Qytaıdyń kezekti oıyny – Qalymbek Shaǵyman

5001
Adyrna.kz Telegram

2019 jyldyń aqpan aıynda Qytaıdan taǵy bir qazaq «qashyp keldi». Qashyp keldi degenmen, bul qazaq Saıragúl Saýytbaı sııaqty shekaradan qujatsyz ótken joq. Qytaıdyń óz ruqsaty boıynsha Gýanjoý qalasynan Taılandqa zańdy túrde ushqan.  Taılandttan vızasyz Qazaqstanǵa qaraı jol tartqan. Onda da Qazaqstannyń áýe kompanııalarymen emes, Ózbek eliniń ushaǵymen kelip, Almaty áýejaıynan Qazaqstanǵa kirmekshi bolǵan jerden kedergige ushyraǵan. Bul jóninde Toqtar Jaqash atty jýrnalıst habarlamalar taratyp otyrdy.

Qalymbek Shaǵyman Qazaqstanǵa kire almaǵandyqtan, jýrnalıst Toqtar Jaqash jáne Qytaıdaǵy qazaq máselesimen aınalysyp júrgen Atajurt erkitileri azamattarynyń kómegimen Tashkentke ushady. Tashkent áýejaıynda eki kún turyp, neshe túrli qoıylymdar qurý arqyly sońynda Taılandqa qaıta qaıtady. Qalymbek Taılandqa qaıtty degenmen qazaq qoǵamyna úlken ot tastap, kúdik arqalatyp qaıtty. Onyń túrli qısynsyz qoıylymdaryn kórgen qazaq qoǵamy da, jýrnalıster de keldi-kettide onsha nazar aýdara qoımady. Óıtkeni ol, kóptiń kóńiline «bul qytaıdyń tyńshysy ma?» degen úlken kúdik uıalatyp ketti. Bul týraly Toqtar Jaqashtyń ózi ashyp jazbasa da  «Onyń esimi – Qalymbek, soıy – Shaǵyman. Shyńjanda týyp-ósip, qytaı ultynyń qyzyna úılengen. Tórt jastaǵy uly men áıeli ishki Qytaıda. Meniń paıymdaýymsha, oıy men pikiri qarama-qaıshylyqqa toly, Qazaqstan men jergilikti qazaqtarǵa degen sezimin jasyra almaıtyn avantıýrıstke kóbirek kelińkireıdi. Eki kúnniń ishinde Germanııadaǵy Ómirhan Altynnyń, Almatydaǵy Qydyráli Orazdyń, meniń jáne kóptegen janashyr qazaqtyń mıyn shyr aınaldyryp jiberdi. Eń qyzyǵy, qazir Tashkentte otyryp, Qytaıdyń elshisin ózi shaqyrtyp, baıbalamdy da salyp jatyr. Shyn máninde Qalymbek búgin kúndizgi saǵat 16.45-te Eır-Astana kompanııasynyń ushaǵymen Almatyǵa kelýi tıis. Al Eır-Astanamen kelse, Almatyda 72 saǵat júrýine ruqsat. Sol úshin qolyna jurtshylyq bolyp jınalyp, myna sýrettegi bıletti áperip qoıǵanbyz. Biraq áleýmettik jelide túrli qoıylymdar jasap jatqanyn bárimiz kórip otyrmyz» dep ózi bastaǵan istiń ózine de túsiniksiz bolyp jatqanyn jetkizdi.

Biz ony Qytaıdan qashyp keldi dep alańdaǵanmen, Qalymbek Shaǵymannyń Qazaqstanǵa kelý oıy da joq eken. Ol jóninde Tashkentte turyp túsken vıdeosynda Qazaqstannyń prezıdentin dıktator dep, Qazaqstan men Qazaqstan halqynyń bolashaǵynan úmit kútpeıtinin, Qytaıdan kelgen bir adamnyń elde reforma jasaý kerektigin aıtyp, halyqtyń arasyna ot tastap úlgerdi. Áıeliniń qytaı ekenin de óz aýyzymen aıtty. Sonda ol ózi senbeıtin el men halyqqa qalaı ne maqsatta qashyp keledi? Qolynda Qytaıdyń pasorty bar eken, Taılandtqa zańdy túrde ótipti. Qytaı shetelge shyǵýyna ruqsat beripti. Sonda «qashpaı-aq», Taılandty baspaı-aq, Qazaqstanǵa tóte ótpeýine ne sebep boldy? Ol Gýanchjoý qalasynda tursa, Shanhaıdaǵy Qazaq konsýldyǵynan vıza alýy tipti ońaı edi ǵoı? Elektorndy kezek alyp, vızaǵa ótinish berse, ýaqyty kelgende bir-aq kúnde daıyn bolady emes pe? Bul qadamdy jasamaýyna ne sebep boldy? Maqsaty tek qashyp ótý ǵana ma?

Sonda ony «saıası tulǵa», «Qytaıdan qashqan qazaq» jasaýdyń artynda kim turýy múmkin? Ony qashyrýdyń kimge paıdasy, kimge zııany tıýi múmkin? Qytaıdan qashqan dese, Esimizge Saıragúl Saýytbaı túsedi. Qazaq úkimeti Saıragúldy bostandyqqa shyǵarǵanymen áli de Qazaqstanda alyp qalý-qalmaý máselesin sheshken joq, bosqan mártebesin berýden bas tartyp otyr. Biz kóbinde qandastarymyzǵa baýyrmaldyq turǵydan qaraǵanmen, bul isterdiń artynda úlken saıasat pen saýda, oıyn júrip jatýlary ábden múmkin. Estýge qaraǵanda, Saıragúl Saýytbaı arqyly, Qytaı Qazaqstanǵa úsh túrli tıimsiz talap qoıyp otyr deıdi. 1) Qytaı azamattary úshin vıza máselesin;

2) Qazaqstanǵa keletin qytaılyq eńbek kúshterine lıenzııany kóbeıtýdi;

3) Munaz-gaz salasynda teńsiz kelisimderdi talap etip otyr deıdi.

Mine bul úsh talaptyń da Qazaqstan men qazaq halqy úshin óte tımsiz, úlken zııan ákeletini belgili. Bir emes, mıllıon Saıragúlderdiń taǵdyryna qatysty másele bolyp otyr. Sonda bir Saıragúl arqyly osynshama talaptar qoıyp otyrǵan Qytaı Qalymbek úshin qandaı taraptar qoıar edi. Qýanyshqa oraı, Saıragúl máselesinen sabaq alǵan QR qaýipsizdik organdary qytaıdyń oıynyn túsinip, Qazaqstandy taǵy bir qysymnan aman alyp qaldy.

 

Toqtar Jaqash bul iske bel sheshe kiristi. Áli de Qalymbektiń jaǵdaıynan túrli habar taratyp otyrady. Toqtar Jaqashtyń bul oıyndaǵy qazirgi naqty róli belgisiz. Óziniń de qalaı oıynshy bolyp ketkenin bilmeı me, álde qazaqtyń ulttyq sezimin paıdalanyp, Qytaıdyń armanyn oryndamaq bolǵan oıynshylardyń biri me, ol jaǵy belgsiz. Biraq, ol Qalymbektiń Atajúrt eriktileriniń basshysy Serikjan Bilash, Qaırat Baıtollalarmen Eýropalyq qazaq Ómirhan Altynnyń Qalymbekpen burynnan baılanystary bar ekendigin jazdy. Ol jóninde Serikjan Bilash ta óz aýyzymen aıtty. Tipti Qalymbektiń Qazaqstanda qalý oıy da joq ekenin de atap ótti. Tek Qazasqtandy trazıttik jol retinde paıdalanyp, Eýropaǵa ketpekshi eken. Ony da Toqtar Jaqash: «Taılandqa qydyryp baryp, sol jaqtan Qazaqstanǵa, odan ári Eýropaǵa ketýdi josparlaǵan. Maqsatyn júzege asyrý úshin Germanııada turatyn sheteldegi qazaq dıasporasynyń jetekshisi Ómirhan Altynmen habarlasady. Ómirhan ony Almatydaǵy «Atajurt eriktileri» qoǵamdyq uıymynyń jetekshisi Serikjan Biláshpen jáne sol uıymnan bólinip shyǵyp, óz aldyna jańa uıym quryp jatqan Qydyráli Orazben baılanystyrady. Qalymbektiń Almaty áýejaıynda turǵany jaıly alǵashqy habardy maǵan «Atajurt eriktileri» uıymynan Qaırat Baıtolla habarlady», - dep feısbýkte jazdy. Qalymbek te Eýropaǵa baryp, Qytaıdaǵy áıeli arqyly naqty dálelder jınap, «Qytaıdyń qylmysyn ashatynyn» aıtty.

Qytaıdyń shetelderdegi ózine qarsy uıymdardy ózi qarjylandyryp, ózderine qarsy túrli ósek taratý arqyly eldiń nazaryn basqaǵa aýdaratynyn, ózi qarjylandyryp, ózine qarsy sóılep, ózge halyqtyń senimne kiretin tulǵalardy qoldan jasaıtyny, sol arqyly ózge eldermen túrli saıası saýdalar jasaıtyny kópshilikke málim. Soǵan qaraǵanda «Qytaıdyń qysymynan qashýshylar» men Eýropadaǵy Qytaıǵa qarsy batyrlar, Qazaqstandaǵy Qytaıdyń qylmysyn ashýshylardyń báriniń bir-birimen baılanysyp, áreket jasaýy da sol bir ortalyqtyń tapsyrmasyna júginetinin bildirse kerek. Qazaqstan qoǵamdy qytaıdyń aldyńǵy oıynshylaryn bile bastaǵanda, Shahanov qatarly ult zııalyarynan bastap, qazaq sotyna deıin bylyqtaryn asha bastaǵan kezde, jańa oıynshysyn jiberip, nazardy aýdarǵysy jáne jańa saýlalar jasaǵysy kelgen sııaqty.

Qytaı taǵy bir oıyn bastamaq boldy. «Qazaqty  Qytaıdan qorǵaıdy» dep júrgen azamattar sol oıyndy júzege asyrǵysy keldi. Áli de talaı oıyndar bolar. Bul oıynnyń syrynyń ashylý Qytaıǵa da úlken sabaq. Qazaqtyń qaýipsizdik organdary ońaı shaǵylar jańǵaq emestigin bildi.

«Adyrna» ulttyq portaly

Pikirler