Qūrmettı aǧaiyn! Jaqynda ǧana deputat Saiyrov Päkıstandaǧy bosqyn qazaqtardyŋ jaǧdaiy jönınde videoündeu jariialady. Men būl taqyryptyŋ resmi qozǧalǧanyna quanyştymyn jäne de taqyrypty äleujelınıŋ jelbuaz äreketıne ainalmai naqty nätijelı boluyna müddelı adam retınde şyǧyp otyrmyn. Bıraq 2021 jyldan berı ekı bırdei 7 jäne 8 ekı sailanymda üzbei mandat ūstap otyrǧan deputattyŋ endı ǧana şyrt ūiqydan şoşyp oianǧandai äleujelıge bas salǧany onşa ümıt tuǧyzbai otyr. Äsırese, Päkstandaǧy bosqyn qazaqtar esebınen ūpai alu siiaqty piǧyldar qyltiiady. Osyǧan qatysty mäselenıŋ şynaiy sipatyn aşudy jön sanadym.
Sodan berı talmastan Auǧanstan qazaqtarynyŋ mäselesımen ainalystyq. Jomart Jeŋıs degen etnograf-ǧalym 2023 jyly Auǧanstanǧa ekı ret etnografiialyq ekspedisiia jasap, qyruar jädıger tauyp keldı, odan ǧylymi bır kıtap şyǧardy.
Al Auǧanstandaǧy Qazaqstan elşılıgı ne QR Syrtqy ıster ministrlıgı 60 kılemdı äkelıp äketuge qol ūşyn bermei, älgı qazaq käsıpker qyruar qarjysyn jolǧa şyǧyndady. Tarihi otanyna üles qosqysy kelgen Näsım Naiman 50 myŋdai dollar tekke jūmsady. Sol körmenı diplomatiialyq jolmen mädeni mūra retınde tegın ötkızıp, auǧandyq qazaq kılemşılerın qoldauǧa, Qazaq-Auǧan ara qatysyn örbıtuge ne kedergı boldy? Sol kezde deputat Erlan Saiyrov qaida boldy? Ol kezde de tik-tok äleu jelısı boldy. Endı şyrt ūiqydan şoşyp oianuǧa ne sebep, deputat myrza? Haip quǧan bloger emessız, jurnalist emessız. Bırneşe jylǧy täjıribesı bar deputatqa tän baisaldy qimyl-äreket kerek emes pe?
Qūrmettı Mäjılıs deputaty Erlan Biahmetūly! Sız eldegı bilıktıŋ eŋ joǧarǧy organynyŋ müşesısız. Sızdıŋ qolyŋyzǧa sailauşylar, iaǧni qazaq halqy arnaiy mandat berdı. Al sız nege sailauşylar nemese halqym deudıŋ ornyna, bloger qūsap «qauym» dep halyqty tömendetesız? Qauymnyŋ ne ekenın sız jaqsy bılesız. Öitkenı, sosiologsyz, politologsyz ǧoi.
Būl mäselenı şeşuge tik-toksyz da, qauymsyz da,qolyŋyzda tolyq qūzyr men közır bar. Onyŋ üstıne prezident Toqaevtyŋ bastamasymen parlamentke būrynǧydan da ülken qūzyret pen erkındık berıldı. Ükımettı de, Syrtqy ıster ministrlıgın de, Migrasiia komitetın de būryşqa tūrǧyzyp qoiuǧa tolyq mümkındık bar.
Sız Mäjılıstıŋ Äleumettık-mädeni damu komitetınıŋ müşesısız, parlamenttegı «Amanat» partiiasynan qūralǧan fraksiia ökılısız, odan qaldy şeteldegı qazaqtarmen ainalysuǧa qūrylǧan Mäjılıstıŋ Halyqaralyq ıster, qorǧanys jäne qauıpsızdık komitetı bar, osynyŋ barlyǧy bola tūra, nelıkten küibeŋ tırşılıgın qamtudan qoly timei jürgen jūrttan qoldau sūrap otyrsyz?Absurd qoi! Älgı atalǧan memlekettık organdar eldıŋ mäselesın şeşpese, deputattyŋ saualyn oryndamasa, betımen ketkenı me? Nelıkten osy sala boiynşa mamandar men sarapşylardy, qairatkerlerdı, belsendılerdı jinamaisyz, nege aqyldaspaisyz? Saiasat jalǧyz şauyp bäige alatyn toi emes ekenı belgılı.
Bloger bolyp äleujelımen mäsele şeşetın bolsaŋyz, mandattyŋ sızge ne keregı bolmaq?Taqyrypty talǧajau etıp, haip jasamai-aq köteruge bolmai ma? «El erge qaraidy, er jerge qaraidy» degen bar. Sız nege jerge qaraisyz? Bırıgıp şeşeiık. Osy boiynşa jürgendermen sanasyp bırıgıp nätije şyǧaraiyq.
Men sızge ūrynǧym kelıp otyrǧan joq, bır jaǧynan mäselenı şyǧarǧanyŋyzǧa quanyp otyrmyn, ekınşı jaǧynan şettegı qazaqtardy bosqyn dep BŪŪǧa märtebe jasatyp alyp, mäsele şeşeiık degenospadar ideiaŋyzǧa küiınıp otyrmyn, ol eldı masqaralau ǧoi! Qazaq elı ne üşın, kım üşınmemleket bolyp otyr, şeteldegı qazaqtarǧa bosqyn märtebesın äperu üşın be? Jer betındegı qazaqty jinap-terıp el bolu üşın emes pe?!
Şeteldegı qazaqtardyŋ qazaqtyǧyn däleldeu degen soraqy erejenı qaşan tüzetemız? Germaniiaǧa nemıster nege yŋ-şyŋsyz jinaldy? İzrail şeteldık ebreilerge arnap, nelıkten arnaiy ministrlık qūryp kırıstı? Al bız nege şeteldegı 7 million qazaqqa arnap bır komitet qūra almaimyz? Osynyŋ bärın sauatty etıp köteretın bloger emes, sailauşylardan mandat alǧan sız sekıldı deputattar.
Būl 300 bosqynnyŋ būǧan deiın keibırın genetikalyq jaǧynan teksergenmen, onymen qazaq ekenın däleldei almaimyz. Päkıstan bosqyndarynyŋ onşaqtysy ondai tekseruden de öttı, nätije bolmady. Onyŋ bärı dalbasa. Ekınşıden, bızdıŋ migrasiialyq erejede şeteldık qazaqtardy DNKmen tekseruge qatysty eşbır bapjoq. Jalpy şeteldegı qazaqtardyŋ jaǧdaiyn tiianaqty qarap otyrǧan memlekettık organ joq. Bolsa būndai bylyq bolmaǧan bolar edı. Syrtqy ıster ministrlıgı janynan qūrylǧan «Otandastar»qory bar, onyŋ da mındetı men qūzyry tüsınıksız.
Aitaiyn degenım, Erlan Biahmetūly, būl mäsele blogerlık postpen şeşılmeidı. Būny resmi saiasatşyǧa tän deputat retınde tiıstı jauapty taraptardyŋ bärın jinap, tüpkılıktı, jüielı türde zaŋdy özgertıp, şeşu kerek. Al bız sekıldı janaşyrlar, mamandar, sarapşylar Sızge qol ūşyn beruge äzırmız. Sızdıŋ qūlaǧyŋyzǧa ılgen Syrtqy ıster ministrlıgınıŋ laǧmanynan nätije bolmaidy. Öitkenı, şeteldık aǧaiynǧa qazaqtyǧyn däleldeu degen şytyrman talap bosqyn qazaqtardy qazaq dep tanuǧa jol bermeidı. Ol ereje naqty emes, kriterilerı ärı-särı. Būl mäselenı şeşuge arnaiy zaŋjoba kerek, qūrmettı deputat. Mıne osy ıske jūmylaiyq.
Aitarym osy. Bärımızge sättılık!
Qūrmetpen,Serık Erǧali,
Şeteldık qazaqtardy qoldau alqasynyŋ müşesı
