Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń ádebı jyl qortyndysy jıyny bıyl eldiń basym bóligin áýre-sarsańǵa salǵan sý tasqynymen tuspa-tus keldi. Jıynda birqatar qalamgerler marapatqa ıe boldy. Basqosýǵa qatysqandar onda ádebıet máselesine basymdyq berilgenin aıtsa, áleýmettik jelide qalamgerlerdi synap jatqandar da bar.
19-sáýir kúni Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń ádebı jyl qortyndysy jıyny «Kórkem ádebıet: talap pen talǵam» degen atpen ótti. Degenmen zııalylar bas qosqan jıynda sý tasqyny týraly eshqandaı sózdiń bolmaǵany aıtyldy.
QOIDAI QOŃYR, QOZYDAN MOMYN JIYN
Saltanatty jıyndy Qazaqstan Jazýshylar odaǵy Basqarma tóraǵasynyń birinshi orynbasary, belgili jazýshy Nurjan Qýantaıuly júrgizip, jıyn barysynda 2023 jyldaǵy jańalyqtarǵa sholý jasaldy. Eldiń qamyn oılap, qalam terbeıtin jazýshylar jınalǵan májiliste ádebıettegi janrlar boıynsha on úsh baıandama jasalǵan.
Belgili aqyn Baıbota Qoshym-Noǵaımen tildeskenimizde jıynnyń arnaıy ádebıet máselesine arnalǵanyn aıtty.
- Jıynnyń maqsaty bir jyldyq ádebıetti talqylaý ǵoı, ádebı qorytyndy. Ol jerde basqa taqyryp joq. Jıynda baıandamalarda ádebıet týraly aıtyldy. Osy aptada «Qazaq ádebıeti» gazetinde sol baıandamalar, qortyndylar jaryq kóredi, - dedi qalamger.
Bir jyldyq qorytyndy keshte ádebıettiń saı-salasyna toqtalǵan on úsh spıkerdiń biri aqyn, aýdarmashy Saıat Qamshyger. Kórkem aýdarma janryna toqtalǵan aqyn da jıyn barysynda tek ádebıet salasyndaǵy ózekti taqyryptardyń talqylanǵanyn atap ótti. Qoǵamdyq másele, eldegi tasqyn qateri nazarǵa alynbaǵan.
- Men – Odaqtyń jaı múshesimin. Ol jerde taza ádebı máseleler aıtyldy. Óıtkeni jylyna bir ret qana bas qosylatyn jıynda ádebıettiń janrlary boıynsha 2023 jyly shyqqan kitaptarǵa sholý boldy. Bireýi poezııaǵa, bireýi prozaǵa, bireýi balalar ádebıetine , dramatýrgııaǵa, sol kitaptyń sapasy qalaı, ilip alarlyq dúnıesi qandaı, mınýs-plıýsy ne, sol týraly áńgime órbidi, negizinen, - dedi Saıat Qamshyger.
«ALAShQA» TALAS BOLDY MA?
Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń ǵımaratynda ótken jıyn barysynda Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń halyqaralyq «Alash» ádebı syılyǵy tabystaldy.
Bul syılyqqa bıyl aqyn Ǵaısaǵalı Seıtaq, jazýshy Ómir Káripuly, aqyn Suraǵan Rahmetuly, jazýshy Jarasbaı Súleımenov, aqyn Murat Shaımaran, ádebıettanýshy Jumat Tilepov, aqyn Nurtas Isabaev, jazýshy Tórehan Maıbas, aqyn Álııa Dáýletbaeva, jazýshy Serik Elikbaı, aqyn Erbol Alshynbaı, satırık jazýshy Berik Sadyrov, aqyn Áýbákir Smaıylov, jazýshy Tynymbaı Tólepbaı, aqyn Egeýhan Muhamádıqyzy, jazýshy Bolatbek Tólepbergen, aqyn Ǵaını Álimbekova, jazýshy Jalǵasqalı Dútmaǵambetov, aqyn Darıǵa Mushtanova, jazýshy Mombek Ábdákimuly jáne jazýshy Aleksandr Karlıýkevıchter laıyqty dep tabylǵan eken. Sonymen birge birneshe qalamger «Qazaqstannyń qurmetti jazýshysy» ataǵyna ıe bolǵan. Bul ataqtyń belgilengenine kóp bolǵan joq.
Jazýshylar odaǵynyń ádebı jyl qortyndysy jıynynyń tóralqasy quramynda Qazaqstan Jazýshylar odaǵy Basqarma tóraǵasynyń orynbasarlary Nurjan Qýantaıuly, Qasymhan Begmanov, Ǵalym Qalıbekuly, Baýyrjan Jaqyp, Beıbit Sarybaı jáne basqarma hatshylary Turysbek Sáýketaı, Álııa Bópejanova, Júsipbek Qorǵasbek, Qanseıit Ábdezuly, Maraltaı Raıymbekúly, Dáýren Qýat, Bıgeldi Ǵabdýllın, Qalı Sársenbaı, Erlan Júnis, Farhat Tamendarov, Álııa Dáýletbaevalar boldy.
JELI QOLDANÝShYLARYNYŃ SYNY
Áleýmettik jelide Jazýshylar odaǵy jıyny, qalamgerler qaýymy syıy jaıynda quttyqtap jazǵandar da, synap, minegender de boldy.
Synap jazǵandardyń ishinde mynandaı pikirler nazar aýdartty.
«Baıqasańyzdar, jelidegi jurtqa Jazýshylar odaǵyndaǵy ıntrıga da qyzyq emes. Kim aldy syılyq, kimder ádiletsizdikke ushyrady, báribir. Oqyrmanǵa múldem mańyzdy emes eken.Bálkim, jurt jastanyp oqıtyn shyǵarmalardy ómirge ákelý kerek shyǵar?» - dep jazdy jýrnalıst Baýyrjan Karıpov jelidegi paraqshasynda.
Al Ǵanıbet Ǵalymbekuly:
«Buryn halyqaralyq "Alash" syılyǵyn ádebıette ábden moıyndalǵan, saqa qalamgerler alatyn edi, ıá?.. Eshkim tyńdamasa da menen bir usynys: alys-jaqyn shetel aqyn-jazýshylaryn qosyp, elimizdiń barlyq qalamgerine syılyqty úlestirip bersin! Sonda odaq ta tynysh, qazaq ta tynysh bolady», - dep usynys bildirdi.
Al jeli qoldanýshylary «marapattyń quny ketpeı me?», «syılyq alǵandardy tanymaıdy ekenbiz», «maǵan da qyzyq emes», «ıdeologııa o bastan joq jerde, kimniń ataǵy, kimge kerek, jany ashysa, osy Odaq birdeńe deıtin edi ǵoı» dep tolassyz pikir jazýda.
«ODAǴYM – BAQYT ORDASY EŃ...»
Barshaǵa belgili, byltyr mamyr aıynda ótken Qazaqstan jazýshylarynyń kezekti XVI quryltaıynda Jazýshylar odaǵynyń jańa basshysy saılanǵan. Sonda jańadan saılanǵan bas jazýshy Mereke Qulkenovtiń eshkim suramasa da, saıası pikir aıtýy nazar aýdartqan.
«Eshqashan bizdiń jazýshylar oppozıııa bolmaıdy dep esepteımin. Bolmaýy kerek dep esepteımin. Óıtkeni oppozıııa degen — memleket basshysyna qarsy bolý degen sóz. Men oǵan kelise almaımyn. Qazirgi prezıdentimiz Qasym-Jomart Toqaev óner adamdaryna, ǵalymdarǵa, jazýshylarǵa óte erekshe kóńil bólip otyr…» - degen sonda Mereke Qulkenov.
Sońynan mıstık jazýshy Qoıshybek Múbarak tóraǵanyń mundaı málimdemesine narazylyq bildirip, Jazýshylar odaǵy músheliginen bas tartqan. «Qara shańyraq Odaqty qanshalyqty qadirlesem de qaramaǵyndaǵy múshelerine mundaı enzýra jasaıtyn tóraǵasy bar uıymǵa múshe bolǵym kelmeıdi», - degen jazýshy Qoıshybek Múbárak.
Odan keıin jas jazýshy Esbol Nurahmet te Jazýshylar odaǵynyń músheliginen shyqqan. Al jazýshy-dramatýrg Dýman Ramazan osy oqıǵadan keıin odaqqa qarasty «Juldyz» jýrnaly men Jazýshylar odaǵynyń Dramatýrgııa keńesindegi qyzmetterin aıaqtaǵanyn málimdegen. «Jańa ádiletti Qazaqstan quramyz dep jarııaǵa jar salyp jatyrmyz ǵoı. Soǵan senip, Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń tóraǵasyn saılaý ádil ótetin shyǵar dep oıladyq. Qatelesippiz. Qalaı ótkenin ózderińiz kórdińizder... Ony qaıtalap jatýdyń ózi artyq. Bolary boldy, boıaýy sińdi. Ár adamnyń óz ómir súrý daǵdysy, ózindik kózqarasy, tanym-túsinigi, ómirlik ustanymy bolady. Azamattyq abyroı-bedeli men adamdyq dáreje-mártebesi de sonymen ólshenedi»,- degen sonda Dýman Ramazan.
Al byltyr kúzde aqyn Baqyt Bedelhan da jelige «Búginnen bastap demalam!» dep Jazýshylar odaǵynan ketkenin tuspaldap óleń jazǵan. Sol kezde ol «Ótinish jazyp kettim. 18 jyl odaqta bolǵan adamǵa, eki aıda jumys isteı almadyń» degennen soń ne suraısyń?» - degen aqyn. Onyń óleńi
Odaǵym - Baqyt ordasy eń..!
Demalsyn! - dese, demalam...- dep keletin.
1925 jyly qurylǵan Jazýshylar odaǵy músheleriniń sany qazir 800-den asady. 100 jylǵa taıaý ýaqyttyń ishinde Odaqty basqarǵan jazýshylar sany – shamamen 20.
Symbat Naýhan,
«Adyrna» ulttyq portaly
