Zorǵa shydap kelemin. Qasymyzda balalar bolǵan soń ǵana ózimdi kúshpen basyp, zorǵa shydap kelemin. Qyrsyqqanda, jol da biter emes. Álde muny da bul sumyraı ádeıi istep kele me? Qanym qaınap keledi, qanym qaınap... Oǵan aıtar ár sózimdi ishteı qaıtalap, aıtyp jatqan kezimdi kóz aldyma elestetip, daıyndalyp kelemin. Tóze alar emespin, osy bir qylyqtaryna tóze alar emespin. Sodan arasynda oǵan jalt qaraımyn. Ishke jınalǵannyń bárin laq etkizgim kelip oqtalamyn da, artta otyrǵan balalar esime túsken soń, tistenip, keri sheginip, qaıta terezege qaraımyn. Kórgim kelmeı ketedi ony meniń. Estigim de.
"Óldim» degende úıge de jettik, áıteýir. Kesh bop ketken soń ba, álde meniń qabaǵymdy baıqady ma, uldarym birden uıyqtamaq bop bólmelerine kirdi. Toqtatqam joq. «Ash emes ekenin bilemin, basqasy kúte turady, sóıtsin» dedim ishteı ózime. Endi kóligin teksermek bop syrtta qalyp qoıǵan álgini kútip otyrmyn. Júrisi de shirkinniń ońǵan emes, sozylyp. Ol kelemin degenshe bara salǵanym myń ese artyq, sol sebepti aýlaǵa ózim shyqtym.
Baıaǵy sol jolǵa shyǵatyn kóligin sıpalap júr eken. Basqa ne bitirýshi edi ol? Jetip bardym qasyna. Eki qolymdy aıqastyryp, jynymdy basa almaı turmyn, selk-selk etip. Sóıtsem:
– Ne boldy? – deıdi ol maǵan túk bolmaǵandaı. Kúıip kettim:
– Uıatyń bar ma? Álde ádeıi isteısiń be? Osy bir túk kórmegendeı, túk estimegendeı bop qutylatynyń qalaı seniń? – dep bastadym da bárin aıttym.
Jumystan sharshap júrsem de, barǵym kelmese de, búgingi myna qaıyn ápkeniń týǵan kúnine barǵanymdy. El qatarly asqa da otyrmaı, shapqylap kisi kútkenimdi. Ózim taqpaǵan syrǵany soǵan syı bolsyn dep ala barǵanymdy. Qonaqtarymen birge ketpeı, sońǵy qasyǵyna deıin jýyp-sháıip qyzmet qyp ketkenimdi, birin de umytpadym. Sonda onyń maǵan aıtqan raqmeti qane? Qaıdaǵa raqmet, kerisinshe ózińe tıisedi ǵoı... Sony aıtyp jatsam, baǵanadan meni melshıip únsiz tyńdaǵan baı:
– Eee, ne dep qoıdy sonsha? – degeni bar emes pe.
Jek kóremin osy minezin.
– Ótirik jyndy bolǵandy qashan qoıasyń? Shyǵyp bara jatqanda, «ústińdegi paltoń ádemi eken. Meniń inimniń arqasynda shalqyp júrsiń» degenin óziń de estidiń emes pe? – dedim birden. Sóıtsem ol:
– Qyzyqsyń óziń, oda turǵan ne bar? – dep qoıyp tur qolynyń maıyn ústine súrtip.
Qaısysy kóbirek shamyma tıgenin uqpadym.
– Báse, bul áńgime qaıdan shyǵyp júr desem. Syrtymnan báriń solaı dep júrgen kórinesińder ǵoı. «Kedeıden qyz alyp, jarylqap otyrmyz» deısińder me, jetisip? – dedim óshige qarap.
– Ne aıtyp tursyń? – dedi ol sonda qatqyl únmen. Óıtkennen men qorqa qoıatyndaı:
– Meni olaı basynbaı-aq qoıyńdar. Sender bolmasańdar da ólmes em. Sen tapqan aqshany kázir men de taýyp jatyrmyn. Ol meniń kıimimdi túgendemesin, – dep qansha jyldan beri ishte jatqandy aıtyp saldym.
Ań-tań kórindi ol. Dál bir shynymen-aq munyń birin bilmeıtin kisideı:
– Saǵan ne kóringen shala búlinip. Joq jerden daý shyǵarma. Úshte jolǵa shyǵyp ketýim kerek. Eń bolmasa 2-3 saǵat uıyqtap alaıyn. Áńgimeni kóbeıtpeshi, – dep burylyp úıge qaraı bet aldy.
Uıqy dese, albasty, baryn beredi. Meniń júregimniń julma-julmasyn shyǵarǵandarymen isi joq. Men de ony aıaǵam joq. Demalmasa, demalmaı qalsyn. Meni kim aıap jatyr?!
– Osy sen aptalap jolda júrip, úı kórmeı, tapqan tabysyńnyń bir bóligin ózine berip otyrǵanymyzdy nege aıtpaıdy, aıtqysh bolsa? Men qatty bolsam, ol sol aqshanyń shetin de kórmes edi ǵoı. Enem qalyp, endi qaıyn ápkeniń sózin estigenim jetpeı tur edi, – dep qoıyp qaldym sońynan.
Maǵan sonda jalt burylǵan ol:
– Qatıra, qatty ketip barasyń. Sheshemnen ne jamandyq kórdiń? Ketken adamnyń mazasyn alma. Qoı endi, – deıdi, dál bir solaı úrkitkisi keletindeı basyńqy daýyspen.
Al men shydap ta, qorqyp ta bolyp qoıǵam. Toıyp ta ketkem. Qasyna jetip bardym da:
– Eee, óz shesheńe sóz tıse, edireıip shyǵa kelesiń. Ne, solaı etsem, áýeli uratyn túriń bar ǵoı. Ur al, ur! Men de bireýdiń balasymyn. Men de bireýge sheshemin, – dep atqaqtadym.
Sóıtsem bul kádimgideı meni uratyn adamdaı:
– Qoıasyń ba, joq pa? – dep joǵary kótere ustaǵan alaqanyn sýmańdatyp qoıady.
Júregim aýyryp ketti.
– Jetpegeni endi osy edi. Esireıin degen ekensiń. Ystyq-sýyqtyń bárinen birge shyqtym. Balalaryńdy ósirip jatyrmyn. Jaǵdaıyń sál túzelip edi, endi uraıyn dediń be? – dep eki kózge erik berdim.
Jek kórip ketkendeı boldym ózin. Ol bolsa, beti búlk etpeı áli qarap tur maǵan.
– Kórgim kelmeıdi seni! – dedim. – Ket. Kelmeseń de bolady. Sensiz de kúnimdi kóre alamyn. Maǵan esh nárselerińdi mindetsinbeı-aq qoıyńdar. Balalardy sensiz-aq jetkizemin. Kózime kórinbeńder. Ápkeń de, óziń de quryńdar! – dep aǵyl-tegil jylap úıge kirdim.
Onyń sońymnan áldenelerdi aıtyp jatqanyna da qulaq túrgem joq. Qasyna da jatýdan jırenip, birden uldardyń bólmesine kirdim. Sóıtip edenge kórpe tósep alyp, óksigimdi basa almaı, solqyldap, biraz dóńbekship jatqan soń, uıqyǵa ketippin.
Arada qansha ýaqyt ótkeni belgisiz, esik qaqqandaı kórindi. Ushyp turdym. Tań atyp qalypty. Beı mezgil ýaqytta kelýshi kim eken? Birden esik ashýǵa júgirdim. Ashtym. Qarsy aldymda bir qora adam tur. Keshegi qaıyn ápke de bar. Jezde de. Taǵy birneshe adam. Báriniń óńi qashyp ketken. Qaıyn ápke, tipti, solq-solq etedi. Júregim zyrq ete tústi. Áldeneni sezgendeı keri shegine berdim. Biraq ne sezgenimdi ózim de áli uǵa alar emespin. Olar da qarsy basyp keledi. Kenet ápkem, kóz jasyna tunshyǵyp bara jatqandaı:
– Jaryǵym aı, endi qaıttik? – dep zoryǵa demin ishke tartyp, bet oramalymen betin basty.
Nege ekeni meniń ony tyńdaǵym kelmedi. Shegine berdim, shegine... Álgi Jomart ta tósegine jabysyp qalǵandaı beri shyǵar emes. Tiri bolsa, endigi oıanýy kerek edi ǵoı. Bir kezde álgilerdiń ortasynda qalyp qoıǵanymdy uqtym. Biri arqamnan qaǵyp, biri betimdi sıpap jatyr.
– Bekem bol, aınalaıyn. Balalaryń úshin eń bolmasa sen myqty bol, – deıdi taǵy biri.
Osy kezde áldebireý tas tóbemnen bir qoıǵandaı kórindi. Bárin shetke julqyp ıterip tastadym. Biri qaıta qol sozyp edi, onysyn qaǵyp jatyp:
– Jolamańdar! Kelmeńder! Ary júrińder! Shyǵyńdar úıimnen! – dep aıqaı saldym da, olardyń biraz shegingenin kórisimen, bólmeme júgirip kirip, esikti ishten ilip aldym.
Sóıttim de, keri qaraýǵa júreksinip biraz turǵan soń, jáımen burylyp bos tósekke qaradym. Joq. Ketip qalǵan eken. Eshkim joq. Jalǵyzbyn. Sol sátte-aq, turǵan jerimde qos tizege jyǵyldym. «Alla!» dedim birden. Kózimdi kókke kóterip, bólme ishinde tizerlep júrip:
– Altynym, meıirimdim, raqymy mol, qaıyrymdy, jaqsy Allam, jalynaıyn, jalbarynaıyn, qalasań, qulyń bolyp keteıin, tek óltire kórmeshi! – dep jalyndym.
– Uqtym. Artyq ketkenimdi, Jaratýshym, bergen baǵyńdy baǵalamaǵanymdy, ıttik jasaǵanymdy uqtym. Keshire kórshi, altynym, bir ret, tek bir-aq ret keshire kórshi. Bir jolǵa ashýyńdy bershi, aıyrmashy! – dep keshirim suradym.
– Umytpaımyn. Osy bir qatemdi keshirseń, keshirimdi, jaqsy Allam, bir ǵana ret kóz juma qarasań, endi esh ýaqytta kúpirlik etpeýge ant etemin, – dep sendirdim.
Odan da ózge kóp nárse aıttym. Sol tize búkken qalpy tóbege alaqanymdy kóterip júrip, óz jasyma ózim tunshyǵyp bara jatyp oıanyp kettim. Bastyrylyp qalǵan ekem. Betimdi jas shaıyp ketipti. Ushyp turyp saǵatqa qaradym. Úsh bolyp qalypty. Bólmeden atyp shyǵyp, óz bólmeme kirdim. Joq. Tósek te jııýly. Ketip qalypty. Taǵy da bilmeı qalǵan ekem. Attandap dalaǵa júgirdim. Eńirep kelemin. Jalań aıaqpyn. Aýlaǵa shyqqan boıda «Joma-art!» dep aıqaı saldym. Kenet art jaqtan «ne boldy?» degen tanys daýys estidim. Ala dambalyn kıgen Jomartym qıralańdaı ájethanadan shyǵyp keledi eken. Toqtamadym. Alyp-ushyp qasyna jettim de, moınynan qapsyra qushaqtadym. Eńkildep turmyn, sora-sora bop.
– Onyń ne? Ne bop qaldy? Bireý qońyraý soqty ma? Tynyshtyq pa? – dedi onymnan shoshynǵan ol.
Men jáı ǵana basymdy shaıqaı berdim...
Adamdar, janymyzda júrgenderdiń qadirin ólgenge deıin bileıikshi. Bar kezinde keregin kóreıikshi. Ókinish bop ketpesin...
Torǵyn Joldasbekqyzy
"Adyrna" ulttyq portaly
