Bügın - suretşı, qazaq beineleu önerınıŋ negızın qalaǧan Äbılhan Qasteevtıŋ tuǧan künı. Jarkent öŋırınde ömırge kelgen tūlǧanyŋ tuǧanyna biyl 120 jyl tolyp otyr.
Qarapaiym şarua otbasynan şyqqan Äbılhan Qasteev 8 jasynan baidyŋ qoiyn baǧyp, otbasynyŋ arqasüierıne ainalǧan. Kışkentaiynan türlı äşekei būiymdar jasap, suret salumen äuestenedı. Keiınnen adam müsının jasauǧa köşken kışkentai suretşını auyldastary aiyptap, onyŋ "künä" ekenın aitady. Bozbala künınde oǧan Qyzylordadan mektepke tüsu turaly ūsynys kelse de, artyq qarajaty bolmaǧan Äbılhan auylda qalyp qoiady.
Äbılhan Qasteev jas kezınde Türkıstan-Sıbır temırjolynyŋ qūrylysynda üş jyl jūmys ıstegen. Bos uaqytty paidalanyp, bala äuestıgın şyŋdap, sazdan türlı müsınderdı keltırıp, jūmysşylardyŋ portretın salumen ainalysqan. Qasteevtıŋ talanty köptıŋ sözıne tüsıp, ony oquǧa jıberu turaly şeşım qabyldanady. Temırjol qūrylysynda jürgen adamdar oǧan azyn-aulaq qarjy jinap, Almatyǧa attandyrady.
Qazaq beineleu önerınıŋ negızın qalaǧan Äbılhan Qasteevtı suret önerıne bauraǧan - Nikolai Hludov. Öz estelıgınde Äbılhan Qasteev:
“Menı körıp, maqsatymdy bılgen Hludov qatty taŋǧaldy ärı quandy. Aituynşa, men ol körgen alǧaşqy qazaq suretşı ekenmın. Ol tuǧandarym jaily, surettı qaşan sala bastaǧanym jaily köp sūrady, suretterımdı maqtady. Sosyn surettı akvarelmen saluǧa keŋes berdı. Keterımde maǧan akvarel, qylqalam men qaǧaz ūsynyp, aptasyna ekı ret sabaqqa qatysuymdy sūrady”, - deidı.Belgılı suretşıden tälım alǧan Qasteev 1969 jyly Qazaqstannyŋ eŋ tanymal suretşısı atanǧan. Ol Türksıb turaly estelıgın kenep betıne tüsırıp, qazaq dalasyn bırınşı ret basyp ötken poiyz ben ony tamaşalauǧa şyqqan adamdar beinelegen. Suretşınıŋ būl estelıgı üzdık ärı tanymal kartinalarynyŋ qatarynan oryn aldy. Suretşı Qasteev 1916 jylǧy halyq köterılısınıŋ 20 jyldyǧyna orai körmege orai revoliusiia taqyrybynda bırneşe kartinalar jazǧan. Bıraq özınıŋ eŋ tanymal tuyndylarynyŋ bırı - Amangeldı İmanovtyŋ portretın salu üşın suretşı ūzaq daiyndalǧanyn aitady. Bırde-bır suretı saqtalmaǧan batyrdyŋ beinesın barynşa ūqsatu maqsatynda ol Torǧai oblysyna baryp, Amangeldınıŋ tuystarymen äŋgımelesken. Osylaişa Äbılhan Qasteev batyr Amangeldı İmanovtyŋ beinesın körgen-bılgen jandardyŋ suretteuı boiynşa salǧan. İmanovqa arnalǧan kölemdı portret tek 1950 jyly jaryq körgen. Äbılhan Qasteev 1944 jyly Qazaqstannyŋ halyq suretşısı ataǧyn alyp, 1945-1956 jyldary Qazaqstan Suretşıler odaǧy basqarmasynyŋ töraǧasy qyzmetın atqarady. Beineleu önerınıŋ maitalmany 2018 jyldyŋ soŋyndaǧy Forbes Kazakhstan jasaǧan reitingte, qazaqstandyq “qymbat” avtorlardyŋ qataryna engen eken. Onyŋ qarapaiym akvarelmen salynǧan tuyndylary 10 000 dollardan bastap, 25 000 dollarǧa deiın baǧalansa, kenepterı 40 000 - 80 000 dollarǧa satylady. Suretşınıŋ eŋ tanymal tuyndylary Almaty qalasyndaǧy Memlekettık Äbılhan Qasteev atyndaǧy öner muzeiınde saqtalǧan.
Ūqsas jaŋalyqtar
