Elımızde 2011 jyldan berı 1 jeltoqsan tūŋǧyş prezident künı retınde keŋ kölemde atalyp ötıletın. Alaida byltyr Mäjılıs deputattary būl kündı memlekettık mereke märtebesınen aiyrudy ūsyndy. Bıraq deputattardyŋ būl ūsynysy nege jartylai ǧana oryndaldy?
Osy jyldyŋ basynda iaǧni aqpannyŋ 8-ı künı «Qazaqstan Respublikasyndaǧy mereke künderınıŋ tızbesın bekıtu turaly» Qazaqstan Respublikasy Ükımetınıŋ 2017 jylǧy 31 qazandaǧy No 689 qaulysyn jariialady. Atalǧan qaulyda Nūrsūltan Nazarbaevqa arnalǧan "Tūŋǧyş prezident künı" merekesı Qazaqstandaǧy merekelerdıŋ jaŋartylǧan tızımınde saqtalyp qaldy. Bıraq būl mereke būrynǧydai küntızbedegı qyzyl kün degen statuysynan aiyrylyp, qarapaiym dataǧa ainaldy.
Jalpy Qaŋtar köterılısınen keiın eks-prezident būrynǧy qūrmet, qoşemetten aiyrylyp, teledidarda ol turaly körkem jäne derektı filmder körsetılmeitın boldy. Sondai-aq eks-prezidenttı jek-kökke syidyrmai maqtap kelgen azamattar ony aşyq synai bastady.
EDIL NEGE EKI SÖILEDI?
Qaŋtarǧa deiın Nūrsūltan Nazarbaevty maqtap, keiın ony synaǧandar turaly aitqanda eŋ bırınşı Mäjılıstegı belsendı deputat Edıl Jaŋbyrşin esımızge tüsedı. Mysaly, ol 2021 jyly qaraşa künı «Memleket basşysymen tıkelei kezdesu är adam üşın ömırdegı erekşe oqiǧa» dep, äleumettık jelıde kölemdı post jariialady.
«Kortejı kelıp toqtady, Nūrsūltan Äbışūly şyǧyp, qol būlǧap amandasyp, qyzyl kılemmen jürıp kele jatyr. Menıŋ janyma taiady. Bır kezde artymda tūrǧan studenttıŋ būlǧap tūrǧan kışkene Qazaqstan jalauşasy ūşyp baryp, Prezidenttıŋ tap aiaǧynyŋ astyna tüstı. Men de eŋkeiıp qaldym, bıraq esıme «oqys qimyl jasamaŋ» degen arnaiy organ qyzmetkerlerınıŋ eskertuı esıme tüsıp, toqtap qalyp edım, N. Nazarbaev aiaǧymen tudy baspai, şapşaŋ qimyldap, Qazaqstan jalauşasyn lezde köterıp aldy. Qasyndaǧylar tudy qūlatpau kerek dep aityp jatty. Prezident toqtap, ündemesten bızderdı közım şolyp şyqty da, köp adamnyŋ ışınen menıŋ qolyma jalauşany ekı qolymen ūstatyp, ärı qarai jürıp kettı. Men jalauşany ūşyryp alǧan Äsem Süiıt (esımın älı ūmytqan joqpyn) degen studentıme qaityp berdım. Üige kelgesın äkem Terekbaiǧa bolǧan jaǧdaidy aittym. Ol bıraz qynjyldy «Nege sen ol jalauşany alyp qalmadyŋ, ol tarihi estelık qoi»,- dedı. Şynymdy aitsam ol jerde asa män bermeppın. Solai boluy kerek bolǧan bolar. «Halyq ökılınen ūşty, halyq ökılıne qaita berıldı», - dep oi tüiıp qoidym artynan.
«Elbasynyŋ adami qasietterın, Qazaqstan üşın jany auyratynyn, elın süietının köruge bolady»,- degen Edıl Terekbaiūly tura bır jyldan keiın «Ädıl memleket qūru üşın - şaldyŋ jüiesın özgertu kerek! Ädıl ekonomika qūru üşın - qyz-küieudıŋ jüiesın būzu kerek! Ädıl qoǧam qūru üşın - ınısınıŋ sektasyn joq qylu kerek!» dep aidy aspanǧa şyǧardy.
ERLAN SAIYROV HRUŞEVTY NEGE ESKE ALDY?
Edıl Jaŋbyrşinnan keiın eks-prezidenttı synauşylardyŋ ışınde Mäjılıs deputaty Erlan Saiyrovty erekşe atap ötuge bolady. Ol är joldau saiyn eks-prezidenttıŋ bastamalaryn qoldap, odan zor ümıt küttı.
Mysaly, 2018 jyly «Prezidenttıŋ joldauy optimistık mänge ie bolyp otyr. Qazaqstan älemdık ekonomikalyq keŋıstıktıŋ bölıgı bolǧandyqtan, bız ünemı älemdık äleumettık-ekonomikalyq ürdısterdı saralap, onyŋ farvaterınde boluymyz kerek. Älemde jappai sifrlandyru prosesı jürıp jatyr. Osy oraida Qazaqstan būl ırı özgerısterge saqadai sai tūruy tiıs. Būl rette Prezidenttıŋ joldauy köptegen mäselelerdı qamtyp otyr», - dep aǧynan jarylady.
Osy azamat Qaŋtardan keiın kürt özgerıp, eks-prezident pen onyŋ otbasyn aiausyz synaityn boldy. Mäjılıs deputaty jurnalistıŋ «Elımızde jeke basqa tabynuşylyq boldy ma?»-degen sūraǧyna «Menıŋ oiymşa Qazaqstanda jeke basqa tabynuşylyq boldy. Tarihta ne bar, sony bız aşyq aituymyz kerek»-dep saldy. Al «Qaŋtarǧa deiın nege osyny aitpadyŋyz?» degen sūraqqa «1961 jyly Hruşev Stalin turaly mäselesın şeşkende «Sız nege osyny Stalinnıŋ kezınde kötermedıŋız?» dep sūrapty. Sol kezde Hruşev tūryp «Mūny aitqan kım?» dep sūraǧanda eşkım ündemegen eken. Sonda Hruşev «Däl solai men de ündemedım» deptı», - deidı deputat.
Erlan Biiahmetūlynyŋ Stalin men Hruşevty eske alyp, «Nazarbaevtyŋ kezınde ündemedım» dep şyndyqty aituy azamattyq bolsa kerek. Sebebı köp adam Erlan Saiyrov sekıldı oiyn aşyq aitpai, betperde kiıp jür.
SŪLTANOV NŪRSŪLTANǦA ADAL BOLDY
Azamattyq demekşı, Nūrsūltan Nazarbaevty Qaŋtarǧa deiın qalai maqtasa, odan keiın solai jaqtaǧan azamattar bar. Solardyŋ ışınde eks-deputat Quanyş Sūltanovtyŋ esımın erekşe atap ötuge bolady. Mysaly, ol byltyr säuır aiynda "Tūŋǧyş prezident – Elbasy" deitın zaŋnyŋ küşın joiudyŋ qajetı joq» dep aşyq aitty. Sondai-aq ol taiauda dünie salǧan Bolat Nazarbaevtyŋ asynda Nūrsūltan Nazarbaevty maqtap, eks-prezidentke adaldyǧyn kezektı ret däleldedı.
Adaldyqtan attamaǧandar turaly aitqanda eks-deputat Baqytgül Hamenovany nazardan tys qaldyruǧa äste bolmaidy. Ol alqaly jiynda Nūrsūltan Nazarbaevqa
«Kökjiekten arǧy jaqty köretın,
El-jūrtyna şeksız quat beretın.
Soqsadaǧy zamananyŋ dauyly,
Barşa halqy tek soŋynan eretın.
Elbasyndai eren tūlǧa tūrǧanda,
Men elımnıŋ erteŋıne senemın», – dep jyr şumaqtaryn arnaǧan bolatyn.
Baqytgül Hamenova Atyrau oblysy äkımınıŋ orynbasary bolǧannan keiın jemqorlyq ısı boiynşa sottaldy. Sottaǧy soŋǧy sözınde «Menı Nazarbaevtyŋ jaqtasy deitın bolar. Elbasyn jaqsy köremın. Onyŋ elge sıŋırgen eŋbegın aita da beremın. Sol üşın menı jek köretın bolsa, jek köre qoisyn»,- dedı
Baqytgül Qaiyrjanqyzynyŋ būl er mınezı keibır tūlǧalarǧa jetıspeitın bolyp şyqty. Mysaly, elımızdegı №1 jaǧympaz degen ataqqa ie bolǧan Myrzatai Joldasbekov eks-prezidentten körmegen qiianaty joq ekenın aitty.
«Bır jaǧynan Nazarbaevqa janyŋ aşidy. Sonşa närse ıstep, bır närsege aqyl jetpegenı. "Dünie degen sary altyn, talailardy aldaǧan" dep Töle bi babamyz aitqandai, sonyŋ bärın bıle tūra ıstegenıne taŋǧalamyn", - dedı juyrda.
MAQTAǦANDAR NEGE DATTADY?
Būǧan deiın Myrzatai Joldasbekov «Bızdı balapandai baptap, qyzǧyştai qoryp kele jatqan kemeŋger qairatkersız. Sız bızge Allanyŋ bergen syiysyz. Arǧy-bergı zamanda qazaqtyŋ basynda mūndai baq qonǧan joq. Mūndai däurendı qazaq basynan keşken joq. Ūlan baitaq dalasy bar, Astanadai qalasy bar, Nūrsūltandai danasy bar Qazaqstan jasai bersın!» dep Nazarbaevty közıne maqtaǧan bolatyn.
Myrzatai Joldasbekovten bölek eks-prezidentke arnap «Bäiterek» poemasyn jazǧan Nesıpbek Aitūly da özgerıp şyǧa keldı. Naqtyraq aitsaq, atalǧan poemany jazǧanyna ökınetının aşyq aitty.
Byltyr mäjılıs pen senat «Tūŋǧyş prezident – Elbasy" turaly zaŋnyŋ küşın joiyp, deputattar Nūrsūltan Nazarbaevqa qarsy dauys berdı. Eks-prezidentke qarsy dauys bergenderdıŋ ışınde "Nūr-aǧa" dep än arnaǧan Äli Bektaev bar. «Örge tartyp, biıkterge köterdıŋ, Tılden, közden saqtasynşy, Nūr aǧa!» degen senator eks-prezidenttı «tılden, közden saqtaityn» zaŋdy qoldap dauys berdı.
Sondai-aq Nūrsūltan Nazarbaevty airyqşa maqtap maqala, kıtap jazǧan Sauytbek Äbdırahmanov Mäjılıs deputaty kezınde «Tūŋǧyş prezident – Elbasy" turaly zaŋǧa qarsy dauys berdı. Bıraq ol eks-prezidenttı aşyq synap, közge tüsken joq.
Toqsan auyz sözdıŋ tobyqtai tüiını, Äli Bektaev pen Sauytbek Äbdırahmanov sekıldı azamattarǧa mandat maŋyzdy boldy. Biyl Äli Äbdıkärımūly «Auyl» partiiasynyŋ töraǧalyǧynan ketkenmen, senat deputaty degen qyzmettı saqtap qaldy. Al Sauytbek Äbdırahmanov mäjılıstegı mandatyn tapsyryp, Nūrsūltan Nazarbaevqa adaldyǧyn saqtap qalǧan sekıldı. Ol juyrda saiasi as degen ataqqa ie bolǧan jiynda boi körsettı.
Biyl küntızbedegı qyzyl künder qataryna ılınbei qalǧan Tūŋǧyş prezident künı Nazarbaevtyŋ estelıkterı şyqqany resmi jariialandy. Oǧan deiın kıtapta Nazarbaevtyŋ toqaly turaly aitqany daqpyrtqa ainalyp ülgerdı. Al keşe ǧana Almatyda 13 adamnyŋ ömırın jalmaǧan ört bolǧan. Eks-prezident oǧan köŋıl aitpady da. Nazarbaev jäne onyŋ komandasy öz merekesımen özı äure...
Serık Joldasbai
«Adyrna» ūlttyq portaly
