Bıylǵy jyl elimiz úshin eleýli de kúrdeli oqıǵamen bastaldy. Ulan ǵaıyr qazaq dalasy taǵy da bir aýyr kezeńdi basynan ótkerip, dúrbeleńge tap boldy.
5-shi qańtar kúni Jańaózende bastalǵan beıbit sherý Qazaqstannyń ár óńirinde jedel tarap, arty shıelenis pen qandy qaqtyǵysqa ulasty. Elimizdiń súıegin syzdatyp, "qaıǵyly qańtar" atymen este qalǵan sol bir kezeńniń aýyr estelikteri tarıh paraǵynda máńgi saqtalmaq. Odan ótken kez kelgen memleket sabaq alyp, kemshin tustaryn túzeýge bet alady. Bul dúmpý Qazaqstandy ǵana emes, barsha álemniń nazaryn ózine aýdartty. Barsha el qazaq halqynyń beıbit turǵyndarymen tileýles ekenin bildirip, alańdaýshylyq tanytty. Osyǵan baılanysty "Tálim TV" arnasynyń dırektory Muhamedjan Tazabekov: " Eldiń nazary bizde... Synaqtan súırinbeı ótsek, maqtap, mereke qylady, berekemiz qashsa, bilgishsip, keleke qylady"-degen edi. Rasymen elimiz sońǵy kezdegi oqıǵalardan sabaq alyp, jańa betburystardy jasamaq. Al osy oqıǵalar kimniń kesirinen, neden, qalaı paıda boldy?
Árıne, bul suraqtar barsha halyqtyń kókeıinde júrgeni anyq. Áli eńsesin tikteı almaı, pushaıman hálde otyrǵan el aǵalary qanshama. Eldi dúrliktirip, beıbit kúnniń aspanynda halyqqa jazyqsyz oq jaýdyrǵan búlikshiler qaıdan shyqty? Olardyń basshysy kimder? San saýal sanadan aǵylyp jatqany anyq. Áıtkenmen, Qazaqstandaǵy sońǵy jańalyqtarǵa sáıkes baǵdarlamalar áli shyqpady. Alaıda, bul oqıǵa naqty kimderdiń kesapatynan týyndaǵany málim. Onyń kópshiligi terrorıstter, bosqyndar, nashaqorlar, eńbek mıgranttary. Qazirgi tańda qylmyskerlerdiń jalpy 10 000- ǵa jýyǵy ustalyp otyr. Almaty qalasynda qylmyskerlerge qarsy qylmystyq izdeý áli de jalǵasyp jatyr.
Almaty - Qazaqstannyń eń úlken, alyp shahary bolǵandyqtan, san túrli ult pen ulysty kezdestirý qıyn emes. Olardyń qanshalyqty resmı túrde tirkelgeni beımálim. Alaıda, 2013 jylǵy esepke júginsek, 65 000 eńbek mıgranty tirkelgen. Mıgranttardyń deni - Ózbekstan azamattary. Olardyń kóbisi jeke kásipkerlerdiń qolyńda jumys jasaıdy. Jumys jasaý merzimderi 1 - 12 aıdyń shamasy ǵana. Al bıylǵy jyly bul kórsetkish edáýir azaıǵan. 2021 jyldyń 1 qarashasyna sáıkes jergilikti atqarý organdarynyń ruqsatymen 16 059 shetel azamaty jumys istep jatyr. Eńbek mıgranttary: Qytaı - 4068, Túrkııa - 2069, Ózbekstan - 1782, Úndistan - 1212, Ulybrıtanııa - 1047 adam kelgen. Jaldamaly jumysshylardyń erikkennen el aralap júrmegenderin jaqsy túsinýge bolady. Otbasynyń qamy úshin, tirshilik jany úshin shetel asyp, tirlik qylyp júr. Al endi keıbiriniń "adamnyń alasy ishinde" demekshi qandaı pıǵylmen elimizde júrgenin dáldep aıtý qıyn. Qylmyskerlerdiń deni shetel azamattary ekeni jasyryn emes. Olardyń negizgi maqsaty elimizge kelip, búlik shyǵaryp, jádigerimizdi qıratyp, tarıhymyzǵa daq túsirgisi kelgeni me? Mine, olardan tónetin basty qaýip osy bolyp otyr. Sol úshin memleketimizge qosymsha zańdardy kúsheıtý qarastyrylý kerek. "Mynaý ne úshin keldi?" "Qaıdan júr?" dep qadaǵalaıtyn bir zańnyń shyǵýy tıis. Zertteýlerge súıensek, dúnıejúzilik ǵalymdar mıgranttardyń mártebesin zańdastyrý qylmys deńgeıine erekshe áser etedi degen qorytyndy jasaǵan. Qazaqstannyń eńbek mıgranttary arasyndaǵy qylmys kórsetkishteri mıgraııanyń tranzakııalyq baǵasynyń joǵary bolýy – bıýrokratııalyq kedergilerdiń kóptigi, rásimderdiń kúrdeliligi, jeke qaýipsizdiktiń qajettiligi jáne qıyn logıstıka sekildi jaıttardyń kesirinen joǵarylaıtynyn anyqtap otyr.
Mıgraııa týraly sóz qozǵaǵanda, biz munyń kúrdeli, qarama-qaıshylyqqa toly, árdaıym ózgerip otyratyn úrdis ekenin túsinýimiz kerek. Eńbek mıgranttary jóninde tolyq aqparattar jelige onsha jarııa etile bermeıtinin eskersek, onyń tolyqtyrar tusy áli de kóp ekenin ańǵarýǵa bolady. Sol sebepti, BAQ-taǵy mıgranttar týraly bir paıymdy, jaǵymsyz pikirmen berilgen jazbalardy synı túrde qabyldaý kerek. Jaǵymsyz áserden de bólek mıgraııa – progrestiń negizgi qozǵaýshy kúshi bolyp qala bermek.
Basymyzǵa qandaı is tuspesin biz myna qundylyqtardy jadydan shyǵarmaýymyz kerek: "elimizdiń bolashaǵy jarqyn bolý úshin - bilim men sananyń ilgerileýi, elge degen súıispenshilik qundylyqtaryn quldyrtpaǵanymyz jón! Áıtpese, orny tolmas oqıǵaǵa taǵy márte kýá bolmasymyzǵa kim kepil? Elimizdiń birligi bekem bolýy basty satyǵa oıysý kerek!
Aınur Meıirbekova
