Auǧanstanda 200 ǧana qazaq bar degen aqparat şyndyqqa janaspaidy. Būl turaly Auǧanstan qazaqtary mädeni ortalyǧynyŋ basşysy, belsendı Asadulla Halyqberdı jariialady, dep habarlaidy «Adyrna» tılşısı.
"5 qazanda Auǧanstannyŋ "AMU TV" saity "The Times of CentralAsia" agenttıgıne sılteme jasap jariialanǧan "Auǧanstanda 200-ge juyq qazaq bar" degen maqalaǧa bailanysty, Auǧanstan qazaqtarynyŋ tarihyn zertteuşı retınde būl maqalanyŋ eşqandai dälelsız, zertteusız, jalǧan aqparatqa süienıp jazylǧanyn aitqym keledı", - dep mälımdedı Asadulla Halyqberdı Auǧanstan qazaqtary mädeni ortalyǧynyŋ äleumettık jelıdegı paraqşasynda.
Belsendınıŋ aituynşa, Auǧanstanǧa qazaqtardyŋ qonys audaruy bırneşe kezeŋderge bölınedı.
"Alǧaşqy qonys audaru XIX ǧasyrdyŋ soŋǧy jartysynda bastaldy. 1847 jyly qazaqtyŋ soŋǧy hany Kenesary Qasymūly qaitys bolǧan soŋ 1854 jyly Resei imperiiasy Almatydaǧy Vernyi qamalyn saldyryp, qazaqtyŋ qūnarly jerlerın tartyp alyp, orys şarualaryn jappai qonystandyrdy. Jerınen aiyrylǧan qazaqtar jan-jaqqa kettı. Kenesary qaitys bolǧan soŋ onyŋ ekınşı äielı men ūly Syzdyq Qoqan handyǧynyŋ qūramyndaǧy Türkıstanǧa köşıp keledı. Syzdyq auyl moldasynan bılım alyp, 16 jasynda Qoqan handyǧynda äskeri qyzmette ısteidı. Äskeri ūrystarda erekşe közge tüsken soŋ oǧan Qoqan hany "Pansat basy" (bes jüz äskerbasy) ataǧyn beredı. Ol özınıŋ äskerımen Türkıstan, Şymkent, Taşkent qalalaryn orys otarşyldarynan qorǧap tūrdy,"- deidı Asadulla Halyqberdı.
"Ökınışke qarai, 1865 jyly orys otarşyldary Qoqan handyǧyn basyp aldy, ol uaqytta Syzdyq batyr äskerımen Qaşqardy qytailardan qorǧau üşın soǧysyp jatqan edı. Qoqan handyǧyn orystar basyp alǧan soŋ onyŋ qūramyndaǧy qazaqtar men özbekter Būhara, Hiua, Kuliab jäne Auǧanstanǧa qonys audardy, qazırgı Auǧanstandaǧy qazaqtardyŋ denı Jetısu, Taraz, Şymkent, Türkıstan, Syr öŋırı, Maŋǧystau jaqtan kelgen qazaqtar edı»,- deidı Auǧanstan qazaqtary mädeni ortalyǧynyŋ basşysy.
Zertteuşınıŋ aituynşa, qazaqtardyŋ köpşılıgı Auǧanstannyŋ soltüstıgınde ornalasqan. Bügınde olardyŋ ūrpaqtardy bırneşe qalada ömır süredı.
«Ekınşı köşı-qon tolqyny 1928–1932 jyldary boldy. Oǧan Resei imperiiasynyŋ qoldan jasaǧan aşarşylyǧy sebep boldy. Odan bölek, 1847–1922 jyldar aralyǧyndaǧy türlı ūlt-azattyq köterılıster kezınde de qazaqtar bas sauǧalap, körşı elderge köşıp otyrǧan. 2020 jyly bız Auǧanstan qazaqtarynyŋ şejıresı men sanyn zertteu maqsatynda arnaiy ǧylymi top qūrdyq. Daniiada tūratyn, Auǧanstannan qonys audarǧan Akbar Aiubi myrzamen bırge bırneşe jyldyq jūmys nätijesınde naqty mälımetterge qol jetkızdık. Zertteu barysynda är qazaqtyŋ şyqqan tegı, jetı atasy jäne Qazaqstannyŋ qai öŋırınen kelgenı anyqtaldy. Osy derekterge süiene otyryp, qazırgı taŋda Auǧanstanda 5 myŋnan astam qazaq ömır sürıp jatqanyn naqty aita alamyz»,- dep tolyqtyrdy Asadulla Halyqberdı.
Būdan aldyn tarihşy, şyǧystanuşy Jomart Jeŋısūlynyŋ Auǧanstandaǧy qandastar turaly «Ämudariia qazaqtary» atty kıtabynyŋ jaryqqa şyqqany habarlanǧan edı. Osy tarihi-etnografiialyq zertteude Auǧanstandy meken etken qazaqtar turaly keŋınen baiandalǧan. Şetelge qonys audarǧan qandastarymyzdyŋ künkörısı, şaruaşylyǧy, mädeniet pen bılım deŋgeiı, qazırgı ahualy zerdelengen. Kıtap avtory 2023-2024 jyldary Auǧanstanǧa ekı ret sapar şegıp, 100-den asa keiıpkermen sūhbattasqan. Nätijesınde 232 betten tūratyn qūndy eŋbek Qazaqstan men Ortalyq Aziia tarihyn zertteu instituty ǧylymi keŋesınıŋ şeşımımen basylǧan.
