Qyrǧyz qoǧamynda memlekettık rämızderdı özgertuge bailanysty qyzu pıkır talas jürıp jatyr. Qazaq elınde de änūran avtorlyǧynan eks-prezident Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ atyn alyp tastau turaly aitylyp qalady. Bolaşaqta bilık änūrannyŋ keiın qosylǧan avtoryn atyn alyp tastai ma, älde änūrandy özgerte me?
«QYRǦYZDYŊ TUY KÖK BOLǦAN»
Qyrǧyz deputattary Nūrlan Şäkiev pen Ūlan Prımov eldıŋ tuyna özgertu engızetın zaŋ jobasyn jasady. Onda Qyrǧyzstannyŋ qyzyl tuyndaǧy kün şaşaǧyn özgertu közdelgen. Būǧan deiıngı kün şaşaǧy künbaǧysqa ūqsaidy degen söz şyqqan soŋ, qyrǧyz deputattary osyndai qadamǧa baryp otyr. Būl bastamany prezident Sadyr Japarov qoldaǧan. Osy ideia tıptı Ūlttyq qauıpsızdık qyzmetınıŋ basşysy Qamşybek Taşievtı de bei-jai qaldyrmaǧan. Ol öz qyzmetıne kelıŋkıremeitın ädetten tys äreket – būl bastamaǧa qoldau körsetken. Deputat Arslanbek Maliev byltyr qazan aiynda memlekettık rämızder eltaŋba, änūran jäne tudy özgertu turaly bastama kötergen. Aituynşa, qazırgı eltaŋba nyşanǧa emes, ädemı kartinaǧa ūqsap ketken. «Eger tarihqa qarasaq, bızdıŋ özımızdıŋ töltuma dybystarymyz da bolǧan. Olardyŋ ışınde üzdıgı – «Ŋ» dybysy. Al Qyrǧyzstannyŋ qazırgı tuyn sovettık parlament qabyldaǧan. Qyrǧyzdyŋ naǧyz öz tuynyŋ tüsı Manastyŋ kötergen tuyndai kök bolǧan» degen sonda Arslanbek Maliev. Qyrǧyz deputatyna tudan bölek änūran da ūnamaityn körınedı. Ol qyrǧyz halqynyŋ basqa da ädemı äuenderı bar dep esepteidı. Mysaly, «Qyrǧyz jerı» şyǧarmasy. «Qyrǧyz jerı» änı köpşılıkke belgılı. Mätındı azdap özgertuge bolady. Sonda rämızderımızdı jaŋartyp, tarihqa den qoiyp, naǧyz qyrǧyz simvoldaryn qoldanamyz. Qazır tiıstı zaŋ jobalary daiyndalyp jatyr, aldaǧy uaqytta talqylauǧa beremız», - degen Arslanbek Maliev.ÄNŪRAN KÄSIPKER MEN JAZUŞYǦA NEGE ŪNAMADY?
Qyrǧyz halqynan bölek Qazaq elınde de änūranǧa bailanysty jiı mäsele köterıledı. Mysaly, keibır azamattar «Menıŋ Qazaqstanym» än ūranynan Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ atyn alyp tastau kerek» dese, ekınşı tarap tıptı atalǧan ännen görı būrynǧy änūran dūrys degen oi aitady. Belgılı käsıpker Marǧūlan Seisembaidyŋ aituynşa, änūran qazırgı "Menıŋ Qazaqstanym" siiaqty bolmauy kerek. Sondai-aq ol Qazaqstannyŋ qazırgı änūranyn auystyryp, 2006 jylǧa deiıngı gimndı qaitaru kerek ekenın eskerttı. «Qazırgı änūrandy auystyru qajet. Sebebı eskı gimnıŋ mätını men sözderınıŋ mänı tereŋ de auqymdy. Qazırgı änūrannyŋ män-maǧynasy äldeqaida jeŋıl»,- deidı Marǧūlan Seisembai. Al belgılı jazuşy Dulat İsabekov ta änūrandy auystyru kerek degen pıkırde. Ol Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ gimn avtorlarynyŋ bırı boluy yŋǧaisyz jaǧdai ekenın eskerttı. «Osynyŋ barlyǧy jaǧympazdardyŋ tırlıgı. Būrynǧy bızdıŋ gimnımız qandai äuezdı edı?! Sonyŋ sözın özgertıp, būrynǧy äuenın qaldyruymyz kerek. Jalpy gimndı ekınıŋ bırı aita beretın, myna "Menıŋ Qazaqstanym" siiaqty otbasy-oşaq qasyndaǧy än siiaqty bolmau kerek. Änūran degen erekşe boluy kerek emes pe?! Qazır gimndı jūrttar araq ışıp te, anau da, mynau da änūrandy öleŋ qylyp aita beretın boldy. Bylaişa aitqanda gimn qoljaulyq änge ainalyp bara jatyr. Sondyqtan būrynǧy Latif Hamidi, Mūqan Tölebaev, Evgenii Brusilovskii jazǧan gimnge oralǧannyŋ eşqandai aiyby joq. "Erkındık aŋsaǧan" degen sözderın alyp tastap, bügıngı Qazaqstanǧa laiyqtap, aqyndarǧa jaqsylap sözın jazdyru kerek», - degne edı jazuşy.SENATOR NE DEIDI?
Dulat İsabekov pen Marǧūlan Seisembaidyŋ pıkırın senat deputaty Nūrtöre Jüsıp te qoldaidy. Iаǧni, ol belgılı kompozitor Mūqan Tölebaev jazǧan änūrannyŋ artyqşylyǧyn basa aitady. - Memlekettık änūran – memlekettık rämızdıŋ bır belgısı. Menıŋ jeke özıme memlekettık änūrannyŋ Mūqan Tölebaev jazǧan klassikalyq ülgısı ūnaidy. Jūmeken Näjımedenov pen Şämşı Qaldaiaqovtyŋ «Menıŋ Qazaqstanym» änı – tyŋ jäne tyŋaiǧan jerlerdı igeruge bailanysty «Tyŋ igeruşıler marşy» degen atpen tanymal bolǧan dünie. Men özım muzykant emespın, bıraq ol köbınese marşqa keledı. Al Mūqan Tölebaev – eŋ käsıbi bızdıŋ kompozitorymyz. Älemdık talaptarǧa sai keletın bolsaq, sol äuen maǧan köbırek ūnaidy, - dedı Senat deputaty Nūrtöre Jüsıp. Onyŋ aituyşa, Qaŋtar köterılısınen keiın eks-prezidentke qatysty dünieler özgerıp jatyr. Mysaly, bas qalanyŋ aty Nūr-Sūltannan Astanaǧa qaita auysty. «Demek aldaǧy uaqytta änūranda özgerıs bolyp jatsa, oǧan asa taŋǧaludyŋ qajetı joq»,- deidı halyq qalaulysy. Eske sala ketsek, Qazaqstannyŋ qazırgı qoldanystaǧy änūrany 2005 jylǧy prezident sailauynan soŋ, Nazarbaevty ūlyqtau räsımı aldynda bektılgen. Sol jyly Nūrsūltan Nazarbaev özı joǧary bilıkke kelgennen berı parlamentte sailanǧany bar, referendumy bar besınşı märte prezident atanǧan. Sonda sözın Jūmeken Näjımedenov jazǧan Şämşı Qaldaiaqovtyŋ «Menıŋ Qazaqstanym» änınıŋ sözıne Nazarbaevtyŋ atynan özgertuler engızılıp, memlekettık gimn retınde bekıgen. Ony bekıtuge sol kezdegı Bekbolat Tıleuhan siiaqty deputattar belsene at salysqan. Būl şyǧarma änūran retınde qabyldanǧannan keiın avtorlyǧyna Nazarbaev ta qosyldy. Al avtorlyq qūqyq mäselesı qalai şeşılgenı qoǧamǧa jariialanbady.Serık Joldasbai «Adyrna» ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
