Astana Halyqaralyq universitetınıŋ professory, tarih ǧylymdarynyŋ kandidaty Qanat Öskenbaev Abay Live YouTube arnasyna bergen sūhbatynda HH ǧasyrdyŋ basynda jäne täuelsızdık alǧan uaqyttan bastap, şynaiy tarih jazyla bastaǧany turaly pıkır bıldırdı.
«Qazırgı uaqytta jalǧan tarihty jazu nemese būrmalau, bloger tarihşylardyŋ şyǧuy bügıngı künnıŋ körınısı emes siiaqty. Būl būrynnan bar, ärı tamyry tereŋde jatqan taqyrypqa ainalǧan. Bız köptegen däuırlerden öttık. Sovettık zamandy basymyzdan keşırdık, patşalyq zamandy keşırdık. Bızdıŋ tarihymyzda köbıne otarlauşylar jazdy. Bızge tarihi ǧylym keş kelgen elmız. XIX ǧasyrda Şoqan, ber jaǧynda Älihandar jazdy. HH ǧasyr basynda Mūhamedjan Tynyşpaev, Sanjar Asfendiiarov, bertın kele Ermūhan Bekmahanovtar jazdy. Olardyŋ köbısı şynaiy tarihty jazamyz dep, qūrban boldy. Sodan bolar sovettık kezeŋde tarih jazǧandardy lupa arqyly tekserıp otyrdy. Şyŋdyqty jazǧannan görı, kommunistık ideiany jazuǧa basymdylyq berılıp, özderınıŋ şyǧarmaşylyǧynda ony körsetu mındetteldı. Täuelsızdık alǧan uaqyttan bastap, şynaiy tarih jazyla bastady», – dedı Qanat Säduaqasūly.
Tarihşy ǧalym 90-jyldary, endı täuelsızdık alǧan uaqytta, saiasatqa endı kırıskende romantikalyq dünielerdıŋ köptep jazylǧanyn atap öttı.
«Aŋyz-äŋgımeler, ertegıler, tıptı miftı kädımgıdei tarih retınde tüsıngender boldy. Däl osy kezde batyrlardyŋ, bilerdıŋ esımderı atala bastady. Eşkım etıkşınıŋ balasy bolǧan joq. Bärı sol ataqty adamdardyŋ ūrpaqtary bolǧysy kelıp, “bırı bılıp ıstese, bırı bılmei ıstep” tarihty jaza bastady. Būǧan tek qana jurnalist, ädebietşı, tarihşy mamandar kırısken joq, qarapaiym halyq ta kırıstı…», – dedı tarihşy.
Sonymen qatar ol mektep pen universitet oqulyqtaryn jazu kezınde belgılı bır tarihi normalardy eskeru qajettıgın aitty.
«Tarihty oqyǧanda bız qarapaiym halyqqa “mynany jazyp alyŋyz, mynany tiıspeŋız” dep aita almaimyz. Öitkenı tarih degen adamzat balasyna ortaq dünie. Tarihi sana, tarihi prosester adam balasynyŋ damuymen kele jatqan dünie. Tarih ärbırden soŋ memlekettıŋ, halyqtyŋ, eldıŋ bärıne ortaq. Sondyqtan jeke adamdardyŋ tarihy bolady. Jazbaŋyz dep aitpaimyz. Bıraq jazudyŋ belgılı bır normalary bolady. Mektep pen universitet, ǧylymi instituttardyŋ oqulyqtaryn jazu üşın şynaiy tarih jazylu kerek. Oǧan käsıbi tarihşylar jazuymyz kerek. Öitkenı olar oqulyqtyŋ belgılı bır tärtıbıne süienıp, tarihi etikettı saqtai otyryp, derek közın körsetıp, aqiqat tarihty jazady», – dedı tarihşy.
