«Baluan tas» kıtabynyŋ avtory, «Baluan tas» ūlttyq sport türlerı jäne mädenietı akademiiasynyŋ qūryltaişysy, küş mädenietın zertteuşı Abylaihan Qalnazarovpen sūhbat. Ol mūnda ūlttyq sport mūrasynyŋ taǧdyry men osy baǧyttaǧy muzei ısı, olardyŋ el ideologiiasy men mädeni saiasattaǧy rölı turaly oi-tolǧamdarymen bölıstı.
– Abylaihan myrza, sız qazaq saiasi tehnologiialarynyŋ damuy, aimaq-öŋırlerdıŋ ışkı saiasaty mäselelerı, Parlament pen mäslihattar, tıpten, auylşaruaşylyqqa bailanysty auyzşa tarih siiaqty bırneşe baǧytta tūŋǧyş qalam terbegen jansyz. Ǧalymdar osylar boiynşa bırınşı kıtap jazǧan adam retınde özıŋızdı ataidy. Alaida sızdıŋ atyŋyz köpşılıkke «Baluan tas» kıtaby jäne ūlttyq sportqa qatysty zertteulerıŋız arqyly köbırek tanymal. Būl baǧytqa qalai keldıŋız?
– «Taǧdyrdyŋ aidauy» degen ras qoi, bärı baluan tastan bastaldy. Köşpelı ömır saltynda auyr tasty köteru – tek küş synau emes, qairatty azamattyŋ qoǧamdaǧy ornyn aiqyndaityn räsım bolǧan. Sol fenomendı ındete kele, ärı «paluan» sözınıŋ etimologiiasyn qualap, qazaqtyŋ küş mädenietı turaly köp aqparat jinadym. Ol kezde «küş mädenietı» degen ūǧym da joq. Keiın ainalymǧa qostym emes pe?! Soŋynda ol ekı tomdyq kıtap bolyp şyqty. Sodan keiın «Baluan tas» akademiiasyn qūru oiǧa keldı. Ūiymnyŋ basty missiiasy – ūlttyq sport pen küş mädenietın jüielı türde zerttep zerdelep, ony halyqqa jäne älemge jetkızu. Būl turaly basqa da BAQ-qa bergen sūhbattarymnan keŋırek oqyp aluǧa bolady.
– Nege ūiymyŋyzdyŋ atauyn däl osy «baluan tas» sözımen bailanystyrdyŋyz?
– «Baluan tas» – qazaqtyŋ ūmytyla bastaǧan kielı ūǧym-tüsınıgı jäne simvoldyq arhetipı. Ärbır auylda, ärbır öŋırde daŋqty batyr nemese paluan, bolmaǧanda bılektı jıgıt kötergen tas bar. Ol tas – uaqyttyŋ kuägerı. Köbıne kötergen alpamsanyŋ aty ūmytylsa da, tas qaldy. Mysaly, Astana qalasynyŋ Tılderdı damytu jäne arhiv ısı basqarmasy basşysy Säken Esırkeptı tyŋdap otyrsaŋyz, onyŋ Şaiandaǧy auylynyŋ kıreberısınde osyndai tastar bar. Ökınışke qarai ony tūtqan alyptardyŋ tarihnamasy ūmytylǧan. Bıraq olardyŋ kezınde qyzyqty oqiǧalarǧa negız bolǧan baluan tastar ekendıgın el bıledı. Sondyqtan būl atau arqyly ūlttyq sportpen astasqan ūlydalalyq küş-qairat mektebınıŋ tereŋdıgın jäne onyŋ mäŋgılık ekenın aiqyndadym dep bılemın.
– Sızdıŋ oiyŋyzşa, ūlttyq sporttyŋ ruhani mänı nede?
– Ūlttyq sport – ol oiyn nemese jarys qana emes. Būl – halyqtyŋ özın-özı küştık jaǧynan tanuy, bolmysyn ūǧynuy. Qazaq küresı, kökpar, jamby atu jäne basqalary – būlardyŋ barlyǧy jūrtşylyqtyŋ ömır saltymen bıte qainasqan. Küres – erdıŋ jeŋımpazdyǧy, kökpar – el müddesın tartysta jıbermeitındıgınıŋ belgısı, jamby atu – dälme-däldıktıŋ ülgısı. Östıp ärbır türı boiynşa kete beredı. Sondyqtan da, men ylǧi bylai dep aitamyn: ūlttyq sportsyz ūlttyq kod eş tolyq bolmaidy.
– Sız bırneşe ret jiyndarda «Ūlttyq sportqa arnalǧan muzeiler jelısı qūryluy kerek» dep aittyŋyz. Būl ideia qaidan tudy?
– Būl ideia äuelıde qazaq küresıne bailanysty Türkıstandaǧy «Farab» ämbebap ǧylymi kıtaphanasynda tuyndady. Atalmyş orynda qazırgı taŋda elımızdıŋ aimaqtarynda bırtındep ıske asyrylyp jatqan «Küş leksiiasy» jobasynyŋ tūsauy kesılgen bolatyn. Kerek deseŋız, «Oŋtüstık Qazaqstan» gazetıne «Qazaq küresıne arnalǧan mūrajai aşyluy kerek» dep sūhbat berdım. Taǧy bırınde geografiiasyn naqtylap, «Türkıstanda qazaq küresıne arnalǧan mūrajai aşyluy kerek» dep te söiledım. Negızgı oilar da sol jerlerde aityldy.
Qūdaiǧa şükır, būl ünım Şymkent pen Türkıstandaǧy ideologtardyŋ qūlaǧyna jetpese de, Astanadaǧy abzal paluan, myqty menedjer – Damir Bekbosyn bauyrymnyŋ jüregıne jettı. Sätın salsa, būl qūrylym elordamyzdyŋ törınde bolady dep kütılude. Men qazır osy jäne ūrpaqsyz ketken, bıraq artynda bızdei jaqyn aǧaiyny qalǧan Näzır Töreqūlovqa arnalǧan muzei aşu mäselesımen qatar jūmystanu üstındemın. «Aryq söilep, semız şyq» demekşı, uaqyty kelgende bärın öz közderıŋızben köresızder! Äitse de «Qazaq küresı mūrajaiyn» aşudyŋ tarihi negızdemesı men qisyny Türkıstan şaharyna laiyq edı... Menı sol jaǧy ǧana qinap tūr!
Endı älgı saualyŋa oralsaq, bızde ūlttyq sportqa qatysty myŋdaǧan jädıgerler bar: baluan tastary, qamşylar, er-tūrmandar, foto men kinoqūjattar, batyrlar men chempiondardyŋ jeke zattary. Tek olardyŋ köbı aidalada nemese arhivtıŋ qobdişalarynda, köbısı jeke adamdardyŋ qolynda jatyr. Mäselen, «Myŋ bala» filmıne negız bolǧan Sartai batyrdyŋ er-tūrmany Oralda saqtauly. Bıle bılseŋız, Sartai ūlttyq sport türlerınıŋ maitalmany bolǧan. Kökpar tartqany turaly da derekter bar. Ol film siujetındegıdei jastai ölıp ketpei, jüz jastan asa jasaǧan, el bilep, bi de bolǧan tūlǧa. Solai! Tiısınşe, bız ūlttyq sport türlerıne arnalǧan muzei nemese muzeiler jelısın aşsaq, būl jädıgerler köşırmesı arqyly bolsa da qalyŋ būqaraǧa közaiym bolyp qaita oralmaq.
Muzei – ötkendı saqtauşy ǧana emes, bolaşaqqa baǧdar beruşı ortalyq. Menıŋşe, är öŋırde öz erekşelıgı bar muzei boluy kerek. Aitalyq, bır jylqynyŋ ainalasynda Qostanaida at baptap ösıru mädenietı, Arqada – bäige dästürı, Oŋtüstık pen Syr boiynda kökparǧa arnalǧan mūrajai bolsa, taqiiaǧa tar kele me? Al Astanada nemese Almatyda jalpyūlttyq deŋgeidegı Ūlttyq sport jäne küş mädenietı muzeiı aşylsa, ol bızdıŋ syrtqa tu etıp köteretın mädeni brendımızge ainalady emes pe?
Men auadan alyp aityp otyrǧanym joq. Älemdık täjıribede būl bar ürdıs: Grekiiada – Olimpiada muzeiı ūlttyq brend bolsa, Japoniiada Sumo muzeiı jyl saiyn milliondaǧan turist tartady. Al AQŞ-ta beisbol jäne basketbol muzeilerı halyqtyq sporttyŋ simvolyna ainalǧan. Qazaqstan da özındık töl ūlttyq sport muzeiın aşuǧa tolyq qūqyly. KSRO kezeŋın jaraidy, alaida täuelsızdık alǧannan osy kezge deiın sport pen mädeniet vedomstvalaryn basqarǧan basşylardyŋ osylardy qalai ıstemegenıne taŋym bar. Sızge ötırık, maǧan şyn, keide bar ǧoi, taŋdai qaǧyp, jaǧamdy ūstaimyn.
– Şynymen-aq, sız qazaq küresıne arnalǧan muzeidıŋ Türkıstanda aşylǧanyn jön köresız be? «Tarihi negızdemesı bar» dep qaldyŋyz. Ol qandai negızdeme?
– İä. Sebebı Türkıstan – qazaq ruhaniiatynyŋ altyn dıŋgegı. Onda Qoja Ahmet Iаsaui kesenesı tūr, onda Taiqazan bar. Taiqazannyŋ özı – bır maǧynasynda küş mädenietınıŋ de nyşany. Ony köterıp bır-ornyna kelesı ornyna jyljytu üşın zamandarynda ondaǧan baluan jūmylǧan degen derekter bar. Al būl saltanatty räsım jäne qatysuşylaryna märtebe bolyp eseptelgen. Sonymen qatar älemdık turizm ortalyǧynyŋ bırı retınde özın-özı qaita jüktep jatqan Türkıstanda qazaq küresı sporty muzeiın aşu – simvoldyq tūrǧydan da, turistık jaŋa bır marşrut retınde de öte tereŋ mänge ie bolar edı.
Degenmen basty közır ol emes. Būl rette äŋgımenı qazaq küresındegı status-märtebeler mäselesınen bastauǧa tura keledı. Qazaqta baluannyŋ därejesın bıldıretın ataular köp bolǧan: «Bas baluan», «Tüie baluan», «Atan baluan», «Nar baluan», «Ögız baluan», «Sūŋqar baluan», «Tarhan», «Tolaǧai baluan» jäne t.b. Būlardyŋ da «serjant», «kapitan», «maior», «polkovnik-general» degen äskeriler şenderı tärızdı özıne tän ülkendı-kışılı ierarhiiasy bolǧan. Bıraq bız otarlyq däuırde olardyŋ ara-jıgın jappai ūmytyp, bügıngı taŋda bärın, audan-auyldaǧysynan bastap, oblys, respublikadaǧy jeŋımpazyna deiın «tüie paluan» dep qana atap jürmız. Menıŋşe, «tüie paluan» barşaǧa bırdei berıle bermeuı kerek. Ol şamamen küres märtebelerı ışınde «polkovnik» tärızdı. Osy jaǧynan küres därejelerı resmietpen naqty bekıtılgen Moŋǧoliianyŋ täjıribesın qabyldasaq, ūtylmas edık. Qoş, ol endı bölek äŋgımenıŋ jügı.
Mınekeiıŋız, osylardyŋ ışınde eŋ biık märtebe – «Kielı baluan». Būl ataqqa jetu oŋai bolmaǧan. El auzynda aitylatyn derekterge süiensek, «Kielı baluan» atanǧan adam qaitadan belın ūstatyp, küreske tüspeuı tiıs. Sebebı ol – şyŋnyŋ şyŋy. Odan ärmen qarai däreje berılmeidı.
Qariia sözder men şejırelerge den qoisaq, oǧan qol jetkızudıŋ räsımı erekşe bolǧan. Eŋbegı men erlıgın el moiyndaǧan bahadür-paluan jasy kemınde jiyrma jetıge tolǧanda, jetı senımdı kuägerdı ertıp, tuǧan auylynan jaiaulap Türkıstanǧa barǧan. Ümıtker Altaidan bara ma, Edıl-Jaiyq, Baianauyl, Jetısudan, Maŋǧystaudan ba, maŋyzdy emes, jaiaulap baruǧa tiıstı. Būl – talap iesınıŋ qajyr-qairatyn, tözımdılıgın däleldeudıŋ şarty. Türkıstanǧa jetken soŋ, ol Äzıret Sūltan kesenesıne ziiarat jasap, halyq jinalǧan jerde kielı Taiqazandy köteruge mındettı bolǧan.
Ereje de qataŋ: eger batyr Taiqazandy bır qarys köterse, oǧan kesene uaqyby esebınen bır üiır jylqynyŋ qūny tölenıp, bükıl Ūly dala töbesıne tūtqan «chempiondyq» märtebege ie bolǧan. Al eger kötere almasa – ruly elımen bırge jiyrma üiır jylqynyŋ qūnyn töleitın auyr aiyp kütıp tūrǧan. Sondyqtan būl synaqqa jürek jūtqan, äruaǧy alapatty şyn myqtylar ǧana bel buǧan.
– Atalǧan räsımge qatysqan tarihi tūlǧalar belgılı me?
– İä, bırqatarynyŋ tızımı bar. El jadynda erekşe saqtalǧany – Alatau batyrdyŋ oqiǧasy. Tarihnamalarda onyŋ şyn aty – Äz-Ǧarab ekenı jazylady. Han Täuekeldıŋ «Jalǧyzy» atanǧan, Qazaq handyǧyndaǧy qazırgı tılmen aitqanda, «Qorǧanys ministrı». Ol ol ma, qyzylbastarǧa qarsy soǧysta Alty Alaştyq deŋgeidegı Orta Aziia halyqtary sypailaryna bas qolbasşylyq därejege deiın köterılgen alpauyt.
Qyzyltaban şölden aman qalǧasyn, mūny Qūdaidyŋ özıne bıldırgen işara-nyşany dep sanap, Alatau jiyrma jetı jasqa tolǧanda dästür boiynşa Türkıstanǧa jetı kuägerımen bırge jaiau attanǧan. Kesenege ziiarat etıp, äulie-işan, qajylardan bata alyp, erteŋıne bükıl halyq aldynda qasiettı qazandy abyroimen köterıp şyǧady. Būl erlıgı el auzynda aŋyz bolyp tarap, erdıŋ abyroiyn būrynǧydan da asqaqtatqan-dür.
Jetkızuşılerdıŋ sözıne qaraǧanda, Alatau keiın de talai ret osy räsımdı qaitalap, «Taiqazandy 13 ret kötergen» degen ataqqa ie bolǧan. Ol joryqqa şyǧarda nemese elge aman oralǧanda Türkıstanǧa soǧyp, Qūran oqytyp, qazandy bır qarys köterıp qoiudy ädet etken eken. Qartaiǧan şaǧynda onyŋ: «40 ret qandy qyrǧynǧa kırdım, Taiqazandy 13 ret köterdım» dep aitqany el esınde saqtalypty.
– Sonda būl tek küş synau emes, ruhani räsım bolǧany ǧoi?
– Däl solai. Taiqazanǧa qatysty synaq – fizikalyq küştıŋ ǧana emes, ruh pen mentaldyŋ da ölşemı. Batyrdyŋ el aldyndaǧy märtebesı, abyroiy osy arqyly aiqyndalǧan. Iаǧni ūlttyq sporttyŋ bızdıŋ tarihymyzda tek oiyn-sauyq jäne qorǧanys maşyǧy emes, tūtas bır sakraldy mädeniet bolǧanynyŋ aiqyn dälelı. Onda da ol da türkı-qazaqtyq ortaq ideologiianyŋ altyn qazyǧy – Türkıstan ideiasymen häm Äzıretı sūltan esımımen tıkelei bailanysty.
– Tızım bar ma?
– Būrynǧy zamanda Äz-Haidar Habas degen paluan alǧaş ret Taiqazandy sättı köterıp, aty tarihta qalǧan desedı. Odan keiın taǧy 16 erman būl auyr synnan sürınbei ötken körınedı. Al on segızınşı bolyp täuekelge bel buyp şyqqan osy – Alatau er. Odan keiın de kötergender bar şyǧar. Bıraq olar halyq jadynan öşıp ketkendeiın. «Ümıtsız şaitan» degen bar-dy. Ümıtımdı üzbeimın. Būl räsım toqtaǧanşa, kımder, qaşan, qandai jaǧdaida qairat körsettı, künderdıŋ bır künı bolǧanda bır jerden tabylaryna kämıl senemın. Ätteŋ, tereŋ de jüielı zertteuler jürgızıp, mūraǧat-arhivterge tüsuge, bükıl josparlardy jüzege asyruǧa resursym bolmai jatyr. Ainalyp kelgende, mūnyŋ barlyǧy öz qaltamnan şyqqan qarjyǧa ıske asuda. Dos-joldas, ǧalymdar ortasy «Anaǧan bar, mynaǧan bar, öit, söit, osy mekemege nemese ortalyqqa, deputatqa ia millionerge hat jaz» dep aqyl aituǧa şeber. Bıraq ıs jüzınde auyz kömek bolmasa, ıs kömek joq. Ilude bır Damir Bekbosyn syndy közı aşyq, kökıregı oiau jıgıtter bolmasa, bylaişa, bärı derlık «gäp». Qoldau sūrap barǧan ol oryndardyŋ köbınde de artyq aitsam keşırım ötınemın, negızınen «azamat» dep aituǧa kelmeitın «jalmauyzdar» otyr. Belgılı bır deŋgeide «ideia men konsepsiialar ūrlauşylar» desem de bolady. Aldyna kırgende tülkı būlaŋǧa salyp, «tiyn joq» dep, arqadan qaǧyp şyǧaryp salǧanymen, keiın osy proektılerge tonyn terıs ainaldyryp, basqaşa at qoiyp, ondaǧan milliondap qarjy bölgızıp, özderı atqaryp jatqanyn estıp jatamyn. «Meilı, solai-aq bolsyn. Ilkı äulielerden qalǧan «Käpırdıŋ qolymen mūsylmannyŋ tırlıgın atqaryp al» degen qaǧidatqa moiynsūnyp, būl da bolsa jeŋıs, eŋ bastysy, ūlttyq sport, el müddesı men ruhaniiaty ūtady. Joba ıske asady» deiın deseŋ, tek aqşa igerumen ainalysa ma, bır bäle!
Juyrda sondai bır dökeidıŋ älgındei qylyǧyn bılıp qoiyp, bır jüzdeskende «Bügın tüs-öŋımde sızdı körgendei bolyppyn. Bır chemodan aqşa sanap otyr ekensız. Bıraq ol aqşadan toraidyŋ qūlaǧy şyǧyp tūr eken. Sonda da jaqsylyqqa jorydym. Isıŋızge bereke bersın!» desem, «Sızge de jūǧysty bolsyn» dep küidırse bola ma?!
Eŋ qyzyǧy, mūndai pendelerdıŋ basym bölıgı namaz oqityn, qoǧamǧa özın dındar retınde pozisiialaityn fariseiler bolyp keledı. Äleumettık jelılerın aşsaŋ, «Mekkedegı qaǧbanyŋ fonynda tüsken fotosy men videosynan köz sürınedı. Ol jerden kımderge sälemdeme joldamaǧan deseŋızşı! Ne de bolsa, dıni paiymmen aitqanda, Mahşar taŋynda «kısı haqysy» jolymen solardyŋ esebınen sauapqa qaryq bolaiyn dep tūrmyn! Solai da solai! Jasaǧan ie endı sana bersın!
Jalpy, bügıngı taŋda ūlttyq sport ainalasynda dıni mäselelermen ainalysatyn tūlǧalar bekıtılıp jatyr emes pe? Solarǧa menen bır ūsynys: bärınen būryn «kısı qaqysy» degen narrativtı tereŋırek nasihattasa nūr üstıne nūr. Sportşylar arasynda dın ūstanatyndar köp. Ärine, qylmysqa emes, imandylyqqa bet būrǧandary, būl – jaqsy. Alaida jeŋısı men baqyty-taqyty, bailyǧy men ataq-daŋqy kısı aqysy üstınde bolsa, odan ne paida der edım. Kie atyp, tūqym-tailaǧymen bırge «tūzdai» qūryp ketedı. Qudyŋ bū düniedegı esebı tügel bolǧanymen, qūdaidyŋ da esebı tüzu ǧoi. Sony ūmytpasa eken.
– Aşy söiledıŋız. Bıraq osynşa bastamalarǧa sebep bolyp jürgen tūlǧa retınde būlai deuge qaqyŋyz bar dep oilaimyn. Mūndai ruhani-sporttyq bastamalardy jüzege asyru üşın qarjydan bölek taǧy ne qajet?
– Bırınşıden, memlekettık deŋgeidegı qoldau. Mädeniet ministrlıgı men Sport ministrlıgı būl jobalardy strategiialyq josparǧa engızuı kerek.
Ekınşıden, jergılıktı äkımdıkter öz öŋırıne tän sport dästürın saqtauǧa müddelı boluy tiıs.
Üşınşıden, biznes pen mesenattardyŋ qoldauy qajet. Öitkenı būl – ūlttyq missiia.
Törtınşıden, ǧylymi qauym men jastardyŋ belsendılıgı qajet. Qysqaşa aitqanda, osy mūrat jolyndaǧy azamattar moraldyq ta, ūiymdastyruşylyq ta, aqparattyq-qarjylyq ta qoldauǧa mūqtaj. Sonda sport türlerınde ideologiia da, män de, maǧyna da, ǧylym da, muzei de, basqa da, merei men jeŋıs te bolady.
– Är sūhbattyŋ özındık basty messedjı bolady. Sızdıŋ maǧan ūlttyq sport türlerıne arnalǧan muzei iaki muzeiler jelısı turaly ideiaŋyz ūnap qaldy. Toqeterın sonymen tämamdaiyqşy. Muzei ekspozisiialary tek jädıger körsetuımen şektelmei, qandai baǧyttarda jūmys ıstei alady?
– Eŋ äuelı, interaktivtı format qajet. Jastar tek köruge emes, jan-tänımen sezınuge, ūstap köruge, täjıribeden ötkızuge qūştar. Osynyŋ qosa qabatynda, «Baluan tas» köteru zaldary, kökpar atributtarynyŋ köşırmelerı, asyq atu alaŋdary boluy kerek. Mūny men tıpten, «Qazaq küşınıŋ kartasy» jobasy konsepsiiasynda atap körsetkenmın.
Ekınşıden, olarda ǧylymi-zertteu ortalyqtary boluy şart. Būl muzeide nemese jelılerde arheologiialyq tabylǧan sporttyq jädıgerlerden bastap, etnografiialyq zertteuler, folklorlyq mätınder, kino jäne foto arhiv jinaqtaluy tiıs.
Üşınşıden, mädeni diplomatiia qūraly bola alady. Şeteldık turistke qazaqtyŋ ūlttyq sportyn tek suret arqyly emes, «tırı» täjıribe retınde körsetu – orasan mädeni äser qaldyrady.
Taǧy qaitalap aitamyn: älemde sport muzeilerı öte köp. Aityp ötkenımdei, Grekiiada Olimpiada muzeiı ūlttyq brendke ainalǧan. Japoniiada sumo muzeiı bar, ol ışten jäne bükıl älemnen turist tartady. AQŞ-ta beisbol, basketbol muzeilerı bar. Bızde de nege ūlttyq sport muzeiı bolmasqa? Qazaq küresı, kökpar, qyz quu, jamby atu, sadaq, bäige – būlardyŋ barlyǧy mädeniettıŋ özegınde tūrǧan fenomender.
– Qorytyndy sūraq: Onyŋ ūlt ruhaniiatyna äserı qandai bolmaq?
– Men üşın ūlttyq sport türlerı fenomenı – qazaq küş mädenietınıŋ jüieler türındegı materialdyq emes simvoldary. Ärbırıne tarihi tūrǧyda da qaryzdarmyz. Olar geosaiasi jyrtqyştar men bäsekelestık zamanalarynda ūltymyzdyŋ qorǧanys jäne şabuyl küşterın şyŋdap, osyndai alyp territoriiaǧa ie boluymyzǧa, maidan dalasynda jeŋımpaz boluǧa jol aşty. Är türı – tarihtyŋ ünsız kuäger eskertkışı. Eger bız osy jüielerdı, olarmen bailanysty qūraldar men tastardy, şabandoz-mergen, baluandardyŋ mūrasyn, ūlttyq sporttyŋ barlyq formalaryn muzeige jinaqtasaq, ol bızdıŋ bolaşaqqa qaldyratyn ülken amanatymyz bolar edı. Menıŋ bır armanym – Qazaqstan kartasynda «Ūlttyq sport muzeilerı jelısı» degen jaŋa mädeni brendtıŋ paida boluy. Onda da jastar ol muzeidı nemese muzeiler jelısın «ölı zattar qoimasy» emes, jandy ortalyq retınde qabyldasa, qabyldata alsaq, onyŋ bolaşaǧy zor bolmaq.
Olar bızdıŋ ūlttyq identifikasiiamyz ben kodymyzdy nyǧaitady. Muzeitanuşy ärıptesım, konsultasiia alyp jürgen azamat Älıbek Küzerbai aitpaqşy, muzei – tek ötkendı saqtamaidy, ol bolaşaqqa baǧdar beredı. Ūlttyq sport muzeiı aşylsa, är qazaq balasy öz tarihyn – aibar men küş-qairat, alǧyrlyq, şabandozdyq pen baluandyq, batyrlyq arqyly sezınedı. Bıle bılgenge, būl – ūlttyq bıregeilıktıŋ, memleketşıldıktıŋ myzǧymas ırgetasy.
Bügıngı buyn alyp ata-babalaryndai baluan tas kötermese de, ruhyn köteruı kerek. Sol ruhty köteruge jantalasyp jürgen ruhani baluandarǧa järdem etuı kerek Al sol ruhty köteretın – mädeniet, tarih, sporttyŋ altyn tamyry. Būdan basqalardyŋ barlyǧy äser-yqpaly jaǧynan būlarmen teŋese almaidy.
– Mazmūndy da mändı äŋgımeŋızge raqmet!
Äŋgımelesken Dinara Nūrbolat
