Şeşeŋnıŋ amandyǧyn tıleimın men…
Bız qazır topastyqtyŋ şyŋyna şyqtyq. Älı de şyǧandai tüser me edık, bıraq, nadandyqtyŋ būdan biık nüktesı joq eken, ökınışke qarai. Äi, XIX ǧasyr qazaǧynyŋ da keudesı däl myna bızdıkındei kör bolmaǧan şyǧar-au. Jaryqtyqtar (XIX ǧasyr qazaǧy), tılım tigenı üşın keşırım sūraimyn, ol kezde kıtap, kıtaphana degen joqtyŋ qasy edı degenım ǧoi. Qazır kıtap ta köp, kıtaphana da barşylyq. Bıraq bız oqymaimyz. Ne keregı bar onyŋ?..
Sauatsyzdyǧymyz sonşalyq, moldanyŋ auzyna qaraǧan zaman boldy. Ūstaz dep äspetteitınımız taǧy bar. Tek deitın bır adam bolmaǧasyn olar da äbden elırıp alǧan, auzyna kelgendı ottai beredı. Oipyrmai, moldanyŋ uaǧyzyn ūiyp tyŋdap otyrǧan sonşa adamnyŋ ışınde «äi, ne tantyp tūrsyŋ» deitın bır adamnyŋ joqtyǧy şynymen tüŋıldıredı eken. Būryn ne tantysa da sol aitqan jerınde qalatyn edı, qazır äleumettık jelı arqyly älemdı aralap ketetın boldy. Eldıŋ sanasyn ulap bıttı. Sauattylar eldıŋ aldyna şyqpaidy, aitpaidy, söilemeidı. Sony paidalanǧan dümşeler dürlıktırıp bıttı. Ūlttyq qūndylyǧyŋdy mansūqtai beredı. Dombyraŋ haram, şeşeŋ aram.
Äuezdı ünı, qoŋyr dausymen bipazdaǧanda maidan qyl suyrǧandai qylatyn myna molda «şeşe» degen sözdı arzandatyp otyr. Eşqandai ǧylymi negızı joq äŋgıme. Filologiia degen ǧylym bar, sondaǧy ǧylymi negızıne süienseişı. Osydan bılınıp qaldy, myna molda degenderıŋız «hittono matti ihsano maqqi» degen syndy ekı auyz arabşany qosyp qoiyp, özderınŋ qaŋǧyǧan qiialymen primerno ūra beredı eken.
Osylar Qūrmanǧazynyŋ «Qairan, şeşem» degen küiın tyŋdap kördı me eken? Äi, «Aidauda» degen küidı «Jailauda» dep tartyp berseŋ, a dep tyŋdap otyra beretın beişaralar ony qaidan ūqsyn.
Bızdei mūŋlyqtar üşın qasiettı de qasırettı bır söz bar. «Qairan, şeşem» degen. Qairan şeşem degende özegım örtenıp, janym şyryldap, köŋılım alai-dülei bolyp, özımdı qoiarǧa jer tappai ketemın. On jyldan berı jazǧym kelıp, jazbaq bolyp, jaza almai jürgen düniemnıŋ taqyryby da «Qairan, şeşem».
Äi, Moldeke, şeşe degen qasiettı söz! Sen eldıŋ bärın bır kıtaptyŋ soŋyna jetpegen sauatsyz eken dep qalma. Senıŋ sözıŋ būl künde şartarapqa ketıp jatyr, bızge de jatıp jatyr.
«Tılım tise keşır endı, oǧan özıŋ mäjbür ettıŋ».
Jalpy, myna moldalardy betımen jıbermei, bırauyz «äi, qoi, būnyŋ ne» dep otyraiyqşy. Äitpese, betımen kettı. Ünsız otyra berseŋ, aiauly halqyŋdy jarǧa jyǧady bır künı. Kompiuterımnıŋ rabochi stolynda fatiha men yqylas tūr. Qairan şeşeme baǧyştap tūramyn. Ondai qatty imansyz emespın degenım ǧoi.
Ūqsas jaŋalyqtar
