Ortalyq Aziiadaǧy saiasi oqiǧalardy taqyryp qylǧan suretşı Erbosyn Meldıbekov Nazarbaevtyŋ qūlaǧan beinesı jäne özınıŋ körmege ūsynǧan basqa da jūmystary jaily oilarymen bölısedı.
Köptıŋ nazaryn audarǧan eks-prezident Nazarbaevtyŋ «qūlaǧan» müsınınen qūralǧan kompozisiia – suretşı Erbosyn Meldıbekovtıŋ tuyndysy. Ol būl jūmysyna «Boran – Baiqoŋyr, Jıbek joly men Qūs jolynyŋ arasy» atty jeke körmege ūsyndy. Aqpannyŋ 1-ınde Almatydaǧy Ofiserler üiınde aşylǧan körme üş aptaǧa sozylmaq.
Ortalyq Aziiadaǧy saiasi oqiǧalardy beineleitın suretşı Erbosyn Meldıbekovtıŋ kolleksiialarynda tarih, qazırgı zaman jäne futurologiialyq boljamdardyŋ analitikasy kartina, müsınder arqyly ūsynylǧan.
«OLAR BŪRYNǦY KOMMUNİSTIK SİSTEMAMEN ÖMIR SÜREDI»
Suretşı Erbosyn Meldıbekov körmede Nazarbaev turaly tüsırılgen filmderdı toptastyryp, kartinalardy ılgen.
- Suretterdıŋ ideiasy, mänı nede?
- Zamanaui suretşı degen bärımen jūmys ısteidı. Bastysy ideia bolsa boldy. Bızde suretşılerımız kartina, tabiǧatty salady. Ol köbıne totalitarly elderde bolady. Bıraq qazır zamanaui suretşınıŋ däuırı. Men suretşı retınde elbasy turaly filmnıŋ kartinalaryn saldym. Türlı rejisserler tüsırgen jaqsy film. Bıraq bärın qossaŋyz «bomba jarylady». Masqara jäi ǧana. Bırınşı bölımınde şamanizm, aian köru, qūdaişylyq bar. Nazarbaev tuylǧannan keiın ony atpen alyp kele jatady ǧoi. Tūrǧany, beinesı Injıldegı siujetterge jaqyn. Keiıngı bölıgı pionerlık jüie. Üşınşı siujette mahabbat, opera, näzıktık, komsomoldyq jaǧdailar bar. Nazarbaevtyŋ jas kezın beinelegen film Reseidıkı siiaqty körıngen. Sebebı Reseidıŋ rejisserlerın şaqyrǧan, janr joq. Al odan keiıngı kartinalarda Nazarbaevtyŋ romantikalyq tūsyn bergısı keledı. Eŋ soŋǧy beinelerde ol parlament, jaŋa memleket qūrǧanyn körsetedı. Keibır jerı «Ökıl äke» filmıne ūqsap ketedı. Bastapqy kartinalarda şamanizm beinelense besınşı kartinada mūsylmandyq beine körsetılgen.
Eŋ soŋǧy kartinada men bilıktı beremın, özıne şen jasap alady. Bıraq bilıktı berse de, odan şyǧa almaidy. Būl jerde problema Nazarbaevta da, Putinde de emes. Sebebı basşylarda ketu jüiesı joq. Olar būrynǧy kommunistık sistemamen ömır süredı. Būl barşa Ortalyq Aziiadaǧy basşylarǧa qatysty. Qyrǧyzstanda ünemı töŋkerıs arqyly basşy auysady, Özbekstannyŋ prezidentı araqqa ulanyp qaitys boldy. Türkımenstan basşysy ūiqysynan oianbastan köz jūmdy. Nazarbaev pen Putin «erkın» bola almaidy. Basşylyqtan şyǧu joly joq olarda. Bızde sol üşın de «Qandy qaŋtar» oqiǧasy boldy, - deidı suretşı Erbosyn Meldıbekov.
«KREDİT ALYP, JASADYM»
Köptıŋ köŋılın aulaǧan müsın qirap, tek tūǧyry qalǧan Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ eskertkışterı türındegı installiasiialardan tūrady eken. Avtor müsındı jasau barysynda 1992 jyly Almaty qalasyndaǧy Dzerjinskii eskertkışınıŋ qiraǧan sätı, 1962 jyly Stalin eskertkışınıŋ jarylǧan sätı, 2014 jyly Harkovtegı Lenin eskertkışınıŋ qūlaǧan sätı, 2003 jyly Baǧdat qalasyndaǧy Saddam Husein basşynyŋ eskertkışı qūlaǧan, al eŋ soŋǧy besınşı müsınde 2022 jyly qandy qaŋtarda Taldyqorǧanda qūlaǧan Nazarbaevtyŋ özıne qoiylǧan eskertkış qūlatylǧan sätterın körsetuge tyrysqan.
- Būl müsınder - Taldyqorǧandaǧy Nazarbaev eskertkışınıŋ qūlauy. Otyz jyl sen bilıktı ūstaisyŋ da, üş sekundta ony joǧaltyp alu oŋai. Bilık eskertkıştıŋ tūǧyrynan qūlaǧanynnan keiın -aq ketıp qaldy. Būl 3 sekundta bolǧan oqiǧa. Men sony sozyp körsettım tek. Būl müsındı jasauǧa jarty jyl kettı, sponsor bolmady. Öte köp qarajat kettı. Joldasym sol somma üşın renjıdı. Öz qarajatymnan bölek kredit alyp, jasadym.
«SÄUIR REVOLIýSİIаSY» JÄNE GEOMETRİIаLYQ PIŞINDER
Meldıbekovtıŋ jeke körmesınde ärtürlı tüstermen beinelengen türlı figuraly suretter bar. «Säuır revoliusiiasy, nemese Türkıstan avangardy kompozisiialarynyŋ fragmentterı» dep atalatyn jūmys veriobaspa tehnologiiasymen jasalǧan eken. Fotokartinadaǧy beinelerdıŋ türlı nūsqalarynda Auǧanstanda bolǧan oqiǧalar tüstermen boialyp, geometriialyq pışındermen erekşelenıp berılgen.
- Myna kartinalarda 1978 jyly säuırde Auǧanstanda Säuır revoliusiiasy dep atalǧan tönkerıs beinelengen. Osy oqiǧadan keiın Sovet odaǧy Auǧanstanǧa äsker engızgenı belgılı. Bır jyldary kartina saluǧa tyiym salynyp, tek figuralardy saludy tapsyrǧan. Odan keiın geometriialyq figuralardy syzyp, onyŋ ışıne suretterın sala bastady. Al men onyŋ bärın alyp tastap, suretke geometriialyq syzyqtardy sala bastadym. Būl kartinanyŋ basty ideiasy - köşpendı halyqtan avtomat adamdardy jasauǧa qarsylyq.
«PLAKATTYQ KEIIPKER» JÄNE PORTRET
- Myna tuyndy «Menıŋ kumirlerımmen avtoportret» dep atalady. Balalyq kezdegı «Batyr bala Bolatbek» - Pavlik Morozovtyŋ köşırmesı, Ǧani Mūratbaev, Älıbi Jangeldin, Säken Seifullin, menıŋ portretım, Mūhtar Äuezov, Säbit Mūqanov, Jambyl Jabaev beinelengen. Myna jūmystar Oŋtüstıkte ösken qaraǧaştan jasalǧan. Ol kepse de jihaz boluǧa jaramaidy. Ol köşpendı halyqtyŋ mınezıne sai. Ol körme aiaqtalǧanşa jarylyp ketuı kerek.
Avtor Jambyl Jabaevty eŋ ırı tūlǧa bolu qūrmetıne ie dep tanymaǧan. Onyŋ da özındık sebepterı bar eken. Suretşı Jabaevty stalindık dünienıŋ tym mınsız qūrastyrylǧan plakattyq keiıpkerı dep tanyǧan.
Meldıbekov Säbit Mūqanovty ǧana eŋ ülken müsındık portret jasauǧa laiyq dep sanaǧan.
Symbat Nauhan
«Adyrna» ūlttyq portaly
