Keşe belgılı jazuşy Didar Amantai Facebook äleumettık jelısındegı jeke paraqşasyna densaulyǧyna qatysty "Menıŋ endı äŋgıme jaza qoiuym ekıtalai şyǧar" degen jazba jariialady. Qalamgerdıŋ būl jazbasyna qalyŋ oqyrman alaŋdap jatqan soŋ, «Adyrna» ūlttyq portalynyŋ tılşısı Didar Amantaiǧa habarlasyp, qal-jaǧdaiyn bılgen edı.
- Didar aǧa, keşe "Menıŋ endı äŋgıme jaza qoiuym ekıtalai şyǧar. Tausylǧanym emes, dertım küşeie tüsken tärızdı. Kompiuter säulesı şydatpaidy. Baryn şyǧara alsam, o da ülken tabys bolar edı. Qanşama äŋgıme, esse, traktat, öleŋ-jyrlar älı jaryq körgen joq, povester, romandar jatyr. Bū da bır Allanyŋ synaǧy şyǧar. Beinettı de kötere alatyn pendesıne beredı" degen jazba jariialapsyz? Soǧan oqyrmandaryŋyz alaŋdap otyr.
- Densaulyǧym jaman emes. Belgılı bır därejede qiyndyqtar bar. Onyŋ bärın egjei-tegjeilı aitudyŋ qajetı joq qoi dep oilaimyn. Maǧan jabysqan dert turaly keiınırek, qajet bolyp jatsa aitarmyz. Dese de, osyǧan deiın jazuyma densaulyǧym onşa qatty kedergısın keltıre qoiǧan joq edı. Kompiuterge qinalmai otyra alatynmyn. Jaza alatynmyn. Soŋǧy kezderı densaulyǧym kädımgıdei syr berıp, kompiuterdıŋ säulesı basymdy auyrtyp, qol-aiaǧyma qatty äser etetın boldy. Būl dert osydan köp jyl būryn bastalǧan. Facebook äleumettık jelısıne osy jaidan alaŋdap, öz qorqynyşymdy jazǧan edım. Mūny asa maŋyzdy jaŋalyqqa ainaldyrudyŋ qajetı joq şyǧar. Odan da şyǧarmaşylyq töŋıregınde äŋgımeleskenımız jön bolar.
- "Endı äŋgıme jaza almaityn şyǧarmyn" dep kesımdı mälımdeme jasaǧandai körındıŋız.
- İä, qazır men üşın şyǧarmany qolmen jazu qiyn. Qolmen jazǧan kezde tez şarşap qalamyn. Kompiuterde otyru da auyr. Dert jüikege äser etkendıkten denem qūrsanyp, alaŋsyz jaza almai jürmın. Keide jazuşy retınde "endı qolyma qalamymdy ala almai qalam ba?" degen ürei bileidı. Sondai ürei bilegende "şyǧarmany diktovkamen de jazuǧa bolady ǧoi" dep özımdı aldap qoiamyn.
- Mūhtar Äuezov bırqatar şyǧarmalaryn diktovkamen jazǧany belgılı. Būrynǧy kez kelgen jurnalist osy täsıldı paidalanatyn edı. Sız būryn diktovka jasap, terımşımen jūmys ıstep körıp pe edıŋız?
- Menıŋşe, terımşılermen jūmys ısteuge bolady. Soŋynda soǧan köşemız ǧoi dep otyrmyn. Bıraq oǧan jaqsy terımşı kerek. Terımşı tegın jūmys ıstemeidı. Oǧan jalaqy töleu jaǧyn şeşe alamyn ba? Mäsele sonda. Qalai bolǧanda da, terımşıge jügınuden basqa amaldy körıp tūrǧan joqpyn. Josparlap qoiǧan dünieler bar edı. Sony qalai da jolyn tauyp, jüzege asyruym kerek.
- Didar aǧa, öz qatarlastaryŋyzdyŋ arasynda önımdı jūmys jasaǧan qalamgersız. Bügınge deiın jariialanǧan tuyndylaryŋyzdyŋ bırazymen tanyspyz. Jariialanbaǧandary da köp körınedı.
- Men bügınge deiın 6 roman, 7-8 povest, 300-ge taiau esse men äŋgımeler jazyppyn. Mūnyŋ syrtynda qanşama ädebi maqalalar düniege keldı. Soŋǧy jaryq körgen "Maidaqoŋyrdy" esepke alsaq, jazǧan şyǧarmalarymnyŋ besten bır bölıgı ǧana jaryq kördı. Taǧy da tört kıtap şyǧarudy josparlap otyrmyn. Är kıtaptyŋ kölemı - 800 betten. Qanşa jasyrsam da, densaulyq mäselesı osynyŋ bärıne kedergısın keltırıp jatyr.
- 6 roman, 7-8 povest, 300-ge taiau esse men äŋgımeler jazdym dep otyrsyz. Ädebi ortada, aǧalar häm ınıler tarapynan şyǧarmaşylyǧyŋyz laiyqty baǧasyn aldy dep oilaisyz ba?
- Menıŋ şyǧarmaşylyǧym laiyqty baǧalandy dep oilaimyn. Tanyldym. Moiyndaldym. Bıraq, qaşan da mūrattyŋ artynda mūrat tūrady. Bır biıktı baǧyndyrǧan soŋ, aldyŋa jaŋa bır maqsattar qoiasyŋ. Jazuşy adam qanşa köp jazsa da, alda älı de jazary köp sekıldenıp tūrady eken. "Toty qūs tüstı köbelek" jastardyŋ süiıp oqityn romanyna ainaldy. Ol turaly osyǧan deiın jastardyŋ talai ystyq yqylasty pıkırlerın estıdım. Sosyn, "Gülder men kıtaptar" öte köp oqyrmannyŋ jüregın jaulady.
- Bızdıŋ student kezımızde "Gülder men kıtaptar" hit bolatyn.
- Qazır jariialanbaǧan "Baqyt biohimiiasy","Jaqsy körgen ajardyŋ Sız ūnatqan külkısı" degen romandarym men "Şerniiaz" degen povesım bar. Olar da oqyrmannyŋ qolyna tise, oqylymdy dünie bolar edı dep oilaimyn.
- Qazır memleket kıtapqa jaqsy qalamaqy tölep otyr. Sol qalamaqy tölenetın baǧdarlamalarǧa ılıge alyp jürsız be?
- Qalamaqymen älı bır kıtabymdy şyǧaryp körgen joqpyn. Biyl bır kıtabymdy tapsyryp qoidym. Ol kıtaptyŋ taǧdyryn arnaiy qūrylǧan komissiia qaraidy. Būnyŋ aldynda bır ret osy baǧdarlamaǧa baǧymdy synap körgenmın. Ol joly men jıbergen kıtapty jaramsyz dep tapsa kerek. Ärine, ädebiet bolǧan soŋ, talǧam da, közqaras ta ärtürlı. Komissiiadaǧylardyŋ talǧamyna menıŋ jazǧandarym sai kelmese kerek.
- Jaqynda şyqqan "Maidaqoŋyr" qalai jaryq kördı?
- Aǧaiyn-tuys, dos-jarannyŋ kömegımen, aqşa qūrap şyǧardyq.
- Alda qandai josparyŋyz bar?
- Bır roman bastap qoiyp edım. Onyŋ syrtynda memuar jazǧym kelgen. Memuar bolǧanda, jai ǧana ömırden körgen dünielerım emes, är sät, är kezeŋdı ädebietpen bailanystyryp, örıp otyrudy josparlaǧanmyn.. Sosyn, Qazaqstannyŋ filosofiia tarihyn jazǧym keledı. Bızde qazır filosofiia tarihy jazylyp ta, qazaq tılıne audarylyp ta jatyr. Sättısı de, sätsızı de bar. Menıŋşe, qazaqta filosofiialyq kıtaptar köp boluy kerek.
- Sız öz buynyŋyzda öte köp kıtap oqyǧan qalamgerlerdıŋ bırısız. Qazır ne oqyp jatyrsyz?
- Orystardyŋ Konstantin Paustovskii degen jazuşysynyŋ "Qarabūǧaz", "Qarateŋız" sekıldı bırneşe derektı romandaryn oqydym. Viktor Lihonosov degen Iýrii Kazakovtyŋ şäkırtı bar. Sol kısınıŋ roman, povesterın qarap şyqtym. Olar qoldanǧan ädebi ädıs-täsılder jaily keiınırek keŋırek aityp, jaza jatarmyz. Sız senbessız, jaqynda Säbit Mūqanovtyŋ "Möldır mahabbatyn" da qaitalap oqydym. Jas kezımızde ūqyptap oqymappyz. Qazır oqyp otyrsam, törtke bölıngen şyǧarmanyŋ bırınşı bölımı öte sättı şyqqan dünie eken. Revoliusiia aldyndaǧy qazaq qoǧamyn, qazaqtyŋ qal-ahualyn öte sättı berıptı.
- Tıl jaǧynan da Säbit Mūqanovtan üirenerımız köp qoi.
- İä, öte köp. Jūrt Täken Älımqūlovtyŋ "Qaroiyn" maqtaidy ǧoi. Men Täkendı qaitalap oqyp otyryp, onyŋ şyǧarmasynyŋ şyŋy "Tūlpardyŋ taǧdyry" atty äŋgımesı me dep oiladym. Keşe Oljastyŋ «Qyş kıtaby»poemasyn, Qasym Amanjolovtyŋ şyǧarmalaryn şolyp şyqtym. Äsel Omardyŋ şyǧarmaşylyǧy jönınde maqala jazyp jatyrmyn.
- Qolyŋyzdan qalamyŋyz tüspesın! Keşe jariialaǧan jazbaŋyzǧa alaŋdap, arnaiy qoŋyrau soqqan edık.
- Jazuşynyŋ jūmysy - kıtap şyǧaru. Kıtabymyzdy şyǧarsaq, densaulyǧymyzdy tüzesek degen armanymyz bar. Medisina damyp jatqanynan ümıttenıp qoiamyz.
Daiyndaǧan Qanat Bırlıkūly, «Adyrna» ūlttyq portaly
