Soŋǧy aptada äleumettık jelıler men keibır media alaŋdarynda qūqyq qorǧauşy Baqytjan Töreǧojina tarapynan Marat Jylanbaevtyŋ «ölım auzynda jatqany» jaily aqparat belsendı türde taratyldy. Emosiiaǧa qūrylǧan jazbalar, halyqaralyq ūiymdarǧa ündeuler jäne türlı posttar qoǧamda ülken rezonans tuǧyzdy. Alaida koloniiadan jariialanǧan beinejazbalar onyŋ şyn mänınde sportpen ainalysyp, qalypty jaǧdaida ekenın körsettı. Būl turaly Todayinfo aqparattyq portaly jazdy, dep habarlaidy "Adyrna" tılşısı.
Saiasattanuşy Ädıl Seifullinnıŋ aituynşa, būl jaǧdai klassikalyq aqparattyq manipuliasiianyŋ mysaly. «Qoǧamǧa «qaterlı halde» degen obraz ūsynylyp, keiın ony saiasi kampaniiaǧa paidalanuǧa tyrysqan. Al aqiqat beinejazbalar arqyly aşyldy», – deidı ol.
Qūqyq qorǧauşylarǧa senım daǧdarysy
Jurnalist Gülbanu Äbenova da būl oqiǧadan tüŋılısın jasyrmaidy. Onyŋ paiymdauynşa, elımızdegı keibır «qūqyq qorǧauşylardyŋ» basty maqsaty – şeteldık granttarǧa täueldı aqparattyq sebepter jasau. «Bız olardy şynaiy küresker dep senıp jazdyq. Al şyn mänınde ärbır «şuly oqiǧa» – donorlarǧa esep berudıŋ amaly eken. Būl qoǧamdy adastyrady, jurnalisterdı de paidalanǧandai äser qaldyrady», – deidı ol.
«Dümşe-belsendıler» fenomenı
Al jurnalist Oral Älımbektıŋ pıkırınşe, būl jaǧdai – halyqaralyq qarjylandyrudyŋ toqtauy saldarynan tuǧan qūbylys. «USAID bar kezde jalǧandy jalpaǧynan basqan belsendıler qazır jaŋa aqşa közın taba almai, qoǧamnan qarjy jinau üşın ötırıktı küşeittı. Şyndyǧynda, olardyŋ qazaqqa paidasy şamaly. Qaltasyna aqşa tüsse bolǧany», – dep atap ötedı ol.
Jeke senımnıŋ joǧaluy
Saiasi şoluşy İlias Mynjasarov bolsa, Töreǧojinaǧa senımnıŋ äldeqaşan joǧalǧanyn aitady. Onyŋ sözınşe, belsendı būryn da «şynaiylyqtan alşaq teoriialar» ūsynǧan. «Jylanbaevtyŋ densaulyǧy şyn mänınde olardy alaŋdatyp otyrǧan joq. Keide olardyŋ özderı «jaqsy bolar ma edı, şynymen auyr halde bolsa» degen oi tudyrady. Öitkenı sol arqyly özderınıŋ «dūrys ekendıgın» däleldeuge tyrysady», – deidı ol.
Jylanbaev ısı aqparattyq soǧystyŋ qūralyna ainalǧany baiqalady. Bır jaǧynda – emosiiaǧa qūrylǧan aŋyzdar, ekınşı jaǧynda – naqty faktıler. Būl jaǧdai qazaqstandyq qoǧam üşın maŋyzdy sabaq: ärbır rezonansty aqparatty tekserıp, manipuliasiiaǧa ermei, faktıge süiengen dūrys.
Oqiǧa taǧy da körsetkendei, azamattyq belsendılıktıŋ basty qūny – adaldyq pen şynaiylyq. Al olar bolmaǧan jerde, qūqyq qorǧauşylyq missiiasy senımsızdık pen kümännıŋ köleŋkesınde qalady.
