Keshe belgili jazýshy Dıdar Amantaı Facebook áleýmettik jelisindegi jeke paraqshasyna densaýlyǵyna qatysty "Meniń endi áńgime jaza qoıýym ekitalaı shyǵar" degen jazba jarııalady. Qalamgerdiń bul jazbasyna qalyń oqyrman alańdap jatqan soń, «Adyrna» ulttyq portalynyń tilshisi Dıdar Amantaıǵa habarlasyp, qal-jaǵdaıyn bilgen edi.
- Dıdar aǵa, keshe "Meniń endi áńgime jaza qoıýym ekitalaı shyǵar. Taýsylǵanym emes, dertim kúsheıe túsken tárizdi. Kompıýter sáýlesi shydatpaıdy. Baryn shyǵara alsam, o da úlken tabys bolar edi. Qanshama áńgime, esse, traktat, óleń-jyrlar áli jaryq kórgen joq, povester, romandar jatyr. Bu da bir Allanyń synaǵy shyǵar. Beınetti de kótere alatyn pendesine beredi" degen jazba jarııalapsyz? Soǵan oqyrmandaryńyz alańdap otyr.
- Densaýlyǵym jaman emes. Belgili bir dárejede qıyndyqtar bar. Onyń bárin egjeı-tegjeıli aıtýdyń qajeti joq qoı dep oılaımyn. Maǵan jabysqan dert týraly keıinirek, qajet bolyp jatsa aıtarmyz. Dese de, osyǵan deıin jazýyma densaýlyǵym onsha qatty kedergisin keltire qoıǵan joq edi. Kompıýterge qınalmaı otyra alatynmyn. Jaza alatynmyn. Sońǵy kezderi densaýlyǵym kádimgideı syr berip, kompıýterdiń sáýlesi basymdy aýyrtyp, qol-aıaǵyma qatty áser etetin boldy. Bul dert osydan kóp jyl buryn bastalǵan. Facebook áleýmettik jelisine osy jaıdan alańdap, óz qorqynyshymdy jazǵan edim. Muny asa mańyzdy jańalyqqa aınaldyrýdyń qajeti joq shyǵar. Odan da shyǵarmashylyq tóńireginde áńgimeleskenimiz jón bolar.
- "Endi áńgime jaza almaıtyn shyǵarmyn" dep kesimdi málimdeme jasaǵandaı kórindińiz.
- Iá, qazir men úshin shyǵarmany qolmen jazý qıyn. Qolmen jazǵan kezde tez sharshap qalamyn. Kompıýterde otyrý da aýyr. Dert júıkege áser etkendikten denem qursanyp, alańsyz jaza almaı júrmin. Keıde jazýshy retinde "endi qolyma qalamymdy ala almaı qalam ba?" degen úreı bıleıdi. Sondaı úreı bılegende "shyǵarmany dıktovkamen de jazýǵa bolady ǵoı" dep ózimdi aldap qoıamyn.
- Muhtar Áýezov birqatar shyǵarmalaryn dıktovkamen jazǵany belgili. Burynǵy kez kelgen jýrnalıst osy tásildi paıdalanatyn edi. Siz buryn dıktovka jasap, terimshimen jumys istep kórip pe edińiz?
- Menińshe, terimshilermen jumys isteýge bolady. Sońynda soǵan kóshemiz ǵoı dep otyrmyn. Biraq oǵan jaqsy terimshi kerek. Terimshi tegin jumys istemeıdi. Oǵan jalaqy tóleý jaǵyn sheshe alamyn ba? Másele sonda. Qalaı bolǵanda da, terimshige júginýden basqa amaldy kórip turǵan joqpyn. Josparlap qoıǵan dúnıeler bar edi. Sony qalaı da jolyn taýyp, júzege asyrýym kerek.
- Dıdar aǵa, óz qatarlastaryńyzdyń arasynda ónimdi jumys jasaǵan qalamgersiz. Búginge deıin jarııalanǵan týyndylaryńyzdyń birazymen tanyspyz. Jarııalanbaǵandary da kóp kórinedi.
- Men búginge deıin 6 roman, 7-8 povest, 300-ge taıaý esse men áńgimeler jazyppyn. Munyń syrtynda qanshama ádebı maqalalar dúnıege keldi. Sońǵy jaryq kórgen "Maıdaqońyrdy" esepke alsaq, jazǵan shyǵarmalarymnyń besten bir bóligi ǵana jaryq kórdi. Taǵy da tórt kitap shyǵarýdy josparlap otyrmyn. Ár kitaptyń kólemi - 800 betten. Qansha jasyrsam da, densaýlyq máselesi osynyń bárine kedergisin keltirip jatyr.
- 6 roman, 7-8 povest, 300-ge taıaý esse men áńgimeler jazdym dep otyrsyz. Ádebı ortada, aǵalar hám iniler tarapynan shyǵarmashylyǵyńyz laıyqty baǵasyn aldy dep oılaısyz ba?
- Meniń shyǵarmashylyǵym laıyqty baǵalandy dep oılaımyn. Tanyldym. Moıyndaldym. Biraq, qashan da murattyń artynda murat turady. Bir bıikti baǵyndyrǵan soń, aldyńa jańa bir maqsattar qoıasyń. Jazýshy adam qansha kóp jazsa da, alda áli de jazary kóp sekildenip turady eken. "Toty qus tústi kóbelek" jastardyń súıip oqıtyn romanyna aınaldy. Ol týraly osyǵan deıin jastardyń talaı ystyq yqylasty pikirlerin estidim. Sosyn, "Gúlder men kitaptar" óte kóp oqyrmannyń júregin jaýlady.
- Bizdiń stýdent kezimizde "Gúlder men kitaptar" hıt bolatyn.
- Qazir jarııalanbaǵan "Baqyt bıohımııasy","Jaqsy kórgen ajardyń Siz unatqan kúlkisi" degen romandarym men "Shernııaz" degen povesim bar. Olar da oqyrmannyń qolyna tıse, oqylymdy dúnıe bolar edi dep oılaımyn.
- Qazir memleket kitapqa jaqsy qalamaqy tólep otyr. Sol qalamaqy tólenetin baǵdarlamalarǵa ilige alyp júrsiz be?
- Qalamaqymen áli bir kitabymdy shyǵaryp kórgen joqpyn. Bıyl bir kitabymdy tapsyryp qoıdym. Ol kitaptyń taǵdyryn arnaıy qurylǵan komıssııa qaraıdy. Bunyń aldynda bir ret osy baǵdarlamaǵa baǵymdy synap kórgenmin. Ol joly men jibergen kitapty jaramsyz dep tapsa kerek. Árıne, ádebıet bolǵan soń, talǵam da, kózqaras ta ártúrli. Komıssııadaǵylardyń talǵamyna meniń jazǵandarym saı kelmese kerek.
- Jaqynda shyqqan "Maıdaqońyr" qalaı jaryq kórdi?
- Aǵaıyn-týys, dos-jarannyń kómegimen, aqsha qurap shyǵardyq.
- Alda qandaı josparyńyz bar?
- Bir roman bastap qoıyp edim. Onyń syrtynda memýar jazǵym kelgen. Memýar bolǵanda, jaı ǵana ómirden kórgen dúnıelerim emes, ár sát, ár kezeńdi ádebıetpen baılanystyryp, órip otyrýdy josparlaǵanmyn.. Sosyn, Qazaqstannyń fılosofııa tarıhyn jazǵym keledi. Bizde qazir fılosofııa tarıhy jazylyp ta, qazaq tiline aýdarylyp ta jatyr. Sáttisi de, sátsizi de bar. Menińshe, qazaqta fılosofııalyq kitaptar kóp bolýy kerek.
- Siz óz býynyńyzda óte kóp kitap oqyǵan qalamgerlerdiń birisiz. Qazir ne oqyp jatyrsyz?
- Orystardyń Konstantın Paýstovskıı degen jazýshysynyń "Qarabuǵaz", "Qarateńiz" sekildi birneshe derekti romandaryn oqydym. Vıktor Lıhonosov degen Iýrıı Kazakovtyń shákirti bar. Sol kisiniń roman, povesterin qarap shyqtym. Olar qoldanǵan ádebı ádis-tásilder jaıly keıinirek keńirek aıtyp, jaza jatarmyz. Siz senbessiz, jaqynda Sábıt Muqanovtyń "Móldir mahabbatyn" da qaıtalap oqydym. Jas kezimizde uqyptap oqymappyz. Qazir oqyp otyrsam, tórtke bólingen shyǵarmanyń birinshi bólimi óte sátti shyqqan dúnıe eken. Revolıýııa aldyndaǵy qazaq qoǵamyn, qazaqtyń qal-ahýalyn óte sátti beripti.
- Til jaǵynan da Sábıt Muqanovtan úırenerimiz kóp qoı.
- Iá, óte kóp. Jurt Táken Álimqulovtyń "Qaroıyn" maqtaıdy ǵoı. Men Tákendi qaıtalap oqyp otyryp, onyń shyǵarmasynyń shyńy "Tulpardyń taǵdyry" atty áńgimesi me dep oıladym. Keshe Oljastyń «Qysh kitaby»poemasyn, Qasym Amanjolovtyń shyǵarmalaryn sholyp shyqtym. Ásel Omardyń shyǵarmashylyǵy jóninde maqala jazyp jatyrmyn.
- Qolyńyzdan qalamyńyz túspesin! Keshe jarııalaǵan jazbańyzǵa alańdap, arnaıy qońyraý soqqan edik.
- Jazýshynyń jumysy - kitap shyǵarý. Kitabymyzdy shyǵarsaq, densaýlyǵymyzdy túzesek degen armanymyz bar. Medıına damyp jatqanynan úmittenip qoıamyz.
Daıyndaǵan Qanat Birlikuly,
«Adyrna» ulttyq portaly
