10 tamyzda qazaqstandyqtar dästürlı türde Abai künın atap ötedı. Qazaqtyŋ ūly aqyny, oişyly Abai Qūnanbaiūlynyŋ tuǧanyna bügın 179 jyl toldy, dep habarlaidy “Adyrna” ūlttyq portaly.
Qazaqtyŋ ūly aqyny, aǧartuşysy 1845 jyly Semei oblysynda düniege kelgen. Abaidyŋ şyǧarmaşylyǧy men tūlǧasy künı bügınge deiın ūlttyq bolmysymyzdyŋ simvoly retınde körınıs tabady.
Abaidyŋ şyn esımı – İbrahim. «Abai» degen esımdı oǧan anasy Ūljan qoiǧan. Aqyndy söz önerıne erte baulyǧan äjesı Zere. Ol nemeresınde bılımge degen süiıspenşılık pen qūştarlyqty oiata aldy.
Aqyn tırısınde «myŋmen jalǧyz alysqan» tūlǧa. Aǧartu salasynda ūltqa eŋbek sıŋırgen oişyl. Tek qaitys bolǧannan keiın bes jyl ötken soŋ, onyŋ «Qazaq aqyny İbrahim Qūnanbaiūlynyŋ öleŋderı» atty şyǧarmalar jinaǧy jaryq kördı.
Abai Qūnanbaiūly 170-ke juyq öleŋnıŋ avtory. Sonymen qatar, orystyŋ ūly aqyndarynyŋ şyǧarmalaryn qazaq tılıne audarǧan. Eŋ maŋyzdy öleŋderın 40 jasynda jaza bastady. Abai Qūnanbaiūly qazaq ädebietıne būryn belgısız jaŋa poetikalyq formalardy engızdı. Qazaq tılın meŋgerudıŋ negızgı qaǧidalaryn ūstana otyryp, ana tılınıŋ mümkındıkterın keŋınen qoldanuǧa jaŋa jol aşty. 1886 jylǧa deiın öz şyǧarmalaryn Kökbai Janataiūly degen atpen jazǧan. Būl adam – Abaidyŋ jaqyn dosy, ärı şäkırtı bolǧan. Aqynnyŋ ūly Tūraǧūl, Alaş partiiasynyŋ müşelerı Älihan Bökeihan men Mırjaqyp Dulatovqa baspana bergenı üşın sottalyp, jer audarylǧan. Abaidyŋ qūrmetıne atalǧan qalalar Qazaqstanda ǧana emes, sondai-aq, Kievte, Taşkentte, Delide, Kairde jäne tıptı Berlinde bar.
Bügınge deiın ūly oişyldyŋ tuyndylary 60-tan astam tılge audarylǧan.
Aita keteiık, Abai künı Ükımet qaulysymen 2020 jyly – Abaidyŋ 175 jyldyǧynda belgılengen bolatyn. Sodan berı jyl saiyn 10 tamyzda atalyp ötedı. Al odan būryn alǧaşqy Abai künı şarasy 1968 jyly atalyp ötken. Sonda Reseidegı Puşkin künderı siiaqty tūraqty atap ötu turaly aitylǧan. Bırneşe atalyp ötılgen būrynǧy Abai künderı keiın jergılıktı şaruaşylyq şarasymen bırge atalyp jürdı de soŋynda el alǧaşqy Abai künın ūmyta bastaǧan.
Ūqsas jaŋalyqtar
