Balalarǵa arnalǵan qazaq tildi kontent óndiretin jastar saladaǵy názik máseleler jáne jumys tásilderi jaıly oılarymen bólisedi.
2010 jyldan bastap 2025 jylǵa deıin týǵan balalar «Alfa urpaǵy» (Generation Alpha) dep atalatyn býynǵa jatady. Olar tehnologııaǵa, smartfonǵa, ınternetke jáne ıfrlyq quraldarǵa tabıǵı túrde úırengen alǵashqy býyn sanalady. Sol sebepti olardyń tutynatyn ónimderin baqylaýda ustaǵan abzal. Qazir eldegi kishkentaı búldirshinderdiń tili óz ana tilinde emes, ózge tilde shyqqanyn kezdestirip júrmiz. Buǵan sebep, qazaq tildi balalar óniminiń tapshylyǵy.
Atalmysh salanyń qıynshylyqtary týraly qazaq tildi kontent óndirip júrgen «Balafunny» jobasynyń keıipkerlerinen surap kórdik.
- Eń aldymen ózderińizdi tanystyryp ketseńizder. Bul jobaǵa qalaı keldińizder?
Darhan Bısembaev: - Ónerge qatysy joq energetık mamandyǵyn oqyǵanmyn. Balafunny-ǵa qosylýǵa 2022 jyly usynys kelip tústi. Baǵytyn, ıdeıasyn estigen soń, qosylýǵa sheshim qabyldadym.
Bekjan Bısembaev: - Men Darhannyń týǵan aǵasymyn. «Balafunny» jobasynyń negizin salýshy Altynaı Esenjanova bul ıdeıany stýdent kezimde aıtyp júretin. Balalarǵa arnalǵan qazaqsha, sapaly kontent az bolǵanyqtan 1 jyldyń ishinde bastap kettik.
Dılnaz Musajanova: - Júrgenov atyndaǵy óner akademııasynyń stýdentimin. Altynaı Esenjanovamen tanysyp, komandamen ortaq sheshimge keldik. «Balafunny» ataýyn tańdap, jumysty bastap kettik.
- «Balafunny» jobasy jaıly aıtyp berseńizder. Maqsaty qandaı? Osy kúnge deıin qandaı nátıjelerge qol jetkizdińizder?
Darhan Bısembaev: - «Balafunny» jobasy 2022 jyldan bastap jumys jasaýda. Bizdiń eń basty maqsatymyz kishkentaı búldirshinderge kóńildi, tanymdyq turǵydan sapaly qazaqsha kontent usyný. Basynda bizdi 3-5 jastaǵy balalar kóretin. Biraq, ýaqyt óte kele aýdıtorııamyz keńidi. Qazir 4-14 jas aralyǵyndaǵy balalar úshin kontent jasaımyz.
Bekjan Bısembaev: - 2023 jyly qazan aıynda YouTube jelisindegi kórermenderimiz 100 myńǵa oqyrmanǵa jetti. Kúmis batyrmamyz bar. Endigi maqsatymyz altyn batyrmaǵa qol jetkizý. Kún ótken saıyn kórermen sany artyp keledi. Ár adamnyń talǵamy ár túrli. Kimge bizdiń joba unaıdy, sol kóredi. Degenmen, YouTube-taǵy paraqshamyzdyń statıstıkasyna súıenetin bolsaq, 90 paıyz adamǵa biz usynatyn ónimder unaıdy eken. Bul qazaqsha kontentti tutynatyn adamdar bar ekenin kórsetedi.
- Balalarǵa arnalǵan ár túrli taqyryptaǵy aqparatty án arqyly jetkizesizder. Ándi, jalpy kontentti qalaı daıyndaısyzdar? Mátinge qoıylatyn talaptar bar ma?
Dılnaz Musajanova: - Alǵash bastaǵan kezde biz án emes, áńgimelep otyryp tanymdy kontent túsiretinbiz. Endi ǵana shyǵyp jatqandyqtan bul baǵyt kórermennen birden qoldaý tappady. Jigitter de, men de ándi jaqsy aıtamyz. Sol úshin qazirgi formatqa aýystyq. Bul baǵyt oqyrmandarǵa unady. Taqyryptardy komandamen birge talqylap, elimizdegi merekelerge, ár mezgilge sáıkestendirip tańdaýǵa tyrysamyz. Mysaly, balalardyń demalystary aıaqtalyp, mektepke baratyn ýaqyt bolsa, osyǵan qatysty ánder shyǵaramyz. Ánniń áýeni men mátinin jazatyn arnaıy mamandarymyz bar.
Bizde negizi balalar kontenti bolǵandyqtan jasamaý kerek degen talaptar kóp. Búldirshinderge ersi, túsiniksiz bolyp kórinetin dúnıelerdi qospaımyz. Bir-birimizdi urý, maıysý degen sııaqty qımyldardy kórsetpeýge tyrysamyz. Materıal montajdalyp bolǵan soń, tekserýden ótedi. Túzeıtin jerlerin túzep, qajet emes jerlerin alyp tastaımyz. Mátinde de solaı. Balanyń bizben birge qaıtalap aıta alýy úshin jeńil, tez jattalatyn qazaqsha sózder qoldanylady. Kıim úlgisinde de jarqyn tústerdi qoldandyq.
Jalpy, balalar kontentin jasaý jaýapkershilikti talap etedi. Salystyrmaly túrde eresek adamdarǵa arnalǵan dúnıeler jasaýǵa qaraǵanda qıyndaý. Óıtkeni olarda kóp shekteý bolmaıdy.
- Nege dál Tentek, Tátti, Daryn keıipkerleri tańdaldy? Taǵy jańa keıipkerler qosý oıda bar ma?
Darhan Bısembaev: - Meniń keıipkerim – Tentek. Kóp buzaqylyqtar jasaıdy. Al, Tátti men Daryn keıipkerleri keńes berip, aqyl aıtady. Jalpy, vıdeolardyń sıýjettik jelisi osyndaı.
Dılnaz Musajanova: - Bala – kishkentaı búldirshin, funny – kúlkili degen maǵynany beredi. Keıipkerler ár qaısymyzdyń minezimizge qarap tańdaldy. Mysaly, maǵan aqkóńil, kúlip júretin, názik qyz bolǵandyqtan «Tátti» degen esim berildi. Onyń ústine balalar kontenti bolǵannan keıin bul tez este saqtalady. Balalardyń bári tentektik jasaıdy, sol úshin «Tentek» esimin tańdadyq. Olar bul keıipkerdi kórgende, ózderimen salystyrady. «Daryn» keıipkeri de solaı. Kishkentaı balalar daryndy, aqyldy bolýǵa umylady. Sol úshin úlgi etip aldyq.
Keıde ándegi maǵynany jetkizýge keıipker jetpeı ketken kezde mátinin jazatyn Ásel degen kisini tórtinshi keıipker retinde qosamyz. Ony bizdiń turaqty kórermender tanyp qaldy. Jalpy jańa keıipker qosý oıda joq. Aldaǵy ýaqytta aýdıtorııa keńeıip jatsa, árıne 1-2 jylda qosýǵa bolady.
- Jobany bastamas buryn balalar kontentin zerttegen ekensizder. Qalaı oılaısyzdar elimizde balalar kontenti jetkilikti me? Qandaı tustary aqsap tur?
Bekjan Bısembaev: - Qazirgi ýaqytta qazaqsha kontent damyp kele jatyr. Biraq, memleketten bıýdjet, grant bólinip jatqan joq. Mysaly, biz eshqandaı demeýshisiz, óz kúshimizben túsirip jatyrmyz. Qazaqsha ári sapaly kontent óndirip, ony turaqty ustap turý kóp qarjyny talap etedi. Negizi balalarrǵa arnalǵan ónimder usynatyndar jetkilikti. Degenmen qazir olar belsendilikterin joǵaltqan. Qazirge tek biz ǵana turaqty jumys istep kele jatyrmyz. Mindetti túrde aptasyna 1 ret YouTube platformasyna vıdeo júktep otyramyz.
- Qazirgi balalar salystyrmaly túrde telefondy kóp paıdalanady. Ata-analar neni eskerýi kerek?
- Eń bastysy ata-ana balaǵa shekteý qoıa bilýi kerek. Ózimiz ata-ana emespiz, biraq qazir kóp jerden baıqaımyz balaǵa kóńil bólgisi kelmeı, jylamasyn, tynysh otyrsyn dep telefondy bere salady. Qandaı kontent kórip júrgenin baqylaý kerek. Balany qazaqsha tárbıeleý úshin qazaq tildi vıdeolar kórsetken durys. Basqa tildi óskennen keıin meńgerip alady. Al ana tilin kishkentaı kezinen boıyna sińirmese, óskende qıyn bolady.
- Jumystaryńyzǵa sáttilik, raqmet!
Mereı Myrzaǵalıqyzy
«Adyrna» ulttyq portaly
