Qazaqstan órt pen sý qaterine qanshalyqty daıyn? Aımaqtar men respýblıkalyq qalalardaǵy jaǵdaı neshik? Jer-jerdegi Tótenshe jaǵdaı departamenti «Adyrnanyń» kúıip turǵan ózekti máseleler týraly suraqtaryna jaýap berdi. Búgin sonyń alǵashqysymen tanysýǵa bolady. Taqyryp jalǵasady.
Bıylǵy jaz Abaı oblysyndaǵy orman órti men Almaty qalasyndaǵy kóp qabatty páterdegi tilsiz jaý elimizdiń tótenshe jaǵdaı qyzmetinde kemshilik baryn ańǵartty. Orman órti kezinde tikushaq jetispese, Aqkenttegi órtte turǵyndar batýtqa emes, matrasqa sekirdi. Mine osy oqıǵalar tótenshe jaǵdaı qyzmetiniń tehnıkalyq jabdyqtalýy qanshalyqty deńgeıde degen suraq týdyrdy. Jyl saıyn salaǵa bólinetin qarjy kólemi az ba, joq álde ol maqsatty jumsalmaı ma?
NAZARBAEV QURǴAN SOŃǴY OBLYSTA 62 TEHNIKA JETPEIDI
Túrkistan oblysy Tótenshe jaǵdaı departamenti (TJD) bastyǵynyń mindetin ýaqytsha atqarýshy, azamattyq qorǵaý polkovnıgi Baqytjan Zaparov óńirge 251 birlik órt sóndirý tehnıkasy qajet ekenin aıtady. Baqytjan Jaqsylyquly «atalǵan tehnıka tótenshe jaǵdaılardy joıýǵa, sonyń ishinde jıi oryn alatyn órt oqıǵalaryn sóndirýge qajet» dep kórsetipti.
«Tehnıkalardy satyp alýǵa bólinetin qarjynyń shekteýliligine baılanysty búgingi tańda Qyzmettiń órtke qarsy garnızony 189 tehnıkamen qamtamasyz etilgen. Jabdyqtalý kórsetkishi 75 paıyzdy qurady. ... Aǵymdaǵy jyldyń ózinde 3 mlrd. 96 mln. 337 myń teńge bólinip, 30 birlik tehnıka alyndy», – deıdi Baqytjan Zaparov.
Túrkistan oblysyndaǵy órt sóndirý tehnıkasyn 189-dan 251-ge jetkizý úshin 62 tehnıka jetispeıdi. Sondaı-aq Baqytjan Zaparov oblysta kóp qabatty úıler salynǵan soń 32 metr bolatyn avtosatylar satyp alynǵanyn aıtty.
Túrkistan oblysy 2018 jyly Ońtústik Qazaqstan oblysy quramynan bólinip shyqty.
HIMIIaSY KÓP OBLYS GAZDAN QORǴAITYN 1 KÓLIK ALDY
Jambyl oblysynyń TJD bastyǵynyń orynbasary Eraly Aqylbekovtiń aıtýynsha, óńirde 147 órt sóndirý avtokóligi bar. Jalpy, tıisti normaǵa sáıkes, 197 birlik tehnıka bolýy qajet, ıaǵnı tehnıkamen jabdyqtalý deńgeıi 74 paıyzdy quraıdy. Demek, atalǵan oblysqa qosymsha 50 birlik tehnıka qajet.
«Jambyl oblysynyń órt sóndirý qyzmetiniń tehnıkalyq bazasyn nyǵaıtýǵa 2020 jyly avtokólikterdi satyp alýǵa jalpy sommasy – 476 mln. 690 myń 801 teńge, 2021 jyly – 1 mlrd 378 mln. 687 myń 519 teńge, 2022 jyly jalpy sommasy – 506 mln. 173 myń 600 teńgege qarjy bólinip, tıisti tehnıkalar satyp alyndy. Iaǵnı, tehnıkamen qamtamasyz etýge bólingen qarajat mólsheri jyl saıyn artyp otyr. Aǵymdaǵy jyly oblystyq órt sóndirý qyzmetiniń tehnıkalyq bazasyn nyǵaıtý úshin respýblıkalyq jáne jergilikti bıýdjetten avtokólikteri satyp alýǵa jalpy sommasy 709 mln. 710 myń teńge kóleminde qarajat bólindi. Qazirgi tańda 2 birlik negizgi órt sóndirý tehnıkasy jáne 1 birlik gaz tútininen qorǵaý qyzmeti avtokóligi satyp alyndy, jyl sońyna deıin 5 birlik tehnıka alý josparlandy», – deıdi Eraly Aqylbekov.
BAQANDAI 123 AVTOKÓLIK JETISPEIDI!
Qyzylorda oblysy TJD bastyǵynyń orynbasary, podpolkovnık Bekbolat Ábdiqadyrovtyń aıtýynsha, oblysta 107 birlik avtokólik bar. Qajetti tehnıkamen 47 paıyz jaraqtalǵan oblysta negizi 230 birlik avtokólik bolýy qajet. Bulaımaqta 123 órt sóndirý tehnıkasy jetispeıtinin ańǵartady.
«Tótenshe jaǵdaılar departamenti «Órt sóndirý jáne avarııalyq – qutqarý jumystary qyzmeti» memlekettik mekemesi oblystyń erekshe jaǵdaıyna baılanysty kerekti tehnıkalarmen tolyqqandy jabdyqtalmaǵan. Oblys aýmaǵyndaǵy tótenshe jaǵdaılar kezinde býldozer, ekskavator, avtokran avtomobılderiniń tapshylyǵy seziledi. Alaıda, jergilikti ákimdikpen birlesip, qajettiligine qaraı tehnıkalardy paıdalanamyz», - deıdi Bekbolat Ábdiqadyrov.
Respýblıkalyq bıýdjetten 2023 jylǵa 3 birlik órt sóndirý tehnıkalaryn satyp alýǵa – 317 mln. 500 myń teńge jáne jergilikti bıýdjet lızıng qyzmetteriniń sheńberinde 14 birlik órt sóndirý tehnıkalaryn satyp alýǵa – 1 mlrd. 895 mln. 294 myń teńge qarjy josparlanǵan. Qazirgi tańda 17 birlik tehnıkany satyp alý úshin tıisti jumystar júrgizilip jatyr.
Áıtse de oblystyq TJD bastyǵynyń orynbasary Bekbolat Ábdiqadyrov respýblıkalyq jáne jergilikti bıýdjet esebinen bólinip jatqan qarajat materıaldyq-tehnıkalyq bazany jaqsartýǵa jetkiliksiz ekenin aıtady. Mysaly, 2020 jyly departamenttiń bıýdjeti – 454 059,6 myń teńge, 2021 jyly – 459 989,1 myń teńge jáne ótken jyly 592 410,3 myń teńge bolǵan.
OBLYSTYŃ JAŃADAN QURYLÝY KEMShILIKTI AQTAI MA?
Qaraǵandy oblysy TJD bastyǵynyń orynbasary Nurlan Bekbosynovtyń aıtýynsha, óńirde 332 tehnıka bar. Bul atalǵan óńir ózine qajetti kerek-jaraqpen 88,5 paıyzǵa qamtylǵanyn bildiredi. Aýmaqtyq bólimshelerdi tehnıkamen 100 paıyz qamtamasyz etý úshin qosymsha 43 tehnıka satyp alý qajet. Naqtyraq aıtsaq, órtke qarsy qyzmet garnızonyna bas aıaǵy 375 birlik tehnıka kerek. Osy jyly departament bólimsheleriniń materıaldyq-tehnıkalyq bazasyn kezeń-kezeńimen jaraqtandyrý jáne nyǵaıtý úshin respýblıkalyq bıýdjetten 743 mln. 500 myń teńge, jergilikti bıýdjetten 837 mln. 245 myń tenge qarjy bólingen.
Al Qaraǵandy oblysynan 1 jyl buryn óz enshisin alǵan Ulytaý oblysynda nebári 75 tehnıka bar. Alaıda oblystyq «Órt sóndirý jáne avarııalyq – qutqarý jumystary qyzmetiniń» basshysy B.Qudaıbergenov tıisti normaǵa sáıkes 150 birlik tehnıka qajet ekenin eskertti. Iaǵnı, oblysty 100 paıyz órt sóndirý tehnıkasymen qamtamasyz etý úshin áli 75 ártúrli maqsattaǵy qosalqy tehnıka qajet. Departament órt sóndirý tehnıkasynyń jetispeýshiligin jańadan qurylǵanymen túsindiredi. Osy jyly 3 birlik tehnıka alýǵa respýblıkalyq bıýdjetten 444 640 myń teńge bólingen. Sonymen qatar jergilikti bıýdjetten 10 birlik tehnıka alý josparlanyp otyrǵan kórinedi.
ÓRT SÓNDIRÝShILERIN ÓRT JALMAǴAN AIMAQ
Shyǵys Qazaqstan oblysynyń TJD bastyǵynyń orynbasary, polkovnık Arman Toqanovtyń aıtýynsha, aımaqqa qajetti tehnıka 247 birlikti quraýy tıis. Áıtse de departamenttiń Órt sóndirý bólimsheleri 88 paıyzǵa, ıaǵnı 219 tehnıkamen jaraqtandyrylǵan. Departamentti 100 paıyz órtke qajetti tehnıkamen qamtamasyz etý úshin 28 birlik tehnıka kerek.
«2023 jyly respýblıkalyq bıýdjet esebinen 8 birlik órt sóndirý avtoısternasyn satyp alý josparlanǵan. Jergilikti bıýdjet esebinen 2 birlik órt sóndirý avtoısternasyn, 5 birlik jedel-jeńil avtokólikti, 1 jerústi batpaqty-kólikti (TREKOL) jáne tirkemeleri bar 2 birlik qaıyqty satyp alý josparlanýda. Jyl saıyn Departamenttiń qajettilikteri úshin bıýdjet bólinisi artyp keledi», – deıdi Arman Toqanov.
Al Shyǵys Qazaqstan oblysynan ótken jyly bólinip shyqqan Abaı oblysynda 185 birlik tehnıka bolýy kerek. Departamentke qarasty órt sóndirý jáne avarııalyq-qutqarý jumystary qyzmeti bastyǵynyń birinshi orynbasary Erkin Qashqanov oblys kerekti tehnıkamen tolyqqandy jabdyqtalmaǵanyn aıtady.
«Qajetti mólsherdi tolyq jaraqtandyrý úshin negizgi, arnaıy jáne kómekshi maqsattaǵy órt sóndirý avtomobılderi qajet. Sonymen qatar qolda bar tehnıkanyń ishinen 72 birlik – paıdalaný merzimi 25 jyldan asatyn, kezeń-kezeńimen jańartylýǵa jatatyn tehnıkalar. Tehnıkanyń jetispeý sebebi negizgi jáne arnaıy tehnıkalardyń qymbatshylyǵynda. Jyl saıyn bólinetin qarjynyń jetkiliksiz mólsherde bólinýinde», – deıdi ol.
Erkin Qashqanov QR TJM-niń 2023 jylǵa arnalǵan memlekettik qorǵanys tapsyrysy sheńberinde 8 birlik tehnıkaǵa jetkizýshilerimen shart jasalǵanyn eskertti. Sondaı-aq ol 2023 jylyrespýblıkalyq bıýdjetten 8 birlik tehnıka alýǵa 1 031 520 000 tg. bólingenin aıtty.
Áıtse de Erkin Qashqanov atalǵan qarajat oblystaǵy órt sóndirý bólimshelerin tolyqqandy órt sóndirý kólikterimen qamtamasyz etýge jetpeıtinin moıyndady.
Bıylǵy maýsym aıynda osy oblys aýmaǵyndaǵy «Semeı ormany» rezervatynda 60 myń gektardan astam aýmaq órtenip, ony óshirmek bolǵandardan 14 órt sóndirýshi qaza tapty. Al órt sóndirýge ketti degen taǵy bir adam keıin óli tabylǵan.
ALMATY OBLYSY 2026 JYLDY KÚTIP OTYR
Al Almaty oblysy TJD bastyǵynyń mindetin ýaqytsha atqarýshy azamattyq korǵaý polkovnıgi Aleksandr Raý órtke qarsy jaraqtandyrylý 85,3 paıyz quraıtynyn aıtady. Sondaı-aq ol Almaty oblysyn damytýdyń 2021-2025 jyldarǵa arnalǵan josparyna sáıkes, 2026 jylǵa deıin qajetti tehnıkamen 100 paıyz jaraqtandyrý kezeń-kezeńimen júzege asady deıdi. Bir qyzyǵy Aleksandr Raý sońǵy 3 jylda bıýdjetten qansha qarjy bólingenin jáne qansha tehnıka jetispeıtinin jazýdy qajet dep tappapty. Biraq ol aldaǵy 3 jylda «Bári keremet bolady» dep ýáde etipti.
P.S. Ózderińiz baıqaǵandaryńyzdaı, barlyq oblysta órt sóndirý tehnıkasy jetispeıdi. Mundaı jaǵdaıda órtti der kezinde sóndirip, adamdardy aman saqtý múmkin be? Mysaly orman órti kezinde tikushaqtan sý shashý óte mańyzdy. Biraq oblystyq departamenttiń bir de bireýi ózderinde tikushaq bar ekenin jazbapty. Abaı oblysynda orman órtin «qolmen sóndiremiz» dep 14 adam qaza tapqanyn qashan qaperge alamyz?
Jalǵasy bar...
Serik Joldasbaı
«Adyrna» ulttyq portaly
