Semeı óńiriniń týmasy, 46 jastaǵy Indıra Ýıver (Sahaýlova) Soltústik Amerıkanyń eń bıik taýy Denalı (Mak-Kınlı) shyńyn tuńǵysh ret baǵyndyrǵan etnıkalyq qazaq áıeli. «Adyrnaǵa» bergen suhbatynda Indıra óziniń taýǵa shyǵýdaǵy tájirıbesimen, alǵashqy áserimen bólisedi.
Mak-Kınlı - Soltústik Amerıkadaǵy eń bıik shyń, Alıaska jotasynda ornalasqan. AQSh-tiń 25 prezıdenti Mak-Kınlıdiń atyndaǵy shyńnyń ataýy 2015 jyly jergilikti koıýkon tilindegi burynǵy Denalı ataýyna qaıta aýystyryldy. Bul aımaq Denalı ulttyq saıabaǵynyń bóligi bolyp tabylady. Shyńnyń bıiktigi 6194 metrdi quraıdy. Dúnıejúzi boıynsha bıiktigi jaǵynan Everest pen Akonkagýadan keıin úshinshi tur. Indıra Ýıver atalmysh taýdyń eń bıik núktesine elimizdiń týyn, Káripbek Kúıikovtyń kartınasyn jáne Abaı Qunanbaıuylynyń «Qara sózderin» alyp shyqqanyn maqtan tutatynyn jetkizdi.
- Indıra hanym, aldymen ózińizdi tanystyra ketseńiz. Qaı óńirdiń týmasysyz?
- Meniń aty-jónim Indıra Ýıver (Sahaýlova). Burynǵy Semeı oblysy, Besqaraǵaı aýdany, Sosnovka (qazirgi aty Ernazar) degen jerde, 1977 jyly dúnıege keldim. Ákem kolhozda qarapaıym júrgizýshi, anam terapevt bolyp jumys istedi. 1993 jyly 15 jasymda mektep bitirip, Almaty qalasyndaǵy INIaZ ınstıtýtynyń (qazirgi Qazaq halyqaralyq qatynastar jáne álem tilderi ýnıversıteti – jýr.) franýz tili fakýltetine oqýǵa tústim.
Keıin 2006 jyly aǵylshyn azamatyna turmysqa shyǵyp, Anglııaǵa kóshtik. Joldasymnyń esimi – Saımon, 9 jáne 12 jastaǵy eki ul tárbıelep otyrmyz.
«BURYN TAÝǴA QYZYQQAN EMESPIN»
- Kim bolýdy armandadyńyz? Taýǵa degen súıispenshiligińiz bala kezden boldy ma?
- Kishkentaı kezimde meniń san túrli armanym boldy. Men pechenelerdi jaqsy kóretindikten kondıterlik fabrıkada jumys isteýdi armandadym. Odan keıin polıııa da bolǵym keldi. Orta mektepte oqyp júrgenimde jazǵy tájirıbe kezindefermada sıyr saýýǵa kómektesetinmin.
Týyp ósken aýylym Sosnovkada bir jaǵynda jazyq dala, ekinshi jaǵynda qalyń qaraǵaıly orman bolatyn. Aýyldyń ataýy da sol sebepti «Sosnovka» dep atalatyn. Stýdenttik kezimde ǵana taýlarǵa mán bere bastadym. Shyny kerek, kishkentaıymda taýlarǵa múldem qyzyqqan emespin.
ALATAÝDAN BASTALǴAN ALǴAShQY SAPAR
- Taýǵa shyǵýdy, jalpy belsendi ekspedıııany qashan bastadyńyz? Alpınızm siz úshin hobbı me, álde mamandyq retinde tańdadyńyz ba?
- Bul meniń hobbıim, jan qalaýym. 2006 jyly shildede bolashaq jarym Saımonnyń arqasynda alǵash ret taýǵa saıahattaǵan bolatynmyn. Ol menturatyn/jumys isteıtin Almaty qalasyna kelip, Alataýdaǵy Úlken Almaty kóline aparýdy ótindi. Men ol jerde buryn bolǵan emespin, tipti mende krossovka da bolǵan joq. Bizge sol sapar óte qattyunady. Taýdaǵy kórinis sondaı ǵajap boldy! Qońyr salqyn aýa-raıy jaılylyq syılady. Máselen, sonda qalada +42S kórsetip turǵan edi. Sarqyrap aqqan taý bulaqtarynyń shýyly jandy tebirentti. Samal jel men qustardyń ásem úni keremet sezimge bóledi. Qaıda qarasań da sulýlyq. Taýda ósip turǵan ósimdikterge deıin kórkem jaratylys ekenin uqtyq. Sol sapardan shynaıy lázzat aldym, shabyttandym.
Anglııaǵa kóshkennen keıin biz birge sondaǵy úshbıik núktege kóterildik (Ýels, Anglııa, Shotlandııa), sodan keıin Marokkodaǵy Týbkalǵa (Batys Atlastyń eń bıik núktesi), Franııadaǵy Monblanǵa (Batys Eýropanyń eń bıik núktesi), sodan keıin Kılımandjaroǵa shyqtyq. Tanzanııada (Afrıkanyń tóbesi), Reseıdegi Elbrýsta (Eýropadaǵy eń bıik núkte), sonymen qatar Gımalaıdaǵy Mera taýyna deıingi jolda 6200 metrge jettik. Sodan keıin jubaıym ekeýmiz balaly boldyq. Al osy byltyr 2023 jyly Ońtústik Amerıkanyń eń bıik núktesi Akonkagýaǵa kóterildik.
ESTEN KETPES DENALI
- Instagram jelisinde Soltústik Amerıkadaǵy Denalı shyńyna shyqqanyńyz týraly bólisken edińiz. Denalıge shyǵý kezinde qandaı qyzyqty jáne qaýipti oqıǵalar boldy? Shyńǵa shyqqanyńyzda qandaı sezimde boldyńyz?
- Barlyq nárse qyzyq boldy. Bul meniń AQSh-qa alǵashqy saparym boldy. Al Alıaska shtatynyń ózi tabıǵatymen jáne ashyq keńistikterimen kez kelgen jandy tańǵaldyrady. Talkeetna aýylynan 2250 m bazalyq lagerge deıin 6 oryndyq shaǵyn ushaqpen ushýdyń ózi erekshe sezim syılady. Ushaq bazalyq lagerden qonyp, kóterilgen sátinde fotosýretterden shassıdiń ornyna shańǵylardy baıqaǵan bolarsyz. Taǵy bir qyzyǵy aýanyń tazalyǵy jáne eshqandaı ıistiń bolmaǵany. Óıtkeni aınalanyń bári appaq qar. Al munda qardan basqa eshteńe joq. Sondaı-aq, Alıaskadaǵy eń uzyn muzdyq, uzyndyǵy 70 shaqyrym bolatyn Kalhıtna boıymen serýendeý qyzyqty boldy.
Al qaýiptisi – muzdyqtardaǵy qardyń astynan álsin-álsin kórinetin shytynaýlar. Úzdiksiz túrde bir-birimizge baılaýly júrdik. Tar jotalarmen júrý qaýipti, tipti ońǵa nemese solǵa qaraý qorqynyshty. Tek aldyńa ǵana qarap, aldyńdaǵy adamnyń basqan izin ańdısyń.
Shyntýaıtynda, emoııalar birden paıda bolmaıdy. Óıtkeni dál shyńnyń ústinde qattysharshaǵandyqtan jáne qysymnyń qattylyǵynan barlyq joldy eńsergeniń sezilmeıdi. Áli de alańdaýly ári jınaqy keıipte bolasyń. Sebebi dál sondaı joldy qaıta júrip ótip, tómenge aman-esen oralýyń tıis. Sondyqtan naǵyz emoııany bazalyq lagerge jetkende, tipti jerge túskenińde bir-aq sezinesiń. Alyp taýdy eńsergenińdi sonda ǵana uǵynasyń.
«MEN KÁSIBI ALPINIST EMESPIN»
- Bolashaqqa qandaı josparlaryńyz bar, endigi kezekte qaı shyńdy baǵyndyrǵyńyz keledi? Sondaı-aq, alpınızmniń densaýlyqqa paıdasy jaıly aıta ketseńiz. Qyzyǵýshylarǵa qandaı motıvaııa berer edińiz?
- Qazirgi ýaqytta mende naqty jospar joq.Denalıden demalyp, em qabyldap júrmin. Jazǵy demalys bastalǵaly beri balalarǵa ýaqyt bólip otyrmyn. Dese de, óz basym Nepalǵa qaıta barǵym keledi.
Shyny kerek, men kásibı alpınıst emespin. Sondyqtan densaýlyqqa paıdasy týraly naqty aıta almaımyn. Men ózimdi «jıhankez jan» der edim. Men taýlarǵa tájirıbeli kásibı gıdter basqaratyn uıymdasqan toptyń, ekspedıııanyń bir bóligi retinde ǵana baramyn.
Al jeke tájirıbemnen aıtarym, taýǵa shyǵý úshin jattyǵý, dıeta, uıqyńyzdy qadaǵalaý, dene formasyn saqtaý mańyzdy. Jattyǵýlar aılarǵa, tipti jyldarǵa sozylady. Ár taý ártúrli. Mysaly, Denalı fızıkalyq turǵydan óte qıyn taý, óıtkeni júkti tasymaldaýǵa kómektesetin júk tasymaldaýshylar, kómekshiler nemese tikushaqtar bolmaıdy. Biz barlyq jeke júkterdi jáne azyq-túlikti, shatyrlardy, dárethana shelekterin ózimizben birge alyp júrdik. Úlken rıýkzaktarda shanalarymyzdy da súıretip júrdik. Ekspedıııa 18 kúnge sozyldy. Sýǵa qol jetpeıtin kezder bolady, sáıkesinshe jýyna da almaısyń. Al aýyzsý úshin qardy eritemiz. Úlken júrek pen tózimdilik qajet dep bilemin. Al oqyrmandarǵa súıikti isterin tabýǵa, sportqa arnaıy ýaqyt bólýge tilektespin.
- Suhbatyńyzǵa rahmet!
Dına Lıtpın
«Adyrna» ulttyq portaly
