Älemdık opera önerınıŋ ejelgı otany bügıngı İtaliia memleketı ekendıgı belgılı. Osyndaǧy Florensiia qalasynda 1598 jyly «Dafna» degen alǧaşqy opera düniege kelgen desedı. Sodan berı tört ǧasyrdan astam uaqyt ötıptı, däl aitsaq 424 jyl aunapty. Sodan berı opera önerı XX ǧasyrdyŋ basyna deiın damumen, körkeiumen keldı. Äsırese XIX ǧasyrda batys örkenietınıŋ basty muzykalyq qūndylyǧyna ainalǧan būl muzykalyq aǧym meilınşe kemeldenıp, oryndauşylyq önerdıŋ biık şyŋyna köterıldı. Tek XX ǧasyrda elektrdıŋ paida boluy, soǧan orai elektrondy muzykalyq aspaptardyŋ sahnaǧa şyǧuy, oǧan ılese türlı muzykalyq aǧymdardyŋ köbeiuı opera önerınıŋ būl qarqynyn bäseŋsıttı. Al ötken ǧasyrdyŋ ortasynan bastap, älemde köpşılık muzykanyŋ beleŋ aluy – opera önerıne sūrapyl soqqylar berıp, ony älemdık mädeniettegı äuelgı üstemdıgınen aiyrdy dese de bolady. Äitse de opera önerı älı taǧynan tüsken joq, bügınge deiın ol än salu ülgısınıŋ ozyǧy häm adamzat dausynyŋ vokal mümkınşılıgınıŋ şyŋy bolyp keledı.
Qazaqqa opera ötken ǧasyrdyŋ alǧaşqy jartysynda dälırerek aitsaq, 1934 jyly keldı. Osy jyly E.Brusilovskii alǧaşqy qazaq operasy «Qyz Jıbektı» jazyp bastap, atalmyş opera 1936 jyly Mäskeu qalasynda ötken qazaq önerı men mädenietıŋ alǧaşqy on kündıgınde qoiylyp, zor tabysqa jettı. Mäskeude ötken būl mädeni dekada – qazaqtyŋ ūlttyq muzykasyn operalyq negızde älemge paş ettı ärı düniege qazaqtyŋ alǧaşqy opera önerınıŋ qarlyǧaştaryn syilady. Olar: sol joly «Şyǧystyŋ būlbūly» atanyp, nebärı 24 jasynda Keŋes Odaǧynyŋ «Halyq ärtısı» atanǧan Küläş Bäiseiıtova, Qūrmanbek Jandarbekov, Manarbek Erjanov, Ǧarifolla Qūrmanǧalievter edı. Sodan berı bır ǧasyrǧa juyq uaqyt öttı. Osy uaqyt ışınde äsırese alǧaşqy elu jylda opera önerı belgılı deŋgeide däuırledı dep aituǧa bolady. Sonyŋ aiǧaǧyndai Küläş Bäiseiıtovanyŋ ızın basa Şabal Beisekova, Roza Jamanova, Änuarbek Ümbetbaev, Baiǧali Dosymjanov, Käuken Kenjetaev, Ermek Serkebaev, Bibıgül Tölegenova, Şora Ümbetaliev, Mūrat Mūsabaev, Nariman Qarajıgıtov, Amangeldı Sembin, Jūldyz Baimoldina, Säule Qūrmanǧalieva, Qūrmanbek Myrzabekov, Alma Ospanova, Rahima Jūbatūrova, Qorlan Qalilambekova, Hafiz Esımov, Älıbek Dınışev, Şahmardan Äbılov, Sūltan Baisūltanov, Kenjeǧali Myrjyqbaev, Nūrjamal Üsenbaeva syndy opera saŋlaqtary elımız ben şetel sahnalarynda qazaqtyŋ opera önerın paş etumen keldı. Būl ürdıs älı de jalǧasuda...Şynymdy aitsam, öz basym bertınge deiın elımızdıŋ opera änşılerı – vokalisterımızdıŋ şyǧarmaşylyǧynda asa bır kürdelı mäsele joqtai köretınmın. Öitkenı joǧaryda aty-jönderı atalǧan aǧa, apalarymyzdy radio men tele efirlerden tyŋdap östık. Olar şyn mänınde ūlttyq opera önerınıŋ maitalmandary, naǧyz käsıbi önerpazdar bolǧandyqtan, būl saŋlaqtardyŋ önerınen qarapaiym tyŋdauşy retınde mın tabu mümkın emes te edı.
Söitıp jürgende, 2012 jyly Almaty qalasyndaǧy Abai atyndaǧy Ūlttyq opera jäne balet teatrynda halqymyzdyŋ tūŋǧyş opera änşısı Küläş Bäiseiıtovanyŋ 100 jyldyq mereitoiyna arnalǧan elımızdıŋ opera önerpazdarynyŋ merekelık konsertı boldy. Konsert Ükılı Ybyraidyŋ ataqty «Gäkku» änımen aşyldy. 100 jyldyǧy atalyp ötıp jatqan Küläş apamyzdyŋ kezınde jazylyp alynǧan aiauly ünı Opera jäne balet teatrynyŋ keŋ zalyn kernep kettı. Özgenı bılmeimın, özımnıŋ būl ǧajap ünge äserlengenım sonşalyqty – közıme jas kelıp, qatty tolqyǧanym esımde. Endıgı kezek qazırgı opera saŋlaqtarynykı edı. Lyq toly körermen şyn mänınde zor anşlag kütken edık. Alaida bırneşe «nömırden» keiın menıŋ köŋılım su sepkendei basylyp, köŋıl tolmauşylyq sezımı sät saiyn eŋsemdı basa berdı. Önerpazdar bırınen soŋ bırı älemdık operadan jäne ūlttyq ariialardan üzındıler, halyq jäne halyq kompozitorlarynyŋ şyǧarmalaryn oryndady. Önerpazdardyŋ şyrqauyndaǧy älemdık klassikaǧa dauymyz joq, olar būl şyǧarmalardy qal-qadırınşe jetkızıp-aq baqty, bıraq, kezek ūlttyq klassikamyzǧa kelgende menıŋ keremet kütken köŋılım su sepkendei basyla berdı. Öitkenı ūlttyq klassikalyq şyǧarmalarymyz bırınen soŋ bırı syn kötermestei solǧyn oryndalyp jatty. Söitsek, qazırgı vokalisterımız ūlttyq şyǧarmalardyŋ sözıne män bermeitın bolypty. Eŋ jan jabyrqatarlyǧy – qazaqtyŋ ä, ö, ü, q, ǧ, ı, ŋ, töl dybystaryna qazırgı opera änşılerınıŋ tılı kelmeitın dertke şaldyǧypty. Eger de ūlttyŋ töl dybystaryna tılı kelmei jatsa, onda būl jerde qazaq tılınıŋ ündestık zaŋy (singormonizm) turaly aitu tıptı artyq bolar, sırä. Äsılı qazaqtyŋ halyq änderı äsem äuenmen jymdasa örılgen özınıŋ sūlu sözımen körıktı emes pe?! Al endı osy änderdı sūlulap salǧan kezde, onyŋ bır dybysyn «orysşa», mäselen «ū» ärıpın «u» dep, nemese «ŋ»-dy «n» dep aitsaŋyz, ol ände ne män-maǧyna qarmaqşy, jünın jūlǧan tauyq tärızdı siyqsyz bop şyǧa kelmei me? Mıne, bızdıŋ qazırgı ūlttyq operamyzdyŋ osyndai saqaulyq dertıne ūşyraǧanyna sol joly közım anyq jetıp qaitty. Tek sol joly konserttıŋ soŋyna qarai jeztaŋdai änşı Nūrjamal Üsenbaevanyŋ biık önerın tamaşalap, janymyz qaldy. Merekelık şaradan keiın auyr oilar meŋdegen men jol boiy oiǧa şomumen boldym. «Apyr-ai, nege būlai boldy eken? Keşe ǧana emes pe edı, aǧa buyn opera saŋlaqtarynyŋ būl europalyq önerdı, qazaqtyŋ töl änşılık önerınen aiyrǧysyz qylyp, ajyramastai jymdastyryp jıbergenı?» – dep özıme-özım saual qoiumen boldym. Rasynda da keşegı ötken Küläş, Şabal apalarymyzdyŋ, Beken, Käuken, Ermek, Amangeldı aǧalarymyzdyŋ kömeiındegı ūlttyq boiau qandai edı? Bügıngı Bibıgül, Nūrjamal apalarymyz, Hafiz Esımov, Kenjeǧali Myrjyqbaev aǧalarymyzdyŋ da qazaqy ündı beruınde mın joq qoi. Al myna keiıngı tolqynǧa ne boldy? Ainalasy az jylda ūlttyq klassikamyzdy orysşa «şyrqaityn» būl buyn qalai paida boldy, qaidan şyqty? Menı osy saualdar tolǧandyryp edı. Sodan berı menı qazırgı opera önerınıŋ jai-küiı alaŋdata bastady. Sebebı qazırgı ūlttyq muzykamyzdyŋ altyn qoryna ainalǧan «Qyz Jıbek» pen «Er Tarǧynnan» (Brusilovskii) bastau alyp, «Abai» (Ahmet Jūbanov pen Latif Hamidi), ataqty «Bırjan – Sara» (Mūqan Tölebaev) men «Aqan serı – Aqtoqty» (Sydyq Mūhamedjanov), «Abylai hanǧa» (Erkeǧali Rahmadiev) deiın jalǧasqan ūlttyq operamyz halyq jäne halyq kompozitorlarynyŋ şyǧarmalarynyŋ negızınde düniege kelgen emes pe edı iaǧni atalǧan operalarymyzǧa altyn arqau, kümıs tıreu bolǧan halyq önerpazdarynyŋ ölmes tuyndylary edı ǧoi. Eger, qazırgı opera önerpazdary būl mūramyzdyŋ tereŋıne boilamai, sözınıŋ qazaqy dybystaluyna, ariia teksterınıŋ ışkı mazmūnyna oi jügırtpei, maǧynasyna köŋıl bölmei, qazaqy intonasiiasyz italiandyq opera dästürınıŋ mänermen, eŋ sūmdyǧy – qazaqşa mätınderge tılı kelmei, osylai oraşolaq, jauapkerşılıksız, atüstı aita berse, būl degenıŋız ūlttyq opera önerıne kelgen kädımgı näubet qoi! Onda ūlttyq operamyzda qandai qadır, nendei qasiet qalmaq? Mıne, osyndai jan jabyrqatarlyq oilardan keiın men elımızge tanymal opera änşısı, kümıs ündı tenor Kenjeǧali Myrjyqbaev aǧamyzdyŋ ūlttyq klassikamyz jaily şyryldaǧan janaiqaiyn tüsıngendei boldym, osy oqiǧadan keiın men Kenjeǧali aǧanyŋ önerıne, onyŋ änşılık bolmysyna oi közben zer sala bastadym. Öitkenı būl problemalardy sol kezderde, tıptı sodan berı de Kenjeǧali Myrjyqbaevtan basqa bırde-bır opera änşısı BAQ kötergen emes. Ädette, bız önerpazdyŋ önerıne, onyŋ önerpazdyq ūstanymyna, tıptı azamattyq pozisiiasyna täntı bolǧanda onyŋ ömırbaiany men öner jolyna üŋılemız ǧoi. Söitsek, Kenjekeŋnıŋ ömırı men öner joly şynynda da ülken önerpazdarǧa tän – jarqyn bolyp şyqty.
Kenjeǧali Myrjyqbaev 1953 jyly osy küngı jaŋadan qūrylǧan Abai oblysy, Aiagöz audanynda dünie esıgın aşady. Taǧdyrǧa ne şara, ata-anasynan erte aiyrylǧan Kenjekeŋ jastaiynan jetımdık taqsıretın tarta jürıp, sol jyldary Semei iadrolyq poligonynyŋ oşaǧyna ainalǧan Abyraly audanynyŋ Sarjal auylynda, äkesınıŋ aǧaiyndarynyŋ qolynda er jetedı. Qanşa degenmen jaqyn tuysqannyŋ aty jaqyn tuysqan, aǧaiyndary bala Kenjeǧaliǧa jetımdık taqsıretın tarttyrmai, barynşa meiırımge bölep ösıredı. Jasynan at qūlaǧynda oinap, jylqy qūmar bolyp ösıp, türlı bäigelerden oza şauyp bäige alǧan Kenjeǧalidyŋ şabandoz ataǧy elge jaiylady. Äitse de bala Kenjeǧalidyŋ arman-aŋsary, ynta-yqylasy ände edı, sondaǧy onyŋ alǧaşqy «ūstazy» auyl ortasyndaǧy selolyq sovettıŋ janyna ornatqan aǧaş baqanǧa ılınıp qoiylǧan qara radio bolǧan eken. Arasynda auyldyŋ estı qariialarynan aŋyz-äfsana, öleŋ-jyr tyŋdaidy. Qysqasy, jas Kenjaǧali ol kezde älı qaimaǧy būzylmaǧan dästürlı ortada qazaqy ūǧymmen aitqanda «uyzyna jaryp ösıp» er jetedı. Söitıp jürgende, Kenjekeŋ şamamen 12-13 jasqa kelgende qiiandaǧy Sarjal auylyna alystaǧy Almatydan at aryltyp, qazaqtyŋ ūly änşısı Jüsıpbek Elebekov pen sol tūsta ūlttyq opera kögıne jasyndai jarq etıp şyqqan jas talant Ermek Serkebaev keledı. Qos än alybynyŋ asqaq salǧan sūrapyl änderı jas Kenjeǧalidyŋ jan düniesın töŋkerıp ketedı.
Şabandoz bala osy oqiǧadan keiın änşı boluǧa bel buady. Söitıp qos än tarlanynyŋ biık önerımen qanattanǧan ol Semeidıŋ Mūqan Tölebaev atyndaǧy muzykalyq uchilişesıne tüspekke talap qylady. Söitse, būl SPTU-ǧa tüskendei oŋai emes eken, ol üşın äuelı muzyka mektebın bıtıruıŋ şart, sonan soŋ, közge körınıp tūrǧan aiqyn darynyŋ boluy kerek, onyŋ üstıne sabaq orys tılınde, al taza qazaq auylynda ösıp, ömırınde tırı orys körmegen auyl balasy orys tılın qaidan jetık bılsın, äiteuır nan sūrap jeuge jeterlık auyzekı orysşasy bar. Äitse de mūnyŋ aşyq, saf kümıstei taza dausyna nazar audarǧan komissiia müşelerı bolaşaq opera änşısın oquǧa qabyldaidy.
Bozbala Kenjeǧali özınıŋ boiǧa bıtken taudai talabynyŋ küşımen būl muzykalyq uchilişenı üzdık aiaqtaidy. Söitıp uchilişeden soŋ, sol kezdegı elımızdıŋ astanasy – Almatyǧa attanyp, Qūrmanǧazy atyndaǧy memlekettık konservotoriianyŋ studentı atanady. «Armansyz adam – qanatsyz qūs pen teŋ» deidı qazaq naqyly. Būl kezde boiyn jastyq jalyn men öner quaty kernegen jas Kenjeǧalidyŋ armany asqaq edı. Ol Abyralynyŋ aqiyq qyranyndai közın alys qiiaǧa salady.
Sondaǧy qiiasy – sol kezdegı Leningrad qalasyndaǧy N.A. Rimskii-Korsakov atyndaǧy aty älemge mäşhür konservotoriia edı. Talapty erdıŋ almaityn asuy, būzbas qamaly bar ma – tyŋǧylyqty daiyndyqpen baryp, atalǧan konservotoriianyŋ vokal jäne hor fakultetıne asa bır qiyndyqsyz tüsken ol 1981 jyly opera men konsert änşısı jäne pedagog mamandyǧyn alyp şyǧady. Sol jyly Almatyǧa kelıp, Abai atyndaǧy opera jäne balet teatrynyŋ körkemdık keŋesınıŋ qatal synynan sürınbei ötıp, atalǧan opera ordasyna änşı bolyp qabyldanady. Önerde bırden baǧyŋ januy qiyn, al bırden baǧyŋ jansa, onda jolyŋnyŋ bolǧany. Diplomynyŋ siiasy älı keuıp ülgermegen jas önerpazǧa bırden daŋǧyl jol aşylǧandai bolady. Sol jyly bırden ol librettosyn ūly Ǧabeŋnıŋ özı, muzykasyn öz zamanynyŋ asa talantty kompozitory Sydyq Mūhamedjanov jazǧan «Aqan serı – Aqtoqty» operasyndaǧy basty keiıpker Aqan serı rölıne ie bolady. Alaida sol kezdıŋ opera jäne balet teatrynyŋ saqa önerpazdarynyŋ arasynda:
«Konservotoriiany keşe ǧana bıtırgen jasty bırden basty rölge ie qalǧandary nesı?» degen siiaqty küŋkıl sözder de aitylmai qalmaidy. Degenmen Kenjekeŋ – Aqan serı, sol kezdıŋ aty belgılı önerpazy Qorlan Qalilambekova – Aqtoqty bolyp oinaǧan būl su jaŋa opera ekeuınıŋ oryndauynda sättı şyǧyp, tabysty qoiylady. Tabysty ötken «Aqan serı – Aqtoqtydan» keiın būl önerdıŋ ainalasynda jürgen jūrt nazary bırden Kenjeǧali Myrjyqbaevqa auady. Olardyŋ ışınde klassik jazuşy häm dramaturg ärı ädebitımızdıŋ aqsaqaly Ǧabit Müsırepov te bar edı. Sol kezde «Qyz Jıbektıŋ» qūramy qaita jaŋartylyp, Tölegendı kım oinaidy degen mäsele köterılıp jatqan edı. Ūly Ǧabeŋ «Būl röl endı Kenjeǧalidıkı» dep şort kesedı. Al Qyz Jıbektı – Qūrmanǧazy konservotoriiasynyŋ besınşı kurs studentı, aidai körkem aru qyz – Nūrjamal Üsenbaeva aitatyn bolyp şeşıledı. Äiel zaty änşılerdıŋ külıp aqqan būlaqtai eŋ möldır syŋǧyr ünı sanalatyn lirika-koloratuarlyq soprano iesı ärı hor qyzyndai sūlu, jas Nūrjamaldyŋ sondaǧy körkıne sūqtanǧan tamsanuşylarǧa Ǧabeŋnıŋ: «Bız ündemei otyrmyz ǧoi», – dep eskertetını osy kez.
Osylaişa zor talanty men Ǧabeŋ siiaqty ūly qalamgerdıŋ qoldauymen önerdegı baǧy janǧan Kenjeǧalidyŋ tasy örge qarai domalai bastaidy. Ūzamai, kompozitor Sydyq Mūhamedjanovtyŋ «Jūmbaq qyz» operasynda basty partiia – Adaqtyŋ rölıne bekıtıledı. Ol jyldary «Adaqty» dünie jüzıne daŋqy ketken İtaliianyŋ La-Skala teatrynda öner körsetıp, Luchiano Pavorotti siiaqty älemdık opera jūldyzynyŋ özın taŋdai qaqtyrǧan Amangeldı Sembin men ūlttyq operamyzdyŋ taǧy bır maŋdaialdy önerpazy Nariman Qarajıgıtov somdap jürgen kezı-tūǧyn. Osy tūsta otyzǧa älı ılıge qoimaǧan Kenjeǧali Myrjyqbaev būl jauapty synnan da sürınbei ötıp, biık tenor dauysqa laiyqtalyp jazylǧan kürdelı partiialardy talmai şyrqap, şyŋyna jetkıze aityp şyǧady. Osylaişa, nebärı bır-ekı jyldyŋ ışınde jas änşı Kenjeǧali Myrjyqbaev qazaq ūlttyq opera önerındegı özınıŋ ornyn nyqtap bekıtedı. Būl aituǧa oŋai bolǧanymen talmas jıger men zor qairatty talap etetın qajyrly eŋbektıŋ jemısı ekendıgı änşılık salada jürgen önerpazdar men muzyka mamandaryna ejelden belgılı jait.
1983 jyl. Kenjeǧalidyŋ orda būzar otyzǧa kelgen şaǧy. Sol jyly «Bırjan – Saradai» ölmes opera jazyp, ūlttyq opera önerın jaŋa sapaǧa kötergen käsıbi kompozitor Mūqan Tölebaevtyŋ 70 jyldyq mereitoiy Mäskeudıŋ Kolonnaly zalynda atap ötıletın boldy. Kımderdıŋ, qandai düldülderdıŋ ızı qalmaǧan jer būl! Atap aitqanda,F.Şaliapin, L.Sobinov, K.Şuljenko, S.Lemeşev, İ.Kozlovskii, A.Gnatiuk, B.Ştokolov, M.Bieşu, N.Ohotnikov, İ.Arhipova, V.Piavko, İ.Bagocheva, N.Solovianenko, E.Nesterenko, E.Obrazsova, Iý.Bogatnikov, M.Mogamaev, T.Siniavskaia, V.Atlantov, Iý.Mazurok, Z.Sotkilova, E.Miroşnichenko, B.Guliaev t.b. öz zamanynan än ozdyrǧan nebır qas şeberlerdıŋ jarqyn önerınıŋ kuäsı bolǧan Kolonnaly zal emes pe, endıgı kezek qazaq ūlttyq operasyna kelıp tūrǧan jaiy bar. Şynynda da syn sät edı būl. Zalda ine şanşar oryn joq. Törde KPSS ideologiia hatşysy, KSRO mädeniet ministrı men kompozitorlar Odaǧynyŋ hatşysy, Keŋestık muzyka önerınıŋ nebır marǧasqalary, talǧampaz muzyka synşylary otyr degendei. Būǧan atalmyş konserttıŋ 15 odaqtas respublikanyŋ barlyq televidenielerınde tıkelei efirden körsetıletının qosyŋyz. İä, būl şynynda da syn sät ärı salmaǧy auyr jauapkerşılık edı.
Bıraq daiyndyq ta qapysyz-tūǧyn Librettosyn Qajym Jūmaliev jazǧan Mūqan Tölebaevtyŋ «Bırjan – Sara» operasynyŋ būl konserttık nūsqasynyŋ dirijerlıgıne – Memlekettık simfoniia orkestrı hor kapellasy dirijery, Bükıl Odaqtyq Lenin komsomoly syilyǧynyŋ laureaty Tölepbergen Äbdıraşev, Bırjan partiiasyna Abai atyndaǧy Opera jäne balet teatrynyŋ solisı Kenjeǧali Myrjyqbaev, Sara rölıne – Qazaq KSR-nıŋ eŋbek sıŋırgen ärtısı Alma Ospanova bekıtılgen edı. Orkestr kökten kenet qarşyǧa tiıp, kölden dürk köterılgen qalyŋ aqqu-qazdai dür sılkınıp, konsert bastaldy da kettı. Aita berıp qaitkendeimız, būl konserttıŋ masştabynyŋ qanşalyqty zor bolǧanyn qazırgı iutub arnasynda tūrǧan hronikadan köruge bolady. Konsert zor tabyspen öttı.
Osy joly qazaq operasyna şyn köŋılden razy bolǧan KSRO Kompozitorlar Odaǧyn ūzaq jyldar basqarǧan KSRO Halyq ärtısı, Sosialistık Eŋbek Erı, orystyŋ klassik kompozitory Tihon Hrenikov ataly söz aityp, aǧynan jarylady. Ol kısı: «Mūqannyŋ būl operasy tek qazaq muzykasynyŋ jūldyzy ǧana emes, būl opera Mäskeu, Leningrad, Parij ben Vena siiaqty muzyka sahnasynyŋ körkı bolar edı», – deidı.
Şırkın, keŋestık ideologiianyŋ küşı-ai! Tihon Hrennikovtai metrdıŋ bır auyz uälı sözınen quat alǧan KSRO mädeniet ministrlıgı endı «Bırjan – Sarany» şetelde qoiuǧa qam jasaidy. Qazaq önerın körsetuge Germaniia taŋdap alynady. Europaǧa tūŋǧyş şyǧatyn opera bolǧandyqtan dekorasiialar jaŋartylyp, jaŋa kostiumder tıgıledı. Almatyda Germaniiaǧa gastroldık saparǧa baratyn ümıtkerlerge konkurs jariialanady. Joǧarydan, Bırjanǧa – Qazaq KSR-ınıŋ halyq ärtısı Nariman Qarajıgıtov, Qazaq KSR-ınıŋ eŋbek sıŋırgen ärtısı Amangeldı Sembin, teatr solisterı Sūltan Baisūltanov, Kenjeǧali Myrjyqbaev, Saraǧa – KSRO Halyq ärtısı Roza Jamanova, Qazaq KSR-nıŋ halyq ärtısı Rahima Jūbatūrova, Qazaq KSR-nıŋ eŋbek sıŋırgen ärtısterı Säule Qūrmanǧalieva men Alma Ospanovalar äzırlesın degen pärmen tüsedı. Ol tūs KSRO-nyŋ älı «Halyqtar türmesı» kezı. Şetelge şyǧu – aiǧa ūşyp baryp kelumen para-par uaq. Germaniiaǧa barudan barlyǧy ümıttı. Teatr ışınde sypsyŋ sözder gulep tūr. Tıptı osynau psihologiialyq qysymnan jüikesı syr berıp, dausy şyqpai qalǧan änşıler de bolǧan desedı. Ne degen jauapkerşılık deseŋızşı, daiyndyq kezeŋı bır jyldan astam uaqytqa sozylady. Sol kezdegı Mädeniet ministrı Jeksenbek Erkınbekov önerpazdardy ırıktei kele, ekı qūramdy qaldyrady. Izınşe sol kezdegı Kazaq KSR Kompartiiasynyŋ hatşysy, elımızdıŋ bas ideology Zaqaş Kamelidenov teatrǧa arnaiy kelıp, jinalys aşyp, Germaniia memleketıne kımder baratynyn habarlauǧa mınbege köterıledı. Zalda ölı tynyştyq ornaidy. Bärınıŋ nazary hatşynyŋ auzynda. Zaqaş Kämelidenov yŋyrana söz bastap, – Bırjandy – Kenjeǧali Myrjyqbaev, Sarany – Roza Jamanova oryndaidy, al ekınşı qūramdaǧylar strahovşikter retınde barady. Spektaklge dirijerlık etetın Qazaq SSR-nıŋ eŋbek sıŋırgen ärtısı, bas hormeister Bazarǧali Jamanbaev degende bıreuler syqsyŋdap jylaidy, baratyndar ärine, quanady... Delegasiiany Mädeniet ministrı Jeksenbek Erkınbekov pen Ortalyq komitettıŋ inspektory Düisen Qaseiınov bastap baratyn bolyp ūiǧarylady. Osylaişa Germaniiaǧa attanǧan Qazaq Ūltyq operasynyŋ tarlandary öz tarihynda tūŋǧyş şetel saparyna şyǧyp, German elınıŋ Berlin, Drezden, Laipsih, Ştat-Halle şaharlarynda, batystyŋ talǧampaz jūrtynyŋ aldynda qajymai-talmai öner körsetıp, elge zor tabyspen oralady. Ärine, būl saparda Kenjekeŋe bailanysty töten oqiǧalar bolmai qoimaidy. Bıraq mūnyŋ bärın Kenjaǧali aǧamyz özınıŋ qūdai bergen talanty men şyǧarmaşylyq babynyŋ küşımen eŋseredı.
Onyŋ bärın jazsaq, jazbamyzdyŋ jelısı ūzap ketetındıkten osy tūstan tızgın tartamyz.
Mıneki, bır önerpazǧa jer bastyrmai jıbererlıktei osyndai zor tabystaryna äste mastanbaǧan Kenjeǧali änşı būdan keiın de jatpai-tūrmai eŋbektenıp, teatr sahnasynda ondaǧan basty rolderdı somdaidy. Bır quanarlyǧy – mūnyŋ tügelge juyǧy Qazaq teledidarynyŋ «Altyn qoryna» jazylyp alynǧan. Osylaişa, Abai atyndaǧy Opera jäne balet teatryndaǧy üzbei ıstegen on jyldyq qajyrly eŋbegı eskerılgen Kenjeǧali Myrjyqbaevqa 1991jyly Qazaq SSR-nıŋ eŋbek sıŋırgen ärtısı ataǧy berıledı. Ile, aiaq astynan Keŋes Odaǧy qūlap, komunistık imperiia kelmeske ketedı. Sol jyly Qazaq elı täuelsızdıgın jariialap, artynşa almaǧaiyp kezeŋ bastalady, kapitalistık qatynastardyŋ künı tuyp, naryq zamany ornap, mūnyŋ alǧaşqy zardabyn aldymen öner men ǧylym jäne mädeniet ökılderı tartqany belgılı. Ne ısteu kerek? Operanyŋ basynan baǧy taiǧany sezıledı. Kenjekeŋ ünemı oilanumen, tolǧanumen bolady. Sonda onyŋ esıne Müsılım Mogomaev pen Nikolai Baskov tüsedı. Ekeuı de öner jolyn opera änşısı bolyp bastaǧanymen soŋynan jeke konsertterımen düiım jūrtqa mäşhür boldy emes pe? Onyŋ üstıne bır joly N.Baskovpen jüzdesıp, äŋgımeleskenınde ol būǧan «Opera sahnasynda adaldyǧyŋdy bır kısıdei tanytqan ekensıŋ, sondyqtan eşteŋege, eşkımnıŋ sözıne qaramai änşılık jolynda ızdene tüskenıŋ abzal», – dep keŋes berıp, jön sıltegen edı. Osylaişa, Kenjekeŋ bırte-bırte jeke änşılık jolǧa bet būra bastady.
Mūnda da ol qazaq änın elımız ben şetelderge nasihattauşyǧa ainaldy. Sonyŋ aiǧaǧyndai, ol segız konserttık baǧdarlamamen älemnıŋ 18 elınde bolǧan eken. Atap aitsaq, Germaniiada, Qytai elınıŋ astanasy Beijıŋ qalasynda üş dürkın, sondai-aq Fransiia, Türkiia, Arab, İran, Rumyniia, Polşa, Armeniia, Ukraina, İran, özımızdıŋ körşı elder Özbekstan men Qyrǧyzstan respublikalaryn aralap, ūlttyq önerımızdı alys-jaqyn elderge üzdıksız paş etumen boldy. Sonyŋ ışınde Germaniiaǧa barǧan saparynda nemıs halqynyŋ ūly aqyny Getenıŋ sözıne jazylǧan qazaqtyŋ ūly aqyny Abaidyŋ «Qaraŋǧy tünde tau qalǧyp» änın nemıs, qazaq, orys tılınde alǧaş, üş tılde qatar şyrqap, nemıstıŋ öner süier jūrtyn täntı etkenın qalai aitpasqa! Jalpy qai elge barsa da, qai sahnaǧa şyqsa da äuelı Abai änderın şyrqau – Kenjeǧali Myrjyqbaevtyŋ şyǧarmaşylyq kredosy der edık. Abai änderın alys-jaqyn şetelderge būl künderge deiın däl Kenjeǧali Myrjyqbaevtai jüielı nasihattaǧan änşı qazaqta kemde-kem dep nyq senımmen aita alamyz jäne būl pıkırımızge kez kelgen ortady jauap beruge äzırmız. Mäselen, 2006 jyl Qazaqstanda – Puşkin, Reseide – Abai jyly dep jariialanǧany este. Būl joly da Kenjeǧali Myrjyqbaev özıne tän önerpazdyq ūşqyrlyq tanytyp, dereu «Abai-Puşkin» konserttık jobasyn äzırlep, ıle-şala Reseige attandy. Äuelı Mäskeu men Sankt-Peterburg şaharlarynan bastalǧan būl gastroldık sapary Reseidıŋ Novosibirsk, Omby, Tom, Barnaul, Orynbor, Astrahan, Samara qalalarynda jalǧasyp, attai bes aiǧa sozyldy. Osy bes ai ışınde toqtausyz konsert berumen bolǧan ol Abai men qazaq kompozitorlarynyŋ ūly aqynnyŋ sözıne jazylǧan 25, al Puşkinnıŋ sözıne jazylǧan 12 muzykalyq şyǧarma oryndalǧan eken. «Än aitsaŋ, janyŋdy jep aitasyŋ» degen qazaq sözınıŋ şyndyǧyn eskersek, būl şyn mänınde zor eŋbek. Onyŋ üstıne änşınıŋ jasy būl kezde 53-ke kelgenın taǧy bır eskersek, būl şyǧarmaşylyq saparlardyŋ Kenjeǧali aǧamyzǧa oŋai timegenı taǧy anyq. Ünemı üzdıksız şyǧarmaşylyq bapta bolu, onyŋ üstıne fortepiano süiemelımen än salu öte qiyn da, kürdelı öner, ony qazırgı jeŋıl estradanyŋ jetegınde jürgen «fanerşiktermen» salystyruǧa äste bolmaidy, salystyrǧan künde – būl mūndai ūzaq bäigede şaldyqpas, şarşau bermes tarlan änşıge qor qiianat bolmaq. Dätke quat qylatyny keiın Kenjekeŋnıŋ osynau konserttık jobasy «Abai-Puşkin» atty kompakt-disk bolyp jaryqqa şyqty. Al basqa marapatqa kelsek... osy uaqytqa deiın, sonau 1991 jyldan berı, kelesı jyly jetpıske keledı, basqa Ükımettık nagradalardy bylai qoiǧanda bır japyraq marapat qaǧaz būiyrmapty peşenesıne. Bır kem dünie-ai deseŋşı...
Kenjaǧali Myrjyqbaevtyŋ Abaiǧa, onyŋ mūrasyna degen būl eleulı eŋbegı ūly aqynnyŋ muzykalyq şyǧarmalaryn nasihattaumen ǧana şektelıp qalǧan joq, ol ūly oişylǧa memlekettık şeneunık bolǧan jyldary, tıptı qoǧam, mädeniet qairatkerı retınde de ünemı qyzmet etumen keledı. Memlekettık şeneunık demekşı, Kenjeǧali Myrjyqbaev 2007 jyly Şyǧys Qazaqstan oblysynyŋ mädeniet basqarmasynyŋ bastyǧy ärı filarmoniia direktory bolyp taǧaiyndalyp, atalǧan oblysta attai bes jyl qyzmet ıstegenı bar. Sol jyldary da Abai elıne şama-şarqynşa qyzmet etumen boldy. Mäselen ol 2007 jyly Abaidyŋ nemere ınısı ärı oişyl şäkırtı Şäkärımnıŋ 150 jyldyq mereitoiynyŋ öz mänınde ötuıne at salysty, sondai-aq Öskemende Abaidyŋ, Semeide Şäkärımnıŋ eskertkışterınıŋ boi köteruıne öz ülesın qosty. Än ämırı – Ämırege de Semeide eskertkış ornatylǧanda basy-qasynda jürdı. Abaidyŋ tuǧan jerı Qarauylda «Qalamqas» atty äigılı ansambl bolǧany aǧa buynnyŋ esınde bolar. Alaida toqsanynşy jyldardan berı būl ansambldıŋ de basynan baǧy taiyp, önerpaz ūjymnyŋ şyǧarmaşylyǧy mülde qojyrap ketken-dı. Mıne, Kenjekeŋ osy «Qalamqastyŋ» qisaiǧan jyǧasyn tüzep, bır kezdegı daŋqty ansambldı qaita tülettı. Nätijesınde «Qalamqas» sahnaǧa qaita oralyp, baiyrǧy qalpyna kele bastady, keiıngı kezde tıptı alys-jaqyn elderge gastroldık saparlarǧa şyǧuǧa jarap qaldy dep estıdık. Alaida öner adamyna kreslo baqqan şeneunık bolu äste oŋai emes.
Mazasyz, qat-qabat şeneunıktık şarualardan Kenjekeŋnıŋ jany jüdeu tartyp, köŋılı jabyrqai berdı. Oǧan sebep bolǧan türlı deŋgeidegı basşylardyŋ ol atqarǧan eŋbekterdı köpe-körneu baǧalamauy, keibır äperbaqan şeneunıkterdıŋ qysas pen qiianatqa ūsta bolyp şyqqandyǧy. Bırde sondai örkökırek şeneunıkterdıŋ bırı, basqalar kezınde atyna berılgen päterlerın ebın tauyp jekeşelendırıp alyp jatqanda, būl kısıge jekemenşıkke berılmeitın qylyp tastap, qysas körsettı. Aqyry Kenjekeŋ 1996 jyly öz qalauymen kelgen Elordasyna ekınşı ret qaityp oraldy.
Kenjekeŋnıŋ Astanaǧa alǧaş keluı de öz aldyna bır hikaia. Arqa törınde memleket astanasy ornap, būrynǧy astana Almatynyŋ jaŋa Elordaǧa köşıp jatqan kezı. Sol jyly ol Aqmola qalasyna konserttık saparmen barǧan edı. Kezınde Tyŋ igeruşıler saraiy, soŋynan Kongress holl atanǧan saraida josparly konsertı tabysty ötken ol kelesı künı Selinograd injenerlık-qūrlys jäne Selinograd pedogogikalyq instituttarynyŋ negızınde qūrylyp jatqan Euraziia Ūlttyq universitetınıŋ sol kezdegı rektory Amangeldı Qūsaiynovqa amandasuǧa bardy. Jaimaşuaq äŋgıme üstınde rektor Kenjekeŋe jaŋa universitetke qyzmetke keluge ūsynys bıldırdı. Qapelınde tosyn ūsynysqa tosylyp qalǧan ol: «Men mūnda jalǧyz kelgende ne tyŋdyramyn, onda kelgısı keletın ärıptesterımdı özımmen bırge erte keleiın», – dep saldy. Rektor bırden kelısımın berdı. Osylaişa Elordaǧa aldymen kelgenderdıŋ qatarynan tabylǧan ol jaŋa astananyŋ ruhani-mädeni tynys tırşılıgıne bılek sybana aralasyp kettı. Kelesı jyly oblystyq filarmoniia aşylyp, jaŋa ūjymǧa «Selinyi» kinoteatrynyŋ eskı ǧimaraty berıldı. Alaida memleket esebınen kürdelı jöndeuden endı ötken ǧimaratty jeŋ ūşynan jalǧasqan pysyqai qaltalylar joǧarydaǧy yqpaldy kökelerınıŋ küşımen tızege basyp tartyp alyp, ışınen qolma-qol bouling, meiramhana men kazino aşyp, filarmoniiaǧa tiesılı ǧimaratty bai-baǧlandardyŋ köŋıl köteretın jyn-oinaǧyna ainaldyryp jıberdı. Būl bassyzdyqqa küiıp ketken Kenjekeŋ «Qazaq ädebietıne» maqala jazyp, älgı alaiaqtyqtyŋ basy-qasynda tūrǧandardy batyl äşkereledı. Mūndaǧy köterılgen ötkır mäselelerden köp ūzamai habardar bolǧan sol kezdegı Aqmola oblysynyŋ äkımı Jänıbek Kärıbjanov Kenjekeŋdı dereu şaqyryp alyp, atalǧan filarmoniianyŋ direktory boluǧa ūsynys bıldırdı. Osylaişa ol filarmoniia direktory men muzyka akademiiasynyŋ ūstazy bolyp taǧy da on jyldai jemıstı qyzmet ettı. Jemıstı bolǧany sol emes pe, Kenjekeŋ şaǧyn filormoniiany elımızdıŋ tükpır-tükpırınen şaqyrylǧan talantty önerpazdarmen qaita jasaqtap, jiyn-sany alpys muzykanttan qūralǧan ūlt aspaptar orkestrın qūrdy. Älgınde Kenjekeŋ Elordaǧa ekınşı ret qaityp oraldy dedık. Būl 2012 jyl bolatyn. Būl joly L.Gumilev atyndaǧy Euraziia ūlttyq universitetınıŋ rektory Erlan Sydyqovtyŋ ūsynysymen oralǧan ol oqu ordasynyŋ janynan aşylyp jatqan «Käusar» mädeni-tanymdyq bırlestıgınıŋ jetekşısı retınde ıske kırıstı. Ädette ıstıŋ tetıgın bıletın jan qai şaruany bolsyn ūrşyqtai üiırıp äketedı ǧoi. Mūny atam qazaq «Bıter ıstıŋ basyna, jaqsy keler qasyna» deidı. Däp osy söz Kenjekeŋe qarap aitylǧan ba dersıŋ. Kele «Käusardy» qolyna alǧan ol ıstıŋ basyn elımızdıŋ öner men mädeniet qairatkerlerımen, aqyn, jazuşylarmen kezdesu ūiymdastyrularmen bastady. Moiyndauymyz kerek, elımızdıŋ oqu ordalarynda jastarǧa patriottyq tärbie beru dep atalatyn osynau ideologiialyq baǧyt-baǧdarlarymyzdyŋ köp jyldardan berı aqsap kele jatqan jaiy bar. Oqu baǧdarlamasy öz aldyna, bıraq patriottyq tärbie bolmaǧan jerde sanaly ūrpaq qalyptaspaidy. Kez kelgen qoǧamnyŋ qozǧauşy küşı sanaly ūrpaq ekenın eskersek, būl mäselege bei-jai qarauǧa bolmaidy. Qūrǧaq bılımmen qarulanǧan sanasyz, quys keude ūrpaq keleşektıŋ sory. Al osy keleŋsızdıktı boldyrmau, onyŋ aldyn alu üşın aldymen ne ısteu kerek. Ol üşın eŋ abzaly jas ūrpaqty önegelı aǧa buynmen jiı jüzdestırıp, olardyŋ taǧylymdy äŋgımelerın jastarǧa jüielı türde, tūraqty tyŋdatyp tūru kerek. Sonda kökıregı säulelı jandardyŋ estı sözımen sanasy nūrlanyp ösken ūrpaq Abai danyşpan aitqandai özderı de estı bolmaq. Būl jastardy tärbieleudıŋ bır joly ǧana, äitpese tärbie beru täsılı san aluan ǧoi. Degenmen aǧa buynmen jas buyndy ünemı didarlastyryp otyru – tärbie ısınıŋ aldy der edık. Mıne, osynau olqylyqtyŋ ornyn toltyru maqsatynda Kenjekeŋ universitet ūjymy men studentterdı elımızdıŋ ziialy qauym ökılderımen jüzdesuın basta kep jıberdı.
Kezdesudı ol elımızdıŋ körnektı kompozitory, memleket jäne qoǧam qairatkerı Erkeǧali Rahmadievten bastady. Keiın, internet jelısınen tamaşaladyq, būl kezdesu öte äserlı öttı. Būl jüzdesu Erkeǧali aǧamyzdyŋ ardaqty elınıŋ aldynda soŋǧy boi jazuy eken, köp ūzamai ataqty kompozitor dünieden köştı. Mūnan soŋ aqyndar: Käkımbek Salyqov, Mūhtar Şahanov, Nūrlan Orazalin, Nesıpbek Aitūly, Köpen Ämırbek, ǧalymdar: Seiıt Qasqabasov, Namazaly Omaşevpen emen jarqyn kezdesuler ötkenı belgılı. Osyndai eldık, qoǧamdyq ısterdıŋ qainaǧan ortasynda jürse de, ol özınıŋ aldymen änşı ekenın ärkez ūmytqan emes. Ünemı tülep ūşqan qyran qūstai babynda. Qyran qūstai demekşı, känıgı qūsbegılerdıŋ aituynşa eger bürkıttı baptaǧan kezde salmaǧy bır mysqaldan artyq ia kem bolsa (būl üş gramnyŋ şamasy) qyran ainyǧyş keletın körınedı iaǧni aŋǧa salǧanda bapty qyrandai bettı bolmaidy. Mıneki, Kenjeǧali änşı osyndai sūŋqar bıtımdes serek önerpaz. Är sät sahnaǧa şyǧa kelgende, jemın ılıp tüser tūiǧyn qūstai jarqyldap, jarauly jüirıktei şabytty küimen, nebır kürdelı şyǧarmalardy asqaqtata şyrqai jönelgende naǧyz degdar änşı osylai bolsa kerek dep erıksız täntı bolasyŋ. Söitsek, Kenjekeŋ älı künge deiın jan men tän kütımıne erekşe män beredı eken. Osy uaqytqa şeiın araq-şaraq ataulyny auzyna tatyp almaǧan ol keşkı 18:00 keiın as-sudan tiylady eken. Al dauys kütımı men ony jüielı türde baptap, jattyǧular jasauy – öz aldyna bölek äŋgıme. Bırde «Kenje aǧa, keiıngı tolqyn opera önerpazdarynda qazaqy ün boiauy kemşın, bärı derlık italiandyq mänermen aitady, būryndary aǧa buyn änşılerdı radio efirlerden bır estıgende-aq, kımnıŋ ne aityp jatqanyn bıle qoiuşy edık, al qazırgı änşılerdıŋ dausy inkubatordan şyqqandai ūqsas bolǧandyqtan, bır-bırınen ajyrata almai qalyp jatamyz. Būl keleŋsızdıktıŋ aldyn alu üşın vokal mädenietın ūlttyq ün yŋǧaiymen igeru täjıribeŋızben bölısetın metodikalyq negızben jüielegen ǧylymi eŋbek jazyp, muzykalyq joǧarǧy oqu oryndarynda, halqymyzdyŋ klassikalyq änderın qazaqy ünnıŋ töl tabiǧatyn būzbai aitatyn, ūlttyq ariia, romanstarymyzdyŋ sözıne män bere oryndaityn şäkırt tärbieleu jūmystaryn jolǧa qoiuǧa nege küş salmaisyz?», – dedım. Kenjekeŋ būl mäsele tolǧandyratynyn, osy jönınde ministrlıkke öz ūsynysyn bıldırgenın, bıraq jauap ala almaǧynyn, keleşekte būl jobany qolǧa alu nietı barlyǧyn aitty. Şynynda da būl kezek küttırmeitın mäsele. Joǧaryda aitqanymyzdai, Kenjekeŋ özınıŋ käsıbi änşılık jolyna adaldyǧynan eş taiǧan emes. Sonyŋ aiǧaǧyndai, jasy jetpıske kelıp qalsa da, tyŋdarman aldyna jiı şyǧyp, sonau toqsanynşy jyldary bastaǧan özınıŋ sikldı konsertterın jalǧastyruda. Keiıngı jyldary körermen nazaryna ūsynǧan sondai jobalarynyŋ bırı – özınıŋ ömır men önerdegı aǧa dosy, halqymyzdyŋ körnektı kompozitory häm muzyka zertteuşı İlia Jaqanovtyŋ şyǧarmaşylyǧyna arnalǧan «Edıl men Jaiyq» atty 15 şyǧarmadan tūratyn konsertı. Būl konsert qazır «Abai» arnasynan berılıp jür. Söz joq, osynau konsertte şyrqalǧan änder İlia aǧamyzdyŋ kompozitolyq talantyna erıksız bas igızedı. Peşenesıne keŋ tynysty, şalqyǧan änderın tyŋdarmanǧa bar bolmysymen, san qyrynan jarqyrata jetkızuşı Kenjekeŋdei kümıs kömei zamandas änşı būiyrǧan İlia aǧamyz baqytty ärine.
İlia Jaqanovtyŋ şyǧarmalary öz aldyna, basqa da zamandas Qazaqstan kompozitorlarynyŋ şyǧarmalaryn nasihattuda Kenjekeŋnıŋ kende qalǧan kezı joq. El jadynan ūmytylyp bara jatqan sondai kompozitorlarymyzyŋ bırı, kezınde «Aqan serı – Aqtoqty» operasymen daŋqqa bölenıp, «Ǧasyrlar ünı» atty ǧalamat oratorii, «Şattyq Otany» atty ǧajaiyp simfoniia, sondai-aq «Jarq etpes qara köŋılım ne qylsa da» (Abai), «Terbeledı tyŋ dala» atty t.b. mäŋgı öşpes än asyldaryn jazǧan Sydyq Mūhamedjanov edı. Mıneki, Kenjeǧali aǧamyz osy Sydyq Mūhamedjanov esımın ūlyqtau maqsatynda bırşama igılıktı ıster atqaruda. BAQ ömırden erte ketken kompozitor turaly maqala, sūhbattar berıp, muzyka qairatkerın el esınde qaldyru men şyǧarmalaryn nasihattau maqsatynda jiı-jiı mäseler köterumen jür. Keler 2023 jyly körnektı kompozitordyŋ jüz jyldyǧy. Osy oraida būl mereitoiǧa özınıŋ jeke äzırlıgın bastap ketken Kenjekeŋ taiauda «Elarna» arnasyna kıleŋ Sydyq Mūhamedjanovtyŋ şyǧarmalarynan tūratyn «Sazyŋ ketpes qūlaqtan» atty bır saǧattyq konsertın jazdy. Jaqyn künderı körıp qalamyz dep ümıttenemız. Al «Abai» arnasynan berılıp jürgen Abai änderı konsertınıŋ televiziialyq nūsqasy öz aldyna bölek äŋgıme. Öz basym internet jelısı arqyly Kenjekeŋnıŋ būl konsertın bırneşe ret kördım. Körgen saiyn oiǧa qalamyn. Mūndaǧy oryndalǧan är şyǧarma jönınde jeke maqala jazsa da bolar edı. Atalǧan tele joba änşı Kenjeǧali Myrjyqbaevtyŋ Abai änderınıŋ şyn mänındegı nasihatşysy ekendıgın äigılei tüsken. Osy konsertte taǧy bır baiqaǧanym, änşınıŋ ünınde bır mūŋly zar paida bolǧandai. Äsırese, būl änşınıŋ «Özgege köŋılım toiarsyŋ», «Ölse öler tabiǧat, adam ölmes» atty oily änderdı biık şyrqaǧan kezde sezıledı. Abai änderı bolǧan soŋ solai körıngen de bolar. Bälkım, būl maǧynaly ǧūmyrynda jaqsy, jamandy köp körgen estı änşınıŋ zamana zaharyn elınıŋ bır sanaly azamaty retınde tatqanynan jüregıne ūialaǧan öz zary şyǧar?
Ömır, dünie degenıŋ, aǧyp jatqan su eken, Jaqsy, jaman körgenıŋ, oilai berseŋ u eken... –deidı Abai būl jaily. İä, qai zamanda bolsyn, qazaqtyŋ u ışpegen sau jaqsysy qaldy ma? Kenjeǧali – oişyl önerpaz. Būl turasynda «Oily adamǧa qyzyq joq, būl jalǧanda», – demep pe edı hakım Abai. Nemese «Zar şyǧady tılımnen», – deidı oişyl taǧy da. Sonda, tılden şyqqan qaiǧy zar oily änge ainalsa, ony estı änşı öz jüregınıŋ tereŋıne üŋıle aitsa, mūnyŋ şer tolqytar äserı tıptı küştı bolmaqşy eken. Kenjeǧali Myrjyqbaev şyrqaǧan Abai änderınen osyndai ǧibrat alamyz. Söz soŋynda aitarym, käsıbi änşı Kenjeǧali Myrjyqbaevtyŋ «Jüregım nenı sezesıŋ» atty būl konsertı, sondai-aq önerpazdyŋ qazaq önerı men mädenietıne sıŋırgen köp jylǧy qajyrly eŋbegı biylǧy iaǧni 2022 jyly berıletın Abai atyndaǧy memlekettık syilyqqa meilınşe laiyq dep bılemın.Erlan Töleutai,
änşı, önertanuşy
