Bıyl «Almaty» telearnasyna 25 jyl toldy. Otandyq medıaındýstrııanyń damýyna úles qosyp kele jatqan telearna aqparat aıdynynda erekshe oryn alady. Mereıtoı aıasynda ot aýyzdy, oraq tildi jýrnalısterdiń ustahanasyna aınalǵan telearnanyń tarıhyna toqtalyp, bolashaq josparyn bilýdi jón kórdik. Suraqtarǵa jaýap alý úshin «Almaty» telearnasy bas dırektorynyń orynbasary Ilzat Akchýrındi sózge tarttyq.
– Ilzat myrza, Almaty TV-nyń 25 jyldyq mereıtoıymen «Adyrnanyń» atynan quttyqtaımyz! Osyǵan oraı telearnanyń tarıhyna toqtala ketseńiz?
- Symbat, raqmet! «Adyrna» ujymyn da kásibı merekemen quttyqtaımyn!
«Ońtústik Astana» teleradıokompanııasy» AQ «Almaty qalalyq teleradıokompanııasy» 1999 jyly 14 sáýirde tirkeldi. Buqaralyq aqparat quraldarynyń tizimine alǵash ret 1999 jyly 30 sáýirde endi. Sondyqtan telearnanyń týǵan kúni 30 sáýir bolyp esepteledi.
1999 jyly qurylǵan Almaty TV– elimizdegi burynnan kele jatqan telearnalardyń biri. Sol kezdegi aımaqtyq resýrstyń alǵashqy efıri nebári 3 saǵat bolǵan edi. Spektaklder, fılmder, sondaı-aq jańalyqtar eksperıment retinde taratyldy. Shyǵarmashylyq toptyń kúsh-jigeri men eren eńbeginiń arqasynda telearna birtindep kórermenniń kóńilinen shyǵyp, ystyq yqylasyna bólene bastady.
– Alǵashqy efır týraly aıtyp qaldyńyz. Qatelespesem, birinshi shyǵarylym 2000 jyldyń 6 shildesinde bolypty. Sol kezdegi efırden berilgen habar týraly ne aıtýǵa bolady?
- Iá, alǵash ret Almaty telearnasy 2000 jyldyń 6 shildesinde efırge shyqqan eken. Ol kezde arna ataýy «Ońtústik Astana» boldy. Ózderińizge belgili, sol ýaqytta aımaqtyq arna retinde jumys istegen telearnanyń alǵashqy efıri bar-joǵy 3 saǵatqa sozylǵan. Sondyqtan áý bastan-aq, basty baǵyt – megapolıstiń tynys-tirshiliginen habardar etý bolǵan. Al arnadan alǵashqy jyldary kórsetilgen «Svetofor», «Soıyl», «Ekologııa beketi», «Stolıchnye rebıata», «Kommýnalka», «Meniń qalam», «Tarıh bezbeni», «Ánshi bolǵym keledi» syndy baǵdarlamalar kópshiliktiń kóńilinen shyqty. Ony ózimiz de kórdik, sol kezde qyzmet atqarǵan jastar, jas tilshiler qazir aǵa býyn ókilderine aınaldy. Olardan keıin de bul arnada kóptegen jastar eńbek etti. Ol adamdardyń bári búginde úlken basylymdardyń, aqparat agenttikteriniń beldi ókilderine aınalyp úlgerdi.
– Iá, shynymen telearnanyń tarıhy baı eken. Al 25-jyldyq mereıtoıdy qalaı atap ótip jatyrsyzdar? Soǵan toqtalsańyz.
- Biz Almaty TV-nyń 25-jyldyq mereıtoıyn sáýir aıynda atap ótemiz dep josparlaǵanbyz. Sebebi arnanyń týǵan kúni de joǵaryda aıtqanymdaı 30 sáýir. Biraq, ózińizge málim sol kezde elimizdiń birneshe óńirinde sý tasqyny bolyp, tótenshe jaǵdaı jarııalandy. Halqymyzdyń basyna qıyndyq túsip jatqan kezde, aýyldardyń turǵyndary úıinen aıyrylyp, qınalyp jatqanda telearnamyzdyń 25-jyldyǵyn toılaýdy jón kórmedik. Kerisinshe, el esin jısyn, jaǵdaı turaqtalsyn dep birneshe ret ýaqytty shegerdik.
Sol kezde áriptesterdiń ózderi de sý basqan aımaqtarda júrip, barynsha aqparat tarattty. Budan bólek telearnamyzdyń ujymy gýmanıtarlyq kómekke qarjy jınap, zardap shekken óńirlerge qajetti zattar jiberdi. «Tamshydan teńiz quralady» degendeı, munyń ózi qıyn sátte qalǵan aǵaıynnyń kádesine jarady degen úmittemiz. Bastysy osyndaı shaqtarda bir jaǵadan bas, bir jeńnen qol shyǵarý mańyzdy ekenin túsingen jón.
Sonymen qatar telearnamyz 30 sáýirde tikeleı efırde uıymdastyrylǵan 5 saǵattyq Jalpyultyq telemarafonǵa qatysty. Bul jaǵdaıda bizdiń ujym sý tasqyny saldarymen kúresken memlekettik organdar qyzmetkerleriniń, qutqarýshylardyń, áskerlerdiń jáne de qarapaıym otandastarymyzdyń erligin kórsetýdi jón kórdi.
Al, negizinen 25 jyldyq mereıtoıda Almaty TV eki jańa televızııalyq maýsymmen qýantpaq. Olardyń biri kóktemde Ulystyń Uly kúni – Naýryzdyń aldynda kórermenge jol tartqan edi. Esińizde bolsa, Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev «Egemen Qazaqstan» gazetine bergen kólemdi suqbatynda Naýryz merekesiniń qazaqstandyqtar úshin qanshalyqty mańyzdy ekenin atap kórsetti.
«Naýryz - jańarýdyń belgisi, sondyqtan ony jańasha: erekshe bir elementter engizip, maǵynaly, kreatıvti túrde toılaý kerek. Bul qoǵamnyń birigýine, bizdiń ulttyq biregeıligimizdi nyǵaıtýǵa yqpal eterine senimdimin», - degen edi el Prezıdenti.
Sony eskere otyryp kóktem men jańarý merekesiniń qurmetine bizdiń telearna birqatar otandyq kıno jáne anımaııa ónimderin daıyndady. Sonymen qatar, kórermender úshin syılyq utyp alý sııaqty kóptegen tosynsyılar ázirlegen bolatyn.
Budan bólek, Naýryzǵa arnap telearna jarqyn ári rýhty baǵdarlamalar jasady. Olardyń ishinde «Birjan-Sara izimen» aıtysynyń jalǵasy, «Almaty án qanatynda», kórermen kózaıymyna aınalǵan mýzykalyq shoý «Juldyzdy karaoke», «Keshki Almaty» sııaqty baǵdarlamalar boldy.
- Áńgime basynda aıtqandaı, Almaty TV ujymy úshin bıyl - erekshe jyl. Qyzmetkerler týraly aıtsańyz. Budan bólek biletinimiz byltyr Almaty TV-nyń stýdııalyq pavılony jańartyldy jáne de telearna respýblıkalyq mártebe aldy. Taǵy qandaı ózgerister boldy?
- Qazirgi tańda Almaty TV ujymynda 200-den astam adam qyzmet etedi. Shırek ǵasyr boıy otandyq medıaındýstrııanyń damýyna úles qosyp keledi.
Arnada qyzmet isteıtin ár mamanǵa erekshe kóńil bólinedi desem artyq emes. Onyń áleýmettik jaǵdaıynan bastap, aılyq jalaqylary da kóterildi. Bir sózben aıtqanda jaıly jumys isteýine múmkindik jasap jatyrmyz.
Al, ózgeristege keletin bolsaq. Ózderińizge belgili, 2022 jyldyń tamyzynan bastap Almaty TV respýblıkalyq mártebe alyp, Qazaqstan Respýblıkasynyń aýmaǵynda taratylatyn arnalar tizimine endi, al aýdıtorııany tehnıkalyq qamtýy 47 paıyzdan 89 paıyzǵa ósti.
Sol jyly arnanyń rebrendıngi jasaldy. Brendtiń ashyq jasyl túste jańǵyrtylýy Almaty TV arnasynyń jańa kezeńin: dástúrli efırlik jáne ıfrlyq ınternet-ortanyń sınergııasyn beıneledi. Biz «zamanaýı klassıkaǵa» basymdyq berdik. Bul televıdenıeniń eresekter aýdıtorııasy men áleýmettik jeli kontentin, strımıngtik onlaın-resýrstardy qoldanatyn jas urpaqtyń basyn biriktireri sózsiz.
Salynǵanyna 7 jyl bolǵanda, ıaǵnı, 2023 jyly telearnanyń bas stýdııalyq pavılony jańartyldy. Jańǵyrtý aıasynda zamanaýı beıimdelgish dekoraııalar jasalyp, alǵash ret polımerlik quımaly jabyn paıdalanyldy. Stýdııanyń paıdaly aýmaǵy 2 ese úlkeıtildi. Almaty qalasy ákimdiginiń qoldaýymen jańadan túsirý jáne montajdaý qurylǵysy satyp alyndy.
2024 jyl bizdiń ujym úshin erekshe bolmaq. Sebebi, joǵaryda da atap óttim, bıyl Almaty TV-nyń 25-jyldyq mereıtoıy. Biraq soǵan qaramastan biz bul datany qarapaıym túrde atap ótýdi jón kórdik. Ótken aıdyń 19-nda saltanatty jıyn barysynda arnanyń barlyq qyzmetkerine alǵys hattar men vedomstvolyq marapat tapsyryldy. Osy oraıda bizdiń seriktesterimizge, ásirese Almaty qalasy ákimdigine, Mádenıet jáne aqparat mınıstrine jáne Almaty qalasy Máslıhaty men Qoǵamdyq keńesine rızashylyǵymyzdy bildiremiz.
Sonymen qatar, Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev Almaty TV ujymyn telearnanyń 25 jyldyq mereıtoıymen quttyqtap, arnaıy hat joldady. Memleket basshysy tilek hatynda telearnanyń shırek ǵasyr ishinde kóptegen biregeı jobalardy júzege asyryp, ıgi bastamalar alańyna aınalǵanyn atap ótti. Almaty TV arnasynda kórermenderdiń kóńilinen shyqqan aqparattyq, saraptamalyq jáne mádenı-tanymdyq baǵdarlamalar az emes.
«Búginde «Almaty» telearnasy óz aýdıtorııasy qalyptasqan respýblıkalyq medıaqurylymǵa aınaldy. Ujym ózine júktelgen mindetti abyroımen atqaryp keledi. Sizder aldaǵy ýaqytta da el múddesi úshin qyzmet etip, televızııa salasyn zaman talabyna saı damytýǵa úles qosa beresizder dep senemin. Ujymǵa tolaǵaı tabys jáne shyǵarmashylyq shabyt tileımin», - dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Sondaı-aq telearna ujymyn Senat tóraǵasy Máýlen Áshimbaev, Májilis tóraǵasy Erlan Qoshanov, Premer-mınıstr Oljas Bektenov, Almaty qalasynyń ákimi Erbolat Dosaev, Mádenıet jáne aqparat mınıstri Aıda Balaeva, taǵy basqalar quttyqtady.
– Qatelespesem, Almaty TV BAQ qyzmetkerleri merekesinde «Tumar» ulttyq televızııalyq baıqaýynyń «Arnaıy júldesin» aldy ǵoı?
- Iá, ótken aptada Almaty TV «Tumar» ulttyq televızııalyq baıqaýynyń «Arnaıy júldesin» aldy. Telearnanyń bas dırektory Tımýr Bazarbaev myrza aıtqandaı - otandyq telejýrnalıstıkanyń damýyna qosqan úles úshin beriletin bul syılyq - arnamyzda 25 jyl ishinde qyzmet etken barsha áriptesimizdiń mańdaı teri, adal eńbeginiń jemisi dep bilemiz.
Aıtyp ótsek, ár basshynyń arna úshin bergeni, sińirgen eńbegi kóp. Eske sala keteıin, telearnanyń alǵashqy dırektory Isaak Iakovlevıch Dvorkın 2005 jylǵa deıin qyzmet etti. 2005 jyly telearna basshylyǵyna Mýstafın Sanjar Anatolevıch taǵaıyndalyp, 3 jyl arnanyń damýyna úles qosty. Janahmet Jánibekuly Aǵybaev, Grıýnberg Evgenıı Valerevıch, Kýıanov Sergeı Leonıdovıch basshylyq etti. 2015 jyldyń qarasha aıynda telearna dırektory bolyp Áldeneı Álibek Úsenuly taǵaıyndaldy. 2019 jyly arnany Qalıanbekov Bolat Serikuly basqardy. Odan keıin telearna dırektorlyǵynda Mýhamedjanova Nurjan Jalaýqyzy boldy. Al 2022 jyldyń 28 naýryzynda «Almaty» telearnasynyń basshylyǵyna Bazarbaev Tımýr Talǵatuly taǵaıyndaldy.
Aıtpaqshy, kúzge qaraı biz taǵy birneshe ǵajaıyp shoý jáne ózimiz óndirgen 7 telehıkaıany usynbaqpyz. Mereıli jyly bizdiń ujym áleýmettik jáne qaıyrymdylyq baǵyttaǵy 40-qa jýyq is-shara ótkizbek. Mysaly, jańalyqtar efırinde «25 ıgi is» aıdary, al digital-platformamyzda balalarǵa arnalǵan «Armanyńa jet» jobasy jaryqqa shyǵady. Budan bólek mamyr aıynda «Almaty» telearnasy jáne Bostandyq aýdany ardagerler keńesi birigip, «Agrokraýdsorsıng» jobasynyń 3 jyldyǵyn atap ótti. Merekelik is-shara aıasynda zeınetkerler sondaı-aq belgilengen ýchaskelerge jemis-jıdek pen kókónis daqyldaryn tegin egip, sol ónimdi tutynýǵa múmkindik aldy. Al arnaıy shaqyrtylǵan Bostandyq aýdanynyń ardagerlerine telearnanyń atynan syı-sııapattar tabystaldy. Bizdiń maqsat - kómmekke muqtaj jandarǵa qoldaý kórsetý.
– Túsinikti. Al qazir atalǵan telearna óz kórermenin qandaı baǵdarlamalarmen qýantyp júr?
- Bizdiń arnada kórermenniń kózaıymyna aınalǵan baǵdarlamalar jeterlik. «Obo vsem bez kýpıýr», «Almatınskıe ıstorıı», «Tańǵy studio» baǵdarlamalary birneshe maýsym boıy jalǵasyp keledi. Birinshi maýsymda «Keshki Almaty», «Birjan-Sara izimen», «Almaty án qanatynda» baǵdarlamalary, «Juldyzdy karaoke» syndy jobalardyń ekinshi maýsymy kópshiliktiń suranysymen efırge jol tartty. Sondaı-aq, túrli janrdaǵy telehıkaıalardy da usynyp jatyrmyz. Aıtpaqshy, endi bıyl biz úshin mereıli jyl dep jatyrmyz ǵoı. Sondyqtan telearna kópshilik úshin eki maýsym usynady. Birin kóktemde bastadyq, ekinshisin kúzde dep josparlap otyrmyz. Atap aıtsaq, kúzgi maýsymda «Shyrqa, Qazaqstan!» talant-shoýy kópshilikke jol tartady. Kórermendi budan da basqa tyń jobalarmen qýantamyz. Aıta ketý kerek, «Shyrqa, Qazaqstan!» arnamyzda buryn-sońdy bolmaǵan aýqymdy mýzykalyq baǵdarlama. Joba arqyly 18 ben 45 jas aralyǵyndaǵy ánshilik daryny bar ónerpazdardy dúıim Qazaqstanǵa tanytpaqpyz. Sonymen qosa, ártúrli janrdaǵy serıaldar jáne túrli taqyryptaǵy derekti fılmder daıyndaımyz. Osy tusta qosa ketkim keledi, bıyl biz kórermen nazaryna 7 otandyq teleserıaldy usyndyq.
Óndiris barysynda aqparattyq-saraptamalyq, mádenı, tanymdyq jobalarǵa basymdyq berilgen. Byltyrdyń ózinde 10 000-nan astam jańalyqtar sıýjeti, arnaıy reportaj ben derekti fılm, sondaı-aq 30-dan astam baǵdarlama men telehıkaıa jaryqqa shyqty.
— Osy tusta meni bir suraq qyzyqtyrady. «Almaty» telearnasy óz kórermenine qaı tilde aqparatty kóp taratady?
- Efırlik saıasatty jetildirý sharalarynyń nátıjesinde Almaty TV arnasynyń teleqaralym kórsetkishteri turaqty túrde jaqsaryp keledi. «K Research Central Asia» málimetteri boıynsha, byltyr kórermen sany 4,2 mln boldy. Jalpy kórsetkish boıynsha, orta eseppen kórermenniń 75 paıyzy – qazaqtildi aýdıtorııa. Al memlekettik tildegi ózindik óndiris úlesi 83 paıyzǵa jetti. Odan bólek, jańa aqparattyq strategııany júzege asyrý nátıjesinde telearnanyń ınternettegi orny da aıtarlyqtaı nyǵaıdy. Máselen, saıt kórsetkishteri 5 esege artty. Bul degenimiz, 9 mln-nan 45 mln qaralymǵa kóbeıdi degen sóz. Al, YouTube jazylýshylarynyń sany 1,2 mln-nan asty. Jaqynda biz jańartylǵan veb-saıt pen onyń mobıldik nusqasyn usynamyz.
Sóz sońynda dostarǵa, áriptesterge, ásirese kórermenimizge taǵy da rızashylyq bildirgim keledi. Sizderdiń qoldaýlaryńyzben telearnamyz bıikten bıikke jete beredi dep senemin.
– Ilzat myrza, ýaqyt bólip suhbat bergenińiz úshin alǵysymdy bildirem.
- Sizge de rahmet Symbat!
