Almatyda aty alaşqa äigılı, talai tanymal tūlǧalardy tületken jalǧyz ǧana Abai atyndaǧy Respublikalyq qazaq tılı men ädebietı tereŋdete oqytylatyn daryndy balalarǧa arnalǧan mektep-internat bar. 60 jyldan astam uaqyttan berı ūltyn, jūrtyn süietın san myŋdaǧan şäkırttı tületken aituly bılım ordasynyŋ bügıngı jaǧdaiy, keleşegı qatty alaŋdatyp, osy hatty jazuǧa mäjbür ettı.
Atap aitqanda, 2022-2023 oqu jyly taǧaiyndalǧan aǧylşyn tılınıŋ audarma mamany Erjan Nūrjanūly direktor bolǧaly bıraz özgerıs boldy, jekelegen bastamalary da joq emes. Alaida, direktordyŋ astanadan alyp kelgen oqu ısı jönındegı orynbasary Güljazira Bekbolatqyzy kelgelı ūjymnyŋ bereke-bırlıgı ketıp, käsıbilıgı, mamandandyrylǧan baǧyty tūrǧysynan köptegen keleŋsızdıkter tuǧyzdy.Ol kelısımen äkımşıl-ämırşıl jüie ornatty. Şekten asqan, tūrpaiy, öreskel mınez qasietterın körsetıp, şydasaŋ jūmys jasaitynymyzdy, oǧan tötep bere almasaq, jūmysty bosatudy erkıŋnen tys mäjbürleidı. Osyndai keleŋsız äreketterden özım de, ūjym müşelerınıŋ de japa şegude ekenın jetkızgım keledı. Būl pıkırımızdıŋ aiǧaǧy-ūjym müşelerıne jazǧan jazbalary. Nätijesınde mūǧalımder men oquşylardyŋ mekteptıŋ bolaşaǧyna degen senım azaiyp, daryndy balalar mektepten kete bastady. Sondyqtan saǧat sandary qysqartyldy. Negızgı mäsele jaŋa basşylarymyzdyŋ mekteptıŋ jany men baǧyty bolǧan qazaq tılı men ädebietınıŋ maŋyzy men qūndylyǧyn joqqa şyǧaryp, aǧylşyn jäne jaratylystanu pänderın alǧa şyǧaryp, tıl-ädebiettıŋ basymdylyǧyn tömendetu qadamdary alaŋdatady. Elımızde jüzdegen, fizika-matematika, himiia-biologiia, aǧylşyn baǧytyndaǧy arnaiy mektep bola tūra, qazaq tılı men ädebietı baǧytyndaǧy jalǧyz mektepke nelıkten jantalasa özgerıs jasaǧylary keletını tüsınıksız. Direktordyŋ bar bilıgın qolyna alǧan Güljazira Bekbolatqyzy Prezident Q.Toqaevtyŋ bastamasymen negızı qalanǧan jelılık Abai mektepterınıŋ bolaşaǧy men mümkındıgın joqqa şyǧarady.Tek merekelık, nauqandyq jūmys retınde qaraidy. Bızdıŋ mekteptıŋ tülegı, Senat töraǧasy M.Äşımbaev alǧa qoiǧan, QR Oqu-aǧartu ministrı Ǧani Bektaiūly jolǧa qoiǧan «Ūlttyq mektep» jobasynyŋ sättı ıske asuyna oŋ qadam jasai almai otyr. Şetelderde ädebiet oqytylmaitynyn ünemı alǧa tartady. Biylǧy oqu jylyna eşkımmen aqyldaspai, oqu josparlaryn jasap, qazaq tılı men ädebietı pänderınıŋ saǧattaryn qysqartuǧa kelgen künnen bar küşın saldy. Ökınışke qarai, būl äreketterın jüzege asyra almaǧan siiaqty. Mekteptıŋ barlyq jūmysyn qazaq tılı men ädebietı pän mūǧalımderınıŋ qolymen jasatyp otyryp, osy ädıstemelık bırlestıktıŋ atqaryp jatqan jūmystaryna yqylas tanytpai, joqqa şyǧaratynan ūjym habardar. Osyndai äreketterden kümän paida bolyp, keleşekke degen senım azaimai qaitedı? Endeşe, ministrge joldaǧan osy hatty jalpy qauymǧa, mektep tülekterı men ūlt janaşyrlary da oqyp, oi tüiıp, mäseleden habardar bolsa degen oimen gazet arqyly jariialaudy jön kördım.
QR Oqu-aǧartu ministrı Beisembaev Ǧani Bektaiūlyna!
Özıŋızge däl qazırgı uaqytta tuyndap otyrǧan maŋyzdy mäselenı jetkızu üşın, jan-jaqty aqparat beru üşın osy şaǧym hatty jazudy jön kördım. Eŋ äuelı, ūstazdyq joldaǧy eŋbegımnen habardarsyz dep oilaimyn. Öitkenı, menıŋ būla salada jan aiamai jūmys ıstegenıme - 38 jyl. Şäkırtterım ädebiet pen tıl salasynda Nazarbaev ziiatkerlık mektepterı siiaqty joǧary deŋgeidegı bılım beru mekemelerınde, S.Demirel, äl-Farabi atyndaǧy Qazaq ūlttyq universitetterı siiaqty joǧarǧy oqu oryndarynda, şeteldegı diplomatiialyq mekemelerde, jurnalistikada, t.b. qoǧamnyŋ eŋ maŋyzdy salalarynda beldı qyzmet etedı. Osy kezge deiın qazaq tılı men ädebietı pänınıŋ mūǧalımı ǧana emes, ädıstemelık bırlestık jetekşısı mındetın atqardym. Qazaqstannyŋ Eŋbek erı Aiagül Töreqyzy basqarǧan №159 mektepte bırneşe jyl direktordyŋ oqu-ısı jönındegı orynbasary boldym. Özıŋız basqarǧan «EDTECH» halyqaralyq qosymşa bılım beru ortalyǧynda qalai sabaq berıp, qandai jetıstıkke jetkenım özıŋızge aian. Älı künge jeke baspanamnyŋ joq ekenın aitsam-aq, bıraz närsenıŋ baiybyna barasyz degen senımdemın. Al soŋǧy 20 jylda qazaq tılı men ädebietın tereŋdete oqytatyn Abai atyndaǧy Respublikalyq mektep-internatynda şäkırt tärbielep kelemın. Osy kezeŋde jarǧaq qūlaǧym jastyqqa timei, bar küş-qairatymdy ūrpaq tärbiesıne arnadym, 20 jyl boiy jas ūrpaqqa sabaqtan tys eş üzılıssız, aqysyz «Jyr-şūǧyla» taŋǧy jiynyn jürgızdım. Ol är balany köp aldynda qysylmai söileuge, boiyndaǧy qabıletın aşyp, önerın körsetuge, özın jan-jaqty damytuǧa üles qosty. Osy jyldarda bırneşe ret basşylyq auysty. Türlı jaǧdaidy bastan ötkızdım. Alaida, däl osy jolǧy basşylyqtaǧydai keleŋsız-kemşılıkterge kezdespegen ekenmın. Atap aitqanda, ötken oqu jylynda taǧaiyndalǧan mektep-internat direktory Erjan Nūrlanūly Astana qalasynan alyp kelgen oqu ısı jönındegı orynbasary Güljazira Bekbolatqyzynyŋ jeke özıme jäne ūjymǧa jasaǧan jaǧymsyz äreketterı, pedagogtık ädep-qaǧidalardy saqtamai, şekten şyqqan ıster ısteuı janymdy jegıdei jep, jüregımdı auyrtty. Sony tıkelei sızge jetkızgım keledı:
1. Direktordyŋ oqu ısı jönındegı orynbasary Güljazira Bekbolatqyzy «Egemen Qazaqstan» gazetınde jaryq körgen tılşı-ǧalym Bijomart Qapalbektıŋ mektep-internat jaily jazylǧan maqala üşın bükıl ūjymǧa aiǧailap, balaşa ūrysty. Kemşılıktı tüzeudıŋ ornyna jasyruǧa, bızdı aiypty etuge beiım boldy.
2.M.Äuezov atyndaǧy ädebiet jäne öner instituty, A.Baitūrsynov atyndaǧy tıl bılım instituty, Süleimen Demirel universitetı siiaqty beldı oqu oryndarynyŋ arnaiy mamandarmen bırlese jasalǧan, Altynsarin atyndaǧy Ūlttyq bılım akademiiasy bekıtken qazaq tılı men ädebietınıŋ baǧdarlamasyn joqqa şyǧaru maqsatynda tıl mamandaryna qyspaq jasap, zorlyqpen taldau jasatyp, ony tyŋdamai, tüsınıksız ärı keleŋsız jaǧdai tuǧyzdy.
3. Mekteptegı täjıribelı mamandardyŋ sabaǧyna taldau jasauǧa öresı jetpei tūryp, kez kelgen uaqytta sabaqqa kırıp, maŋyzdy äreketterge män bermeidı, jetıstıkterı men kemşılıkterıne taldau jasai almaidy. Ūstazdarǧa kerı bailanys jasap, qoldau körsetudıŋ ornyna kemşılıkterdı tızıp, olardy bılımsız dep qaralap, eŋbekterın joqqa şyǧaryp, namysyna jiı tiedı.
4. Direktordyŋ oqu ısı jönındegı orynbasary retınde, öz qūzyretıne jatatyn mäselelermen ǧana ainalysuy kerek qoi, alaida, ol tärbie, şaruaşylyq, äleumettık jaqtaǧy barlyq ıske aralasady. Özın direktor sezınse kerek...
5. Özıne syni pıkır aitylsa, ony saraptap, taldau jasamai, pıkır aituşynyŋ mäselelerın qarauǧa qyzmetkerlerge būiryq beredı.
6. Mekteptıŋ dıŋgegı, özegı, barlyq jūmysty adal atqaruşy tıl-ädebiet mamandaryn kemsıtıp, tūqyrtyp, ylǧi da sözben qaǧytyp, olardyŋ ar-namysyn aiaqqa taptaidy. Būl onyŋ süiıktı ädetıne ainaldy. Nätijesınde keibır basqa pän mūǧalımderınde tıl-ädebiet mamandaryna degen dūrys emes közqarastaryn qalyptastyryp, ūjym ışıne ırıtkı salady. Būl - alǧa basyp damudyŋ emes, kerı ketıp qūldyraudyŋ joly. Būl betımızben ketsek, ūlttyq mektep qūrmaq tügılı özımız balabaqşanyŋ balalary deŋgeiıne tüserımız haq.
7. Talai jyl ūlttyq tärbie berıp, myŋdaǧan myqty tülek tületken ūjymdy «durdomǧa» teŋeidı. Mekteptı fizika-matematika mektebımen jiı salystyryp, būrynǧy tarihy men jetıstıgın joqqa şyǧarady. Onyŋ dälelı retınde äleumettık jelıde jariialanǧan posttaryn qaraularyŋyzǧa bolady.
8.Özıne ūnamaǧan mūǧalımderdı zaŋsyz türde jūmystan şyǧarudy direktorǧa talap etıp, aitqanyn oryndatady. Mysaly, ötken jyly ministrlıktıŋ arnaiy tekserısınen jūmysy joǧary deŋgeide baǧalanǧan direktordyŋ tärbie ısı jönındegı orynbasary Nūrabaeva Aisūlu Pernebaiqyzyn, mektepke konkurstyq negızde qabyldanǧan qazaq tıl men ädebietı pänı mūǧalımı Botabaeva Aişatty jäne özımdı jaŋa oqu jylynda jūmystan şyǧyp ketuımızdı mäjbürlep otyr.
9. Özı basşy, özı mūǧalım bola tūra ärıptesterıne, qyzmetkerlerıne, mūǧalımderge ädep saqtap, qarym-qatynas jasaudy älı künge bılmeuı, sonşama dörekı boluy taŋǧaltady. Keide mūndai adamnyŋ respublikalyq mektepte, bılım salasyndaǧy basşylyqtaǧy jüruı qanşalyq arǧa, zaŋǧa sai degen oi keledı.
10. Jūmystan ketken basşylardyŋ kemşılıgın jiı aityp bärımızdı mezı qyldy.
11. Telefonnan aşylǧan uatsap toptary arqyly beimezgıl, künı-tünı, tıptı, demalys uaqytyna qaramai, barlyq qyzmetkerdı mazalap, äbden şarşatty. Jūmystyŋ uaqyty, demalystyŋ tärtıbı, adamnyŋ demalysy, psihologiialyq jaǧdaiy degendı eskeru oiyna da kırıp şyqpaidy. Uatsap toptaryn eşkımmen sanaspai aşyp-jauyp, bar adamdy oiynşyq qyldy.
12. Eşkımnen qoryqpai, sanaspai, eşteŋenı qaperge almai, kımge ne aityp, ıstetkısı kelse, sony ıstep, tek özınıkın ǧana zaŋ dep qabyldaidy.
13. Özınıŋ atqaratyn jūmysyna arnaiy kömekşısı bar bolsa da, jeke mūǧalımderge özınıŋ jūmysyn jasatyp, olardyŋ sapaly sabaq ötuıne kedergı jasap, demalysyn ūrlap, äbden qajytady.
14. Bıtıruşı synyptarǧa türlı merekelık şaralar qoiyp, sabaqqa daiyndaluyna mümkındık bermeidı. Osy jaǧdaidy sezgendıkten, biylǧy oqu jyly 10-11-synyptyŋ jaqsy oqityn köptegen oquşylar basqa mektepterge auysuǧa mäjbür boldy.
15. Prezident Q.Toqaevtyŋ bastamasymen qūrylǧan jelılık Abai mektepterınıŋ jūmystaryna köŋıl bölmeidı, onyŋ paidasy men mümkındıgın joqqa şyǧarady.
16. Mekteptegı üzdık pedagogterdı «bılımsız» dep qorlaidy.
17. Basşynyŋ ūjymmen sanaspai, tek Güljazira Bekbolatqyzymen ǧana tıl tabysyp, barlyq orynbasarlaryn, esep bölımındegı qyzmetkerlerın basqa jaqtan äkeluı, būrynnan jūmys jasap jatqan ūstazdarǧa orynsyz qysym jasap, ketıp qaluyna yqpal etuı qanşalyqty oryndy?
18. Osy uaqytqa deiıngı barlyq jetıstıgımdı, «Üzdık pedagog» retındegı eŋbegımdı joqqa şyǧaruy, menen basqa zeinettegı ūstazdardy alyp qalyp otyruy menı qatty küizelttı, namysyma tidı.
Osyndai olqylyqtardy köre tūra, esti tūra, bıle tūra direktor Erjan Nūrlanūlynyŋ eşqandai şara qoldanbauyn, tyiym salmauyn basşy retınde qalai tüsınuge bolady? Bälkım, ol öz saiasatyn özımen bırge ertıp kelgen orynbasary Bekbolatqyzy arqyly ıske asyrudy jön sanaǧan bolar. Negızınde özımızdıŋ mektepte, tıptı, mektep bıtırgen myqty tülekter arasynda direktor jäne onyŋ orynbasary bolyp jüielı, josparly, nätijelı, jaqsy jūmys ısteitın basşy boluǧa laiyq tūlǧalar barşylyq. Soǧan qaramastan, būrynǧy ministr Ashat Aimaǧambetov zaŋ normalaryna arnaiy özgerıs engızıp, eşbır konkurssyz osy direktordy bızdıŋ mektepke taǧaiyndady (ony deputattyq sailau kezınde mektebımızge kelgende özı aityp berdı). Ashat Aimaǧanbetov siiaqty adal tūlǧa, belgılı qoǧam qairatkerı qoldau jasap, basşylyqqa äkelgende quanǧanymyzdy jasyra almaimyz. Ökınışke orai, quanyşymyz köpke sozylmady. Ūlttyq qūndylyqtardy tereŋnen tüsıne almai, tek batystyq qūndylyqtarmen jüruge niettı basşy Erjan Nūrlanūly ūjymdy ūiystyra almai otyr. Mūndai jaǧdaida bız alǧa qoiǧan negızgı maqsat – «Ūlttyq mektep» qūrudy ıske asyruymyz müldem mümkın emes dep sanaimyn. Osy jazǧandarymdy eskere otyryp, mektep basşylyǧy men qūrylymyna özgerıs engızıp, mektebımızdıŋ qalyptasqan märtebesı men bedelın saqtaityn, damytatyn, ūlttyq qūndylyqty jete meŋgergen, tıl-ädebiettı tüsınetın, baǧalaityn, ruhani älemı bai, janaşyr, ısker, adal jaŋa basşy taǧaiyndau arqyly jaŋa qadam jasauyŋyzdy sūraimyn!
Aitpaqşy, basşylyqtyŋ pedagogika, bılım men tärbie beru salasyndaǧy eŋbekterımdı, älı künge jeke baspanamnyŋ joq ekendıgın, kämeletke tolmaǧan bala tärbielep otyrǧan jalǧyz basty ana ekenımdı eskermei, osy oqu jylynda zeinetker mūǧalımderdıŋ ışınde menıŋ ǧana saǧatymdy müldem qysqartyp, türlı täsılmen jūmystan şettetuge äreket etkenın de jasyrmai aitqym keledı. Osy jaǧdailardy da tolyq saralap, jalpy ūjymǧa, mektep bolaşaǧyna jäne özımnıŋ jeke jaǧdaiyma qatysty oŋ şeşım qabyldauyŋyzdy sūraimyn!
Joǧarydaǧy aitylǧan şaǧymdardyŋ şynaiy ekenınıŋ dälelı retınde dörekı qarym-qatynas jasaǧan audio, uatsap jazbalaryn ūjym müşelerınen anyqtauǧa bolady.
Qūrmetpen, Abai atyndaǧy RMMİ-dıŋ mūǧalımı, qazaq tılı men ädebietı baǧdarlamalarynyŋ, didaktikalyq qūraldardyŋ avtory, «ÜZDIK ŪSTAZ-2021», «Y.Altynsarin» tösbelgısınıŋ, «Qazaqstan Respublikasynyŋ bılım beru ısınıŋ qūrmettı qyzmetkerı», «Qazaqstan Respublikasynyŋ bılım beru ısınıŋ üzdıgı» belgılerınıŋ iegerı
Qalima Qappasqyzy
