Qazaqstanda erekşe qajettılıkterı bar adamdar sany jyl saiyn ösıp keledı. Resmi derekter boiynşa, elde şamamen 730 myŋnan astam adam mügedektık statusy boiynşa tırkelgen, būl — halyqtyŋ 3,6 paiyzyna juyq. Soǧan qaramastan, olardyŋ qoǧamǧa tolyq integrasiiasy men teŋ mümkındıkterge qol jetkızuı jolynda älı de bırqatar kedergıler bar.
Elde tırkelgen erekşe qajettılıkterı bar azamattardyŋ sany jyl saiyn artyp keledı. 2024 jylǧy mälımet boiynşa, jūmysqa jaramdy jastaǧy mügedektıgı bar adamdardyŋ sany şamamen 420 myŋ adamdy qūraǧan. Sonymen qatar, jalpy sany 700 myŋnan astam adam erekşe qajettılıktermen ömır sürude. Būl qoǧamnyŋ ülken bölıgı, alaida olardyŋ äleumetke tolyq aralasuy men özın-özı jüzege asyru deŋgeiı älı de tömen.
Bılım beru salasynda inkliuziia bırtındep damyp keledı. 2024 jyly Qazaqstan mektepterınıŋ 88 paiyzyndainkliuzivtı bılım beru üşın jaǧdai jasalǧan. Degenmen, sarapşylardyŋ aituynşa, būl körsetkış barlyq erekşe balalardyŋ tolyqtai qamtylǧanyn bıldırmeidı. Keibır oqu oryndarynda arnaiy baǧdarlamalar men mamandar älı de jetıspeidı.
Eŋbek salasynda da jaǧdai kürdelı. 2024 jylǧy mälımet boiynşa, mümkındıgı şekteulı azamattardyŋ tek 27 paiyzdan astamy ǧana tūraqty jūmysqa ornalasqan. Būl körsetkış olardyŋ äleuetın tolyq paidalanyp otyrǧan joq ekenın aiǧaqtaidy. Qaşyqtan jūmys ısteu mümkındıgın keŋeitu, äleumettık käsıpkerlıktı damytu, jūmys beruşılerge salyqtyq jeŋıldıkter qarastyru — osy baǧyttaǧy maŋyzdy şaralar bolmaq.
Qoǧamdaǧy inkliuziianyŋ mänı
İnkliuziia — būl erekşe qajettılıgı bar adamdardy qoǧam ömırıne tolyq aralastyru, olardy şettetpeu jäne teŋ mümkındıktermen qamtamasyz etu prosesı. Mūndai orta tek arnaiy topqa ǧana emes, bükıl qoǧamǧa paidaly. Sebebı inkliuzivtı mädeniet — tözımdılıktı, janaşyrlyqty jäne özara tüsınıstıktı damytady.
Bügınde Qazaqstanda inkliuzivtı infraqūrylymdy jaqsartu baǧytynda da ılgerıleu bar. Mäselen, el boiynşa 42,9 myŋ äleumettık jäne qoǧamdyq maŋyzy bar nysannyŋ tek jartysyna juyǧy ǧana mümkındıgı şekteulı jandarǧa beiımdelgen. Būl — älı de şeşımın qajet etetın mäsele. Qalalardaǧy trotuarlar, ǧimarattarǧa kıru joldary, qoǧamdyq kölıkter men qyzmet körsetu oryndary barşaǧa qoljetımdı boluy tiıs.
Qoǧamnyŋ közqarasyn özgertu — inkliuziianyŋ eŋ kürdelı ärı eŋ maŋyzdy bölıgı. Erekşe qajettılıkterı bar adamdarǧa aiauşylyqpen emes, teŋ adam retınde qarau qajet. Olardyŋ jetıstıgın moiyndap, ömırge degen tabandylyǧyn baǧalau — qoǧamnyŋ mädeniettılıgınıŋ körsetkışı. Bügınde köptegen erekşe jandar önerde, sportta, bılım men käsıpkerlık salasynda ülken tabystarǧa jetıp, köpşılıkke ülgı boluda.
Erekşe qajettılıkterı bar adamdardy qoldau – tek äleumettık mındet emes, ruhani mädeniettıŋ körınısı. Būl – memleket, qoǧam jäne ärbır azamattyŋ ortaq jauapkerşılıgı. Bılım berudegı teŋ mümkındık, jūmysqa ornalasu, infraqūrylymnyŋ qoljetımdılıgı jäne adamgerşılık qatynas – bärı inkliuziianyŋ negızı.
Qoǧamda inkliuziia tereŋ tamyr jaiǧanda ǧana bız şyn mänınde örkeniettı el bolamyz. Är adam öz ülesın qosyp, özgege qūrmetpen qarasa – erekşe qajettılıkterı bar adamdar emes, mümkındıgı mol qoǧam qalyptasady.
