Ázirbaıjannyń Qazaqstandaǵy elshiliginde Qojaly genoıdiniń 32 jyldyǵyna arnalǵan eske alý sharasy ótti, dep habarlaıdy «Adyrna» ulttyq portaly.
Sharaǵa Ázirbaıjan Respýblıkasynyń Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy Tótenshe jáne Ókiletti elshisi Agalar Atamoǵlanov, Túrki akademııasynyń prezıdenti Shahın Mustafaev, dıaspora ókilderi jáne basqa da tulǵalar qatysty.
Elshilik aýmaǵynda 32 jyl burynǵy qandy oqıǵaǵa arnalǵan stendter ornatyldy. Aldymen sharaǵa qatysýshylar Qojaly qasiretin eske alyp, gúl shoqtaryn qoıdy. Odan keıin Qojaly qurbandaryn jáne Ázirbaıjannyń aýmaqtyq tutastyǵy úshin qaza tapqan barlyq sheıitterdi bir mınýt únsizdikpen eske aldy.
Sharany ashqan elshi Agalar Atamoǵlanov Ázerbaıjan tarıhtyń eń qorqynyshty, qandy jáne adamgershilikke jatpaıtyn betteriniń biri – Qojaly genoıdine 32 jyl ótkenin atap ótti. Elshi qatysýshylardyń nazaryna beıbit turǵyndardy qyrý maqsaty bolǵan osy qaıǵyly oqıǵanyń saldarynan 613 adamnyń qaza tapqanyn, 1275 beıbit turǵynnyń, sonyń ishinde qarttar, balalar men áıelderden 487 adam tutqynǵa alynǵanyn, olar múgedek bolyp, 150 adam habar-osharsyz ketkenin aıtty.
Ol qazirgi tańda álemniń 17 eli men Amerıka Qurama Shtattarynyń 24 shtaty, sondaı-aq halyqaralyq uıymdar Qojalydaǵy beıbit turǵyndardyń qyrǵynyn aıyptap, ony genoıd jáne adamzatqa qarsy qylmystyq áreket dep baǵalaıtyn qararlar men sheshimder qabyldaǵanyn atap ótti. Ol bul tizimdi jalǵastyrý keregin atap ótti.
«Halyqaralyq quqyqqa sáıkes mundaı áreketter «genoıd» uǵymyna sáıkes keledi jáne halyqaralyq qoǵamdastyq ony moıyndaýy kerek. Qojaly genoıdi adam quqyqtary men halyqaralyq gýmanıtarlyq quqyqty, ásirese 1949 jylǵy Jeneva konvenııalaryn, Genoıd qylmysynyń aldyn alý jáne jazalaý týraly konvenııany, sondaı-aq osy saladaǵy basqa da kóptegen konvenııalardy óreskel buzý bolyp tabylady».
Elshi tek 1994 jyly ǵana Ázirbaıjannyń Ulttyq kóshbasshysy Geıdar Álıevtiń bastamasymen Ázerbaıjan Parlamenti qaıǵyly oqıǵaǵa alǵash ret saıası baǵa berip, 26 aqpandy Qojaly genoıdi kúni dep jarııalaǵanyn aıtty. 1994 jyly 1 naýryzda Geıdar Álıev Qojaly genoıdi týraly arnaıy jarlyq shyǵardy.
Ol óz sózinde Ázirbaıjan Respýblıkasynyń Birinshi vıe-prezıdenti, Geıdar Álıev qorynyń prezıdenti Mehrıban Alıevanyń erekshe rólin atap ótti. Osy qordyń arqasynda qordyń vıe-prezıdenti Leıla Álıevanyń bastamasymen qolǵa alynǵan «Qojalyǵa ádilet» halyqaralyq naýqany aıasynda búkil álemde Qojaly genoıdin taný boıynsha aýqymdy jumystar atqarylýda.
Eske salaıyq, ol halyqaralyq qoǵamdastyq Qojaly genoıdin adamzatqa qarsy eń aýyr qylmys dep taný maqsatynda qurylǵan.
Elshi A.Atamoǵlanov bıyl ázirbaıjan halqy bul kúndi erekshe sezimmen toılap jatqanyn erekshe atap ótti. Joǵarǵy bas qolbasshy prezıdent Ilham Álıevtiń basshylyǵymen erjúrek Ázirbaıjan áskeri ata-baba jerin basqynshylardan azat etip, osylaısha BUU Qaýipsizdik Keńesi qararlarynyń talaptaryn oryndap, tarıhı ádilettilikti qalpyna keltirdi.
2023 jyldyń qyrkúıeginde júrgizilgen lańkestikke qarsy jergilikti sharalardyń nátıjesinde aýmaqtyq tutastyq tolyǵymen qalpyna keltirildi. Bıyl Qojaly genoıdiniń 32 jyldyǵynda barlyq Ázirbaıjan aýmaqtarynda, onyń ishinde árbir ázirbaıjandyq úshin moraldyq soqqy men jazylmaǵan jaranyń sımvoly bolyp tabylatyn Qojaly qalasynda alǵash ret Ázirbaıjannyń úsh tústi týy jelbiredi.
Halyqaralyq Túrki akademııasynyń prezıdenti óz sózinde 30 jyl boıy Qojaly tragedııasynyń jarasy jazylmaǵanyn, kórgen azaby úlkenderden kishige jetkenin, Qojaly oqıǵasynyń qandy betterinen sabaq alý keregin aıtty. Tarıhı ádilettilik ata-babadan qalǵan Ázirbaıjan jeriniń basqynshylardan azat etilýi, elimizdiń aýmaqtyq tutastyǵy men egemendiginiń arqasynda qalpyna keltirildi. Ol Qojaly qalasyn okkýpaııalaýdyń da toqtatylǵanyn jáne jaqyn arada qojalyqtardyń týǵan jerlerine orala bastaıtynyn aıta kele, basqynshylardan azat etilgen Qojalyda jóndeý-qalpyna keltirý jumystary júrgizilip jatqanyna toqtaldy.
Sondaı-aq is-shara barysynda iz-túzsiz joǵalǵan Qojaly turǵyndary týraly «13» kórkem-derekti fılmi kórsetildi. Fılmde 1992 jyly aqpanda Qojalyda bolǵan oqıǵalar kórsetilgen.
Osylaısha, Qojaly qyrǵynynda Dehraz aýyly baǵytynda qorshaýda qalyp, kepilge alynǵan bir top beıbit turǵyndar eki kún ormanda jasyrynyp, osy aýyldaǵy fermaǵa jetkizildi. Onda armıandar beıbit turǵyndardy qatty azaptady. Sondaı-aq sharýashylyqta kepilge alynǵandar arasynan 13 jas iriktelip, belgisiz baǵytqa áketildi.
Qojaly qyrǵynynda 13 adam habar-osharsyz ketken, taǵdyry belgisiz. Ekrandyq jumysta bul tulǵalardyń otbasy músheleri men týystary, oqıǵanyń tiri qatysýshylary alǵash ret egjeı-tegjeılerdi ashady.
Odan keıin qonaqtar Qojaly genoıdi kezinde túsirilgen fotosýretter kórmesin tamashalady. Shara sońynda jazyqsyz japa shekkenderge arnap quran oqylyp, duǵa baǵyshtaldy.
1992 jyly aqpannyń 25-inen 26-syna aýǵan túni armıan áskerı jasaqtary Qojaly qalasyna shabýyldap, kóptegen adam qaza taýyp, jaralanyp, iz-túzsiz ketken. Osy búginde "Qojaly qyrǵyny", nemese "Qojaly tragedııasy" degen atpen belgili.
