Ortalyq Azııadaǵy saıası oqıǵalardy taqyryp qylǵan sýretshi Erbosyn Meldibekov Nazarbaevtyń qulaǵan beınesi jáne óziniń kórmege usynǵan basqa da jumystary jaıly oılarymen bólisedi.
Kóptiń nazaryn aýdarǵan eks-prezıdent Nazarbaevtyń «qulaǵan» músininen quralǵan kompozıııa – sýretshi Erbosyn Meldibekovtiń týyndysy. Ol bul jumysyna «Boran – Baıqońyr, Jibek joly men Qus jolynyń arasy» atty jeke kórmege usyndy. Aqpannyń 1-inde Almatydaǵy Ofıerler úıinde ashylǵan kórme úsh aptaǵa sozylmaq.
Ortalyq Azııadaǵy saıası oqıǵalardy beıneleıtin sýretshi Erbosyn Meldibekovtiń kollekııalarynda tarıh, qazirgi zaman jáne fýtýrologııalyq boljamdardyń analıtıkasy kartına, músinder arqyly usynylǵan.
«OLAR BURYNǴY KOMMÝNISTIK SISTEMAMEN ÓMIR SÚREDI»
Sýretshi Erbosyn Meldibekov kórmede Nazarbaev týraly túsirilgen fılmderdi toptastyryp, kartınalardy ilgen.
- Sýretterdiń ıdeıasy, máni nede?
- Zamanaýı sýretshi degen bárimen jumys isteıdi. Bastysy ıdeıa bolsa boldy. Bizde sýretshilerimiz kartına, tabıǵatty salady. Ol kóbine totalıtarly elderde bolady. Biraq qazir zamanaýı sýretshiniń dáýiri. Men sýretshi retinde elbasy týraly fılmniń kartınalaryn saldym. Túrli rejısserler túsirgen jaqsy fılm. Biraq bárin qossańyz «bomba jarylady». Masqara jáı ǵana. Birinshi bóliminde shamanızm, aıan kórý, qudaıshylyq bar. Nazarbaev týylǵannan keıin ony atpen alyp kele jatady ǵoı. Turǵany, beınesi Injildegi sıýjetterge jaqyn. Keıingi bóligi pıonerlik júıe. Úshinshi sıýjette mahabbat, opera, náziktik, komsomoldyq jaǵdaılar bar. Nazarbaevtyń jas kezin beınelegen fılm Reseıdiki sııaqty kóringen. Sebebi Reseıdiń rejısserlerin shaqyrǵan, janr joq. Al odan keıingi kartınalarda Nazarbaevtyń romantıkalyq tusyn bergisi keledi. Eń sońǵy beınelerde ol parlament, jańa memleket qurǵanyn kórsetedi. Keıbir jeri «Ókil áke» fılmine uqsap ketedi. Bastapqy kartınalarda shamanızm beınelense besinshi kartınada musylmandyq beıne kórsetilgen.
Eń sońǵy kartınada men bılikti beremin, ózine shen jasap alady. Biraq bılikti berse de, odan shyǵa almaıdy. Bul jerde problema Nazarbaevta da, Pýtınde de emes. Sebebi basshylarda ketý júıesi joq. Olar burynǵy kommýnıstik sıstemamen ómir súredi. Bul barsha Ortalyq Azııadaǵy basshylarǵa qatysty. Qyrǵyzstanda únemi tóńkeris arqyly basshy aýysady, Ózbekstannyń prezıdenti araqqa ýlanyp qaıtys boldy. Túrkimenstan basshysy uıqysynan oıanbastan kóz jumdy. Nazarbaev pen Pýtın «erkin» bola almaıdy. Basshylyqtan shyǵý joly joq olarda. Bizde sol úshin de «Qandy qańtar» oqıǵasy boldy, - deıdi sýretshi Erbosyn Meldibekov.
«KREDIT ALYP, JASADYM»
Kóptiń kóńilin aýlaǵan músin qırap, tek tuǵyry qalǵan Nursultan Nazarbaevtyń eskertkishteri túrindegi ınstallıaııalardan turady eken. Avtor músindi jasaý barysynda 1992 jyly Almaty qalasyndaǵy Dzerjınskıı eskertkishiniń qıraǵan sáti, 1962 jyly Stalın eskertkishiniń jarylǵan sáti, 2014 jyly Harkovtegi Lenın eskertkishiniń qulaǵan sáti, 2003 jyly Baǵdat qalasyndaǵy Saddam Hýseın basshynyń eskertkishi qulaǵan, al eń sońǵy besinshi músinde 2022 jyly qandy qańtarda Taldyqorǵanda qulaǵan Nazarbaevtyń ózine qoıylǵan eskertkish qulatylǵan sátterin kórsetýge tyrysqan.
- Bul músinder - Taldyqorǵandaǵy Nazarbaev eskertkishiniń qulaýy. Otyz jyl sen bılikti ustaısyń da, úsh sekýndta ony joǵaltyp alý ońaı. Bılik eskertkishtiń tuǵyrynan qulaǵanynnan keıin -aq ketip qaldy. Bul 3 sekýndta bolǵan oqıǵa. Men sony sozyp kórsettim tek. Bul músindi jasaýǵa jarty jyl ketti, sponsor bolmady. Óte kóp qarajat ketti. Joldasym sol somma úshin renjidi. Óz qarajatymnan bólek kredıt alyp, jasadym.
«SÁÝIR REVOLIýIIaSY» JÁNE GEOMETRIIaLYQ PIShINDER
Meldibekovtiń jeke kórmesinde ártúrli tústermen beınelengen túrli fıgýraly sýretter bar. «Sáýir revolıýııasy, nemese Túrkistan avangardy kompozıııalarynyń fragmentteri» dep atalatyn jumys verıobaspa tehnologııasymen jasalǵan eken. Fotokartınadaǵy beınelerdiń túrli nusqalarynda Aýǵanstanda bolǵan oqıǵalar tústermen boıalyp, geometrııalyq pishindermen erekshelenip berilgen.
- Myna kartınalarda 1978 jyly sáýirde Aýǵanstanda Sáýir revolıýııasy dep atalǵan tónkeris beınelengen. Osy oqıǵadan keıin Sovet odaǵy Aýǵanstanǵa ásker engizgeni belgili. Bir jyldary kartına salýǵa tyıym salynyp, tek fıgýralardy salýdy tapsyrǵan. Odan keıin geometrııalyq fıgýralardy syzyp, onyń ishine sýretterin sala bastady. Al men onyń bárin alyp tastap, sýretke geometrııalyq syzyqtardy sala bastadym. Bul kartınanyń basty ıdeıasy - kóshpendi halyqtan avtomat adamdardy jasaýǵa qarsylyq.
«PLAKATTYQ KEIIPKER» JÁNE PORTRET
- Myna týyndy «Meniń kýmırlerimmen avtoportret» dep atalady. Balalyq kezdegi «Batyr bala Bolatbek» - Pavlık Morozovtyń kóshirmesi, Ǵanı Muratbaev, Álibı Jangeldın, Sáken Seıfýllın, meniń portretim, Muhtar Áýezov, Sábıt Muqanov, Jambyl Jabaev beınelengen. Myna jumystar Ońtústikte ósken qaraǵashtan jasalǵan. Ol kepse de jıhaz bolýǵa jaramaıdy. Ol kóshpendi halyqtyń minezine saı. Ol kórme aıaqtalǵansha jarylyp ketýi kerek.
Avtor Jambyl Jabaevty eń iri tulǵa bolý qurmetine ıe dep tanymaǵan. Onyń da ózindik sebepteri bar eken. Sýretshi Jabaevty stalındik dúnıeniń tym minsiz qurastyrylǵan plakattyq keıipkeri dep tanyǵan.
Meldibekov Sábıt Muqanovty ǵana eń úlken músindik portret jasaýǵa laıyq dep sanaǵan.
Symbat Naýhan
«Adyrna» ulttyq portaly
