Äzırbaijannyŋ Qazaqstandaǧy elşılıgınde Qojaly genosidınıŋ 32 jyldyǧyna arnalǧan eske alu şarasy öttı, dep habarlaidy «Adyrna» ūlttyq portaly.
Şaraǧa Äzırbaijan Respublikasynyŋ Qazaqstan Respublikasyndaǧy Tötenşe jäne Ökılettı elşısı Agalar Atamoǧlanov, Türkı akademiiasynyŋ prezidentı Şahin Mūstafaev, diaspora ökılderı jäne basqa da tūlǧalar qatysty.
Elşılık aumaǧynda 32 jyl būrynǧy qandy oqiǧaǧa arnalǧan stendter ornatyldy. Aldymen şaraǧa qatysuşylar Qojaly qasıretın eske alyp, gül şoqtaryn qoidy. Odan keiın Qojaly qūrbandaryn jäne Äzırbaijannyŋ aumaqtyq tūtastyǧy üşın qaza tapqan barlyq şeiıtterdı bır minut ünsızdıkpen eske aldy.
Şarany aşqan elşı Agalar Atamoǧlanov Äzerbaijan tarihtyŋ eŋ qorqynyşty, qandy jäne adamgerşılıkke jatpaityn betterınıŋ bırı – Qojaly genosidıne 32 jyl ötkenın atap öttı. Elşı qatysuşylardyŋ nazaryna beibıt tūrǧyndardy qyru maqsaty bolǧan osy qaiǧyly oqiǧanyŋ saldarynan 613 adamnyŋ qaza tapqanyn, 1275 beibıt tūrǧynnyŋ, sonyŋ ışınde qarttar, balalar men äielderden 487 adam tūtqynǧa alynǧanyn, olar mügedek bolyp, 150 adam habar-oşarsyz ketkenın aitty.
Ol qazırgı taŋda älemnıŋ 17 elı men Amerika Qūrama Ştattarynyŋ 24 ştaty, sondai-aq halyqaralyq ūiymdar Qojalydaǧy beibıt tūrǧyndardyŋ qyrǧynyn aiyptap, ony genosid jäne adamzatqa qarsy qylmystyq äreket dep baǧalaityn qararlar men şeşımder qabyldaǧanyn atap öttı. Ol būl tızımdı jalǧastyru keregın atap öttı.
«Halyqaralyq qūqyqqa säikes mūndai äreketter «genosid» ūǧymyna säikes keledı jäne halyqaralyq qoǧamdastyq ony moiyndauy kerek. Qojaly genosidı adam qūqyqtary men halyqaralyq gumanitarlyq qūqyqty, äsırese 1949 jylǧy Jeneva konvensiialaryn, Genosid qylmysynyŋ aldyn alu jäne jazalau turaly konvensiiany, sondai-aq osy saladaǧy basqa da köptegen konvensiialardy öreskel būzu bolyp tabylady».
Elşı tek 1994 jyly ǧana Äzırbaijannyŋ Ūlttyq köşbasşysy Geidar Älievtıŋ bastamasymen Äzerbaijan Parlamentı qaiǧyly oqiǧaǧa alǧaş ret saiasi baǧa berıp, 26 aqpandy Qojaly genosidı künı dep jariialaǧanyn aitty. 1994 jyly 1 nauryzda Geidar Äliev Qojaly genosidı turaly arnaiy jarlyq şyǧardy.
Ol öz sözınde Äzırbaijan Respublikasynyŋ Bırınşı vise-prezidentı, Geidar Äliev qorynyŋ prezidentı Mehriban Alievanyŋ erekşe rölın atap öttı. Osy qordyŋ arqasynda qordyŋ vise-prezidentı Leila Älievanyŋ bastamasymen qolǧa alynǧan «Qojalyǧa ädılet» halyqaralyq nauqany aiasynda bükıl älemde Qojaly genosidın tanu boiynşa auqymdy jūmystar atqaryluda.
Eske salaiyq, ol halyqaralyq qoǧamdastyq Qojaly genosidın adamzatqa qarsy eŋ auyr qylmys dep tanu maqsatynda qūrylǧan.
Elşı A.Atamoǧlanov biyl äzırbaijan halqy būl kündı erekşe sezımmen toilap jatqanyn erekşe atap öttı. Joǧarǧy bas qolbasşy prezident İlham Älievtıŋ basşylyǧymen erjürek Äzırbaijan äskerı ata-baba jerın basqynşylardan azat etıp, osylaişa BŪŪ Qauıpsızdık Keŋesı qararlarynyŋ talaptaryn oryndap, tarihi ädılettılıktı qalpyna keltırdı.
2023 jyldyŋ qyrküiegınde jürgızılgen laŋkestıkke qarsy jergılıktı şaralardyŋ nätijesınde aumaqtyq tūtastyq tolyǧymen qalpyna keltırıldı. Biyl Qojaly genosidınıŋ 32 jyldyǧynda barlyq Äzırbaijan aumaqtarynda, onyŋ ışınde ärbır äzırbaijandyq üşın moraldyq soqqy men jazylmaǧan jaranyŋ simvoly bolyp tabylatyn Qojaly qalasynda alǧaş ret Äzırbaijannyŋ üş tüstı tuy jelbıredı.
Halyqaralyq Türkı akademiiasynyŋ prezidentı öz sözınde 30 jyl boiy Qojaly tragediiasynyŋ jarasy jazylmaǧanyn, körgen azaby ülkenderden kışıge jetkenın, Qojaly oqiǧasynyŋ qandy betterınen sabaq alu keregın aitty. Tarihi ädılettılık ata-babadan qalǧan Äzırbaijan jerınıŋ basqynşylardan azat etıluı, elımızdıŋ aumaqtyq tūtastyǧy men egemendıgınıŋ arqasynda qalpyna keltırıldı. Ol Qojaly qalasyn okkupasiialaudyŋ da toqtatylǧanyn jäne jaqyn arada qojalyqtardyŋ tuǧan jerlerıne orala bastaitynyn aita kele, basqynşylardan azat etılgen Qojalyda jöndeu-qalpyna keltıru jūmystary jürgızılıp jatqanyna toqtaldy.
Sondai-aq ıs-şara barysynda ız-tüzsız joǧalǧan Qojaly tūrǧyndary turaly «13» körkem-derektı filmı körsetıldı. Filmde 1992 jyly aqpanda Qojalyda bolǧan oqiǧalar körsetılgen.
Osylaişa, Qojaly qyrǧynynda Dehraz auyly baǧytynda qorşauda qalyp, kepılge alynǧan bır top beibıt tūrǧyndar ekı kün ormanda jasyrynyp, osy auyldaǧy fermaǧa jetkızıldı. Onda armiandar beibıt tūrǧyndardy qatty azaptady. Sondai-aq şaruaşylyqta kepılge alynǧandar arasynan 13 jas ırıktelıp, belgısız baǧytqa äketıldı.
Qojaly qyrǧynynda 13 adam habar-oşarsyz ketken, taǧdyry belgısız. Ekrandyq jūmysta būl tūlǧalardyŋ otbasy müşelerı men tuystary, oqiǧanyŋ tırı qatysuşylary alǧaş ret egjei-tegjeilerdı aşady.
Odan keiın qonaqtar Qojaly genosidı kezınde tüsırılgen fotosuretter körmesın tamaşalady. Şara soŋynda jazyqsyz japa şekkenderge arnap qūran oqylyp, dūǧa baǧyştaldy.
1992 jyly aqpannyŋ 25-ınen 26-syna auǧan tünı armian äskeri jasaqtary Qojaly qalasyna şabuyldap, köptegen adam qaza tauyp, jaralanyp, ız-tüzsız ketken. Osy bügınde "Qojaly qyrǧyny", nemese "Qojaly tragediiasy" degen atpen belgılı.
