Qazaq tılındegı aqparat, kontent sapasy qaitse köterıledı? Būqaralyq aqparat qūraldary qyzmetkerlerı künı qarsaŋynda osyny BAQ ökılderı men sarapşylardan sūrap kördık. Qazaqşa kontenttıŋ qai jerden aqsap, qai tūsta kemşılıkter jıbergenın taldauǧa tyrystyq. Sız qalai oilaisyz?
«AQPARATTY TALǦAMAI ALU ARTQA TARTADY»
Esei Jeŋısūly, «Aqjelken» jurnalynyŋ bas redaktory: - Qazır äleumettık jelınıŋ arqasynda qazaq tılıne degen aqparatqa sūranys artyp kele jatyr. Būryn Iýtub, İnstagram, Feisbuk paraqşalarynda orysşa aqparatqa köbırek süienetın edık. Menıŋşe qazır aqparat aludyŋ közı köp, bıraq ony ärkım ärtürlı qabyldaidy. Aqparat alu tılı adamnyŋ jeke qalauyna bailanysty. Bıraq köp jaǧdaida oqyrman arzanqol aqparatqa senıp, onyŋ ras - ötırıgın teksere bermeidı. Aqparatty talǧamai alu, oǧan bırden senu, ol ügıt, ne nasihat ekenıne män bermeu bızdı artqa tartyp jatyr dep oilaimyn. Sonyŋ äserınen öz pıkırı joq, kez kelgen närsege senetın adamdar köbeiıp barady. Äsırese, qazırgı jaǧdaida orysşa aqparat senımdı dep, sol eldıŋ aqparatyn oqu öte qauıptı. Qazaqşa kontentke auditoriiany qyzyqtyru üşın menıŋşe qazaq tıldı auditoriiaǧa asa aqyldy kontenttıŋ qajetı joq. Qazaq tıldı auditoriia aqparatty sol sätte ǧana oqyp, videony körıp, sosyn kelesı aqparatqa bırden ötıp ketetın jaǧdaiǧa jettı. Degenmen būl qanşalyqty şyn degen närsenı zerttei almaidy. Bıraq aldaǧy uaqytta qazaq tıldı auditoriia arzanqol aqparattan jirenıp, käsıbi materialdardy köp oqidy degen senımdemın.«PIKIR BALANSYN SAQTAITYN KONTENTTI BAIQAMAIMYZ»
Äinel Ämırhan, OY-DETOX, «Tasadaǧy äielder» jobasynyŋ negızın qalauşy: - Men özım ekı tılde de aqparat tūtynamyn. Qazaq tılınde «Qyzyqtimes», «Tüngı studiia» degen köŋıl köteretın kontentterdı köp qaraimyn. Al jaŋalyqtardy orysşa oqimyn. Dud, Varlamov siiaqty orys jurnalisterınıŋ oqyrmanymyn. Menıŋ pıkırımşe, analitikalyq materialdardy oqyrman orys tılınde tūtynatyn siiaqty. Sol sebeptı bız jurnalisterge azyq bolatyndai, balamaly pıkır ūsynatyndai kontent jasauǧa tyrysyp jatyrmyz. Keibır jobalar tek Iýtub jelısınde ǧana şyǧatyndyqtan, qalyŋ auditoriiaǧa jete bermeidı. Qazaqşa aqparatty damytu üşın saraptamalyq, zertteu men tüsındıruge baǧyttalǧan kontenttı köbeituımız kerek dep oilaimyn. Memlekettık arnalar memlekettık tapsyrysqa qana ömır süretındıkten, qarajattyŋ köbı oiyn-sauyq baǧytyndaǧy baǧdarlamalarǧa bölınedı. Bız ärqaisymyz öz vakuumyzda ömır süremız de, közımız üirengen jurnalister men közımız üirengen BAQ-ty ǧana oqimyz. Sol sebeptı pıkır balansyn saqtap, balamaly pıkır beretın qazaqşa kontentterdı baiqamai jatamyz. Sondai BAQ-tyŋ oqyrmany bolsaq, ony bölısıp, qoldauymyz kerek dep oilaimyn.«JAǦA ŪSTATTY» JAŊALYQ JURNALİSTİKA EMES»
Jadyra Narmahanova, «Ūlan» gazetınıŋ bas redaktory:
- Qazırgı kezde şyny kerek qarapaiym adamdar bır gazettı nemese saitty oqyp otyrady degenge senbeimın. Ony keiıngı kezdegı gazet-jurnal tirajy, saittardyŋ qaralym sany rastaidy. Öitkenı aqparatty äleumettık jelıler arqyly alǧan jyldam ärı tiımdı.
Bıraq qazaqtıldı kontentterdı internet jelısıne ornalastyrar kezde köp redaksiia SEO, SMM mamandarynyŋ jūmysyna, käsıbilıgıne nazar audara bermeidı. Tıptı köptegen qazaq basylymdarynda mūndai mamandar atymen joq. Sondyqtan gazet-jurnaldarǧa şyǧyp jatqan jaqsy kontent internet jelısınde ainalysqa ene bermeidı. Taqyryp qoiu, lid jazu jaǧy aqsap jatady. Gazettegı materialdy internette ainalysqa tüsırerde osynyŋ bärın eskeru kerek. Ilmek sözder dūrys bolmaǧandyqtan da milliondaǧan aqparattyŋ ışınde jaqsy material «jūtylyp» ketuı mümkın. Menıŋşe, qazır qazaq tılınde kontent jasau – şou biznes, kino älemınde tabys közıne ainaldy. 2000 jyldary jastar köbıne şetel muzykalaryn tyŋdasa, qazır köbı qazaqşa kontent jasaityn änşılerdı tyŋdaidy. Osydan on jyl būryn sausaqpen sanarlyq film tüsırılse, qazır jylyna 50-ge juyq film tüsıretın halge jetıppız. Mūnyŋ bärı denı qazaq tılınde. Sebebı auditoriianyŋ sūranysy sol. Bıraq eskeretın bır jait qazırgıdei «jaǧa ūstatty» jaŋalyqtardy ūsynatyn «sary basylymdar» jurnalistika emes. Jalpy, qazır qazaq jurnalistikasynyŋ özegıne qūrt bolǧan dünie – reiting quu. Iаǧni, reiting jaqsy bolsa, tender, aqşa bolady. Sol üşın köptegen internet redaksiia reiting üşın «sary basylym» deŋgeiıne tüsıp kettı. Būl – öz aldyna ülken taqyryp, jurnalistikanyŋ özektı problemasy.Arujan Aitbek, Tūran universitetınıŋ 2 kurs studentı
Ūqsas jaŋalyqtar
