 30 tılınde jaryq körıp, 50 ret qaita basyldy. 2005 jylǧy esep boiynşa, dünie jüzıne taralǧan jalpy tirajy 3 million dana. Būl trilogiianyŋ negızınde 2005 jyly «Köşpendıler» atty tarihi körkem filmı tüsırıldı. Qazaqstan respublikasy memlekettık syilyǧynyŋ laureaty, qazaq ädebietınıŋ tarihynda bügınge deiın eŋ köp roman (17) jazǧan jazuşy Iliias Esenberlinnıŋ qalamynan tuǧan «Aiqas», «Ǧaşyqtar», «Qaterlı ötkel», «Altyn qūs», «Maŋǧystau maidany», «Altyn attar oianady», «Köleŋkeŋmen qorǧai jür», «Alystaǧy arpalys», «Aqqu qūstar quanyşy», «Mahabbat meiramy» romandary - tyŋ taqyrypta jazylyp, qazaq ädebietınde oǧan deiın mülde köterılmegen mäselelerdı qozǧaǧan, ädebietke serpın äkelgen, oqyrman süiıspenşılıgıne bölengen tuyndylar. Ömırınıŋ soŋynda jazuşy «Altyn Orda» trilogiiasyn jazdy (1982-83 jyldary). Jazuşy 1983 jyly Almatyda dünie saldy.
