Balalarǧa arnalǧan qazaq tıldı kontent öndıretın jastar saladaǧy näzık mäseleler jäne jūmys täsılderı jaily oilarymen bölısedı.
2010 jyldan bastap 2025 jylǧa deiın tuǧan balalar «Alfa ūrpaǧy» (Generation Alpha) dep atalatyn buynǧa jatady. Olar tehnologiiaǧa, smartfonǧa, internetke jäne sifrlyq qūraldarǧa tabiǧi türde üirengen alǧaşqy buyn sanalady. Sol sebeptı olardyŋ tūtynatyn önımderın baqylauda ūstaǧan abzal. Qazır eldegı kışkentai büldırşınderdıŋ tılı öz ana tılınde emes, özge tılde şyqqanyn kezdestırıp jürmız. Būǧan sebep, qazaq tıldı balalar önımınıŋ tapşylyǧy.
Atalmyş salanyŋ qiynşylyqtary turaly qazaq tıldı kontent öndırıp jürgen «Balafunny» jobasynyŋ keiıpkerlerınen sūrap kördık.
- Eŋ aldymen özderıŋızdı tanystyryp ketseŋızder. Būl jobaǧa qalai keldıŋızder?
Darhan Bisembaev: - Önerge qatysy joq energetik mamandyǧyn oqyǧanmyn. Balafunny-ǧa qosyluǧa 2022 jyly ūsynys kelıp tüstı. Baǧytyn, ideiasyn estıgen soŋ, qosyluǧa şeşım qabyldadym.
Bekjan Bisembaev: - Men Darhannyŋ tuǧan aǧasymyn. «Balafunny» jobasynyŋ negızın saluşy Altynai Esenjanova būl ideiany student kezımde aityp jüretın. Balalarǧa arnalǧan qazaqşa, sapaly kontent az bolǧanyqtan 1 jyldyŋ ışınde bastap kettık.
Dilnaz Mūsajanova: - Jürgenov atyndaǧy öner akademiiasynyŋ studentımın. Altynai Esenjanovamen tanysyp, komandamen ortaq şeşımge keldık. «Balafunny» atauyn taŋdap, jūmysty bastap kettık.
- «Balafunny» jobasy jaily aityp berseŋızder. Maqsaty qandai? Osy künge deiın qandai nätijelerge qol jetkızdıŋızder?
Darhan Bisembaev: - «Balafunny» jobasy 2022 jyldan bastap jūmys jasauda. Bızdıŋ eŋ basty maqsatymyz kışkentai büldırşınderge köŋıldı, tanymdyq tūrǧydan sapaly qazaqşa kontent ūsynu. Basynda bızdı 3-5 jastaǧy balalar köretın. Bıraq, uaqyt öte kele auditoriiamyz keŋıdı. Qazır 4-14 jas aralyǧyndaǧy balalar üşın kontent jasaimyz.
Bekjan Bisembaev: - 2023 jyly qazan aiynda YouTube jelısındegı körermenderımız 100 myŋǧa oqyrmanǧa jettı. Kümıs batyrmamyz bar. Endıgı maqsatymyz altyn batyrmaǧa qol jetkızu. Kün ötken saiyn körermen sany artyp keledı. Är adamnyŋ talǧamy är türlı. Kımge bızdıŋ joba ūnaidy, sol köredı. Degenmen, YouTube-taǧy paraqşamyzdyŋ statistikasyna süienetın bolsaq, 90 paiyz adamǧa bız ūsynatyn önımder ūnaidy eken. Būl qazaqşa kontenttı tūtynatyn adamdar bar ekenın körsetedı.
- Balalarǧa arnalǧan är türlı taqyryptaǧy aqparatty än arqyly jetkızesızder. Ändı, jalpy kontenttı qalai daiyndaisyzdar? Mätınge qoiylatyn talaptar bar ma?
Dilnaz Mūsajanova: - Alǧaş bastaǧan kezde bız än emes, äŋgımelep otyryp tanymdy kontent tüsıretınbız. Endı ǧana şyǧyp jatqandyqtan būl baǧyt körermennen bırden qoldau tappady. Jıgıtter de, men de ändı jaqsy aitamyz. Sol üşın qazırgı formatqa auystyq. Būl baǧyt oqyrmandarǧa ūnady. Taqyryptardy komandamen bırge talqylap, elımızdegı merekelerge, är mezgılge säikestendırıp taŋdauǧa tyrysamyz. Mysaly, balalardyŋ demalystary aiaqtalyp, mektepke baratyn uaqyt bolsa, osyǧan qatysty änder şyǧaramyz. Ännıŋ äuenı men mätının jazatyn arnaiy mamandarymyz bar.
Bızde negızı balalar kontentı bolǧandyqtan jasamau kerek degen talaptar köp. Büldırşınderge ersı, tüsınıksız bolyp körınetın dünielerdı qospaimyz. Bır-bırımızdı ūru, maiysu degen siiaqty qimyldardy körsetpeuge tyrysamyz. Material montajdalyp bolǧan soŋ, tekseruden ötedı. Tüzeitın jerlerın tüzep, qajet emes jerlerın alyp tastaimyz. Mätınde de solai. Balanyŋ bızben bırge qaitalap aita aluy üşın jeŋıl, tez jattalatyn qazaqşa sözder qoldanylady. Kiım ülgısınde de jarqyn tüsterdı qoldandyq.
Jalpy, balalar kontentın jasau jauapkerşılıktı talap etedı. Salystyrmaly türde eresek adamdarǧa arnalǧan dünieler jasauǧa qaraǧanda qiyndau. Öitkenı olarda köp şekteu bolmaidy.
- Nege däl Tentek, Tättı, Daryn keiıpkerlerı taŋdaldy? Taǧy jaŋa keiıpkerler qosu oida bar ma?
Darhan Bisembaev: - Menıŋ keiıpkerım – Tentek. Köp būzaqylyqtar jasaidy. Al, Tättı men Daryn keiıpkerlerı keŋes berıp, aqyl aitady. Jalpy, videolardyŋ siujettık jelısı osyndai.
Dilnaz Mūsajanova: - Bala – kışkentai büldırşın, funny – külkılı degen maǧynany beredı. Keiıpkerler är qaisymyzdyŋ mınezımızge qarap taŋdaldy. Mysaly, maǧan aqköŋıl, külıp jüretın, näzık qyz bolǧandyqtan «Tättı» degen esım berıldı. Onyŋ üstıne balalar kontentı bolǧannan keiın būl tez este saqtalady. Balalardyŋ bärı tentektık jasaidy, sol üşın «Tentek» esımın taŋdadyq. Olar būl keiıpkerdı körgende, özderımen salystyrady. «Daryn» keiıpkerı de solai. Kışkentai balalar daryndy, aqyldy boluǧa ūmylady. Sol üşın ülgı etıp aldyq.
Keide ändegı maǧynany jetkızuge keiıpker jetpei ketken kezde mätının jazatyn Äsel degen kısını törtınşı keiıpker retınde qosamyz. Ony bızdıŋ tūraqty körermender tanyp qaldy. Jalpy jaŋa keiıpker qosu oida joq. Aldaǧy uaqytta auditoriia keŋeiıp jatsa, ärine 1-2 jylda qosuǧa bolady.
- Jobany bastamas būryn balalar kontentın zerttegen ekensızder. Qalai oilaisyzdar elımızde balalar kontentı jetkılıktı me? Qandai tūstary aqsap tūr?
Bekjan Bisembaev: - Qazırgı uaqytta qazaqşa kontent damyp kele jatyr. Bıraq, memleketten biudjet, grant bölınıp jatqan joq. Mysaly, bız eşqandai demeuşısız, öz küşımızben tüsırıp jatyrmyz. Qazaqşa ärı sapaly kontent öndırıp, ony tūraqty ūstap tūru köp qarjyny talap etedı. Negızı balalarrǧa arnalǧan önımder ūsynatyndar jetkılıktı. Degenmen qazır olar belsendılıkterın joǧaltqan. Qazırge tek bız ǧana tūraqty jūmys ıstep kele jatyrmyz. Mındettı türde aptasyna 1 ret YouTube platformasyna video jüktep otyramyz.
- Qazırgı balalar salystyrmaly türde telefondy köp paidalanady. Ata-analar nenı eskeruı kerek?
- Eŋ bastysy ata-ana balaǧa şekteu qoia bıluı kerek. Özımız ata-ana emespız, bıraq qazır köp jerden baiqaimyz balaǧa köŋıl bölgısı kelmei, jylamasyn, tynyş otyrsyn dep telefondy bere salady. Qandai kontent körıp jürgenın baqylau kerek. Balany qazaqşa tärbieleu üşın qazaq tıldı videolar körsetken dūrys. Basqa tıldı öskennen keiın meŋgerıp alady. Al ana tılın kışkentai kezınen boiyna sıŋırmese, öskende qiyn bolady.
- Jūmystaryŋyzǧa sättılık, raqmet!
Merei Myrzaǧaliqyzy
«Adyrna» ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
