| ORAMALDY KELINŞEKTER
Aigül Jaŋbyrşieva nebärı 19 jasynda kelın bolyp tüstı. Şaŋyraqtyŋ tabaldyryǧyn attaǧanda aldynan orta boily, etjeŋdı äiel şyqty. «Qadamyŋ qūtty bolsyn qaraǧym!» dep basyna aq oramal saldy. Keiın bıldı, enesı eken. Sonan berı Aigül oramalyn tastamaidy. Enesı de ülkendıgın körsetıp, jaulyǧyn şeşken emes. Aqqūba kelınşektıŋ öŋıne oramaly jarasa qoiady. Qolaŋ şaşymen üilese ketetının qaitersıŋ. «Maǧan jaraspaidy», «Basymda tūrmaidy», «Susyp tüse beredı», «Taqqym kelmeidı» degen kelınşekter oǧan qyzyǧady. Qyzǧanady. Al ol oramaldy nasihattaudan jalyqpaidy. Merekelerde ömırlık aksessuardy syilap, qūrbylarynyŋ köŋılın köterıp qoiatyny bar. Oramaldy kündelıktı taǧyp jüretın sondai jandardyŋ bırı – qala tūrǧyny Aiaulym Tastanbek. Ekı balanyŋ anasy. Qazır oramal taǧudyŋ has şeberı. Garderobynda türlı-tüstı ūlttyq brendtıŋ san türı bar.
– Oramaldy jaqsy köremın. Sändep taǧudy qyz-kelınşekterden üirendım. Qazır türlendırıp qoldanu hobbiıme ainaldy. Būrynǧydai emes, oramal taǧu damyp keledı. Äleumettık jelılerde sändı taǧudy üiretetın paraqşalar men videolardyŋ köbeiuı quantady. Ejelgı şyǧys, arab stilımen ūştastyryp, zamanaui ülgıde taǧylatyn türlerı köp. Qalauyŋa qarai ülgısın alasyŋ. Bırınşıden, jalaŋbas jürgenşe oramalmen jinaqy körınesız. Ekınşıden, oramal – ärbır kelınşek pen äieldıŋ ary men sänı. Kerek deseŋız, tartyp jüruge mındettı kiımı. Qazır kimeşekke ūqsatyp taǧudy ızdenıp jürmın, - deidı Aiaulym.
DÄSTÜRLI ŪLTTYQ BREND
Oramaldy taqpaityn näzık jandy joq. Kündelıktı ömırde tartpasa da, qonaqqa, asqa barǧanda ızdeitını anyq. Qūran oqylǧan jerde äiel adam jalaŋbas otyrmaidy. Nesın aitasyz, bazar naryǧynda oramaldyŋ tür-türı bar. Qaltaŋnyŋ şamasyna qarai satyp alasyŋ. Dese de, ūlttyq brend käsıpke ainaldy. Änşı Roza Älqojanyŋ oramalyn qala bylai tūrsyn, auyl-aimaqtaǧy qyz-kelınşekter qoldan-qolǧa tigızbeidı. «Men syiǧa tartqan oramal» dükender jelısı elımızdegı oblys ortalyqtarynda jūmys ısteidı. Söitıp, oramaldy auyl äielderı ǧana taǧady degen ūǧym sanadan kömeskılene bastady. Sebebı, qalalyq näzık jandylar da ömırlık aksessuarǧa bırtındep bet būra bastady. Änşımen qatar, qyzylordalyq jas käsıpker Saia Nūrǧalieva da oramal biznesın döŋgeletıp otyr.
– Alǧaşqyda jūmys bastau oŋai bolǧan joq. Keluşılerdı äleumettık jelıler arqyly tarttym. Söitıp aluşylardyŋ qataryn jinadym. Alaida Qyzylordada oramalǧa qyzyǧuşylyq azdau. Jailap damyp keledı. Köbıne sūranys Maŋǧystau, Aqtau, Oral jaqtan tüsedı. Batys öŋırınde qazaqy ūlttyq naqyş jaqsy saqtalǧan. Toi köilekterınen görı, kamzol, köilektı oramaldarmen üilestırıp alady, - deidı Saia Nūrǧalieva.
Saia jasaǧan otandyq önımnıŋ qai-qaisysy da ädemı. Özı tıgedı. Özı gül örnegın salyp, türlı oiu-örnekpen kömkeredı. Sauda ortalyǧyndaǧy düŋgırşegınde oramaldyŋ 100-ge juyq türı bar. Baǧalary da tūtynuşylardyŋ qaltasyna qoljetımdı. 3500 teŋgeden bastap, 10-11 myŋ teŋge şamasynda da ädemı bas jaulyq tabasyz. Sapaly matadan jasalǧan aq jaulyq aq samaily äjeler men jas kelınderdıŋ basynda jelbırep jür. Oramal jaraspaityn äiel bola ma? Bälsınıp taqpaityny anyq.
İä, oramal taǧudyŋ özındık ūstanymy bar. Aq tüstı oramal quanyşty, jaqsylyqty bıldırse, qara tüs qasırettı baiqatqan. Eŋ bastysy, oramal syilyq, jol tartu retınde maŋyzdy röl atqarady. «Oramal tonǧa jaramasa da, jolǧa jaraidy», «Oramal ton bolmaidy, jol bolady» - degen oramdy söz sodan qalyptasqan.
ÖMIRŞEŊ AKSESSUAR
Qazır oramal taǧudyŋ türlı ädısı köp. Betı tolyqşa kelgen qyzdarǧa kez kelgen oramal jarasady. Köbıne qyzdar reŋıne, tüsıne qarai taŋdaidy. Betı sopaq qyzdar şaştaryn tüiıp nemese şaşynyŋ kölemın ülkeitıp taqsa bolady. Sosyn kekıl tüsırıp, taqsa da jarasady.
– Oramal taǧu joǧaldy degenge kelıspeimın. Mūndai būiym şaş ülgısın qajet etpeidı. Salonǧa baratyn uaqytty ünemdeisız. Kez kelgen kiımge üilestırıp taqqan oramal sızdıŋ ajaryŋyzdy aşady. Tıptı özgeden özgeşe bolasyz. Al, orta jastan asyp, nemere süiıp otyrǧan apalarymyz ben samaiyn aq şalǧan äjelerımızdıŋ jalaŋbas jürgenın körgende yŋǧaisyzdanamyn. Äielder qauymy ortanyŋ yqpalymen ketkendei. Şaş būiralap, oramalsyz jüredı. Qazır şaşty jaiyp jüru de sän, - deidı qala tūrǧyny, stilist Aqbaian Bolatqyzy.
«Äiel oramal taqpasa aryn ūmytady, küieuınıŋ baryn ūmytady, şaşy tamaqqa tüsedı, üiıne kelgen qonaqtyŋ nazary tüsedı», - degen söz bar. Şyndyǧynda äiel adamnyŋ jalaŋbas jüruı közge qoraş körınedı. Medisina salasy da oramaldyŋ äiel adamǧa paidaly ekenın aitady. Mamandardyŋ mälımdeuınşe, näzık jandylar jerden quat alady. Sodan bolsa kerek, äieldıŋ şaşy magnit tärızdı. Auadaǧy şaŋ-tozaŋdy jinaidy.
Al aşyq-şaşyq kiım aǧzada gormon jüiesınıŋ būzyluyna äkelıp, jynys müşelerındegı qaterlı ısık jäne özge de aurularǧa jol aşady.
Tüiın. Oramal taǧu tek qazaq äielıne tän ürdıs emes. Türkı tıldes halyqtar da oramaldy qasterlep, paidalana bılgen. Demek, jaulyqtan ürkuge, tosyrqauǧa negız joq. Ol – ömırşeŋ. Ol – qaitalanbas dünie. Qai kezde de qūndylyǧyn joǧaltpaidy. Qysqasy, aq jaulyq jamylǧan analarymyz ben oramal taqqan kelınderımız azaimasyn.
Qūttybike NŪRǦABYL "Adyrna" ūlttyq portaly |
ORAMAL QASİETIN BILEMIZ BE?
31.07.2019
9531
Pıkırler
