“Batyly ul arymas, batasyz qul jarymas” degen qaǵıdany ustanǵan elmiz. Ne úshin abyz aqsaqaldar qulashyn kerip, keýdesin kóterińki ustap turyp bata beredi? Al bata alýshy da bundaıda tuqyryp turmaıdy, qaıta qolyn jaıyp basyn kóterińki ustaıdy. Sonda ǵana batadan kúsh-qýat, energııa qabyldaıdy.
Ánuran shyrqalǵan sátte de solaı keýdemizdi kerip rýhty turamyz. Bunyń barlyǵy kóz úırengen qalypty jaǵdaı retinde qaralady. Biraq osynyń astarynda qandaı da bir zańdylyq, qaǵıda jatqan joq pa?
Buryn aýyldaǵy úlkender at tańdaǵan kezde tarpańdaý bolsa da júristi, ári minip júrgen kezde basyn tik ustap, aýyzdyqpen alysyp otyratyn jylqyny jaqsy kórýshi edi. Basyn tómen salyp óz-ózinen súmireıip turatyn attardy “qoıǵa jetpes qoıtory” atap, toıǵa minip barýdan arlanatyn.
Aýyldaǵy aqsaqaldar eger bireý basyn tómen salyp júrse “Balam, basyńa qaıǵy tústi me? nege tuqyryp júrsiń…” dep suraýshy edi jáne “Basyńdy tómen salyp súmireıme” , “Búıirińdi taıanba”, “Tizeńdi qushaqtama” dep dene áreketterimizdi de qadaǵalap tekteý salatyn. Sol kezde “Osynyń barlyǵy soqyr senim ǵoı, tizeni qushaqtaǵanmen ne ózgere qoıar?” dep te oılaıtynbyz. Keıin kele psıhologııa ǵylymynda adamnyń denesin qalaı ustaýy men rýhyn qalaı ustaýy ózara baılanysta ekenin bildik.
Qazirgi kúnde adamdardyń basyn tómen salýy tipti de kóbeıip, búkil halyq deńgeıinde jalpylasyp ketti. Bul arqyly ne ózgerýi múmkin? Basyn tik ustaǵan kezde moıynǵa túsetin salmaǵy 5kg shamasynda bolsa, 60 gradýsqa ıilgen kezde 27kg shamasyna jetedi. Demek, tuqyryp telefon qaraǵan kezińizde moınyńyzǵa 7 jasar balany kótergendeı salmaq tústi degen sóz. Bul árıne adam omyrtqasyna fızıkalyq zardaptardy, aýrýlardy ala keledi. Biraq odan da kúrdelisi ol adamnyń ishki jan dúnıesine de áser etedi.
Adamnyń dene pozalary men rýhanı áleminiń qatynasy jóninde erekshe eńbek etken ǵalymdardyń biri Amerıka psıhologi Emı Kaddı doktor.
Ol bul taqyrypta kóptegen synaqtar jasaǵan. Bir joly birneshe adamdy shaqyryp bireýlerin úlken ekrandy televızor, endi bireýlerine odan kishirek ekrandy Ipad ustatyp, qalǵandaryna telefonǵa qarap otyra turýdy aıtyp, “sizder otyra turyńyzdar, men 5 mınýtta oralamyn” dep shyǵyp ketedi. Shyǵyp ketedi de beıne baqylaý arqyly testke qatysýshylardyń jaǵdaıyn baqylaıdy. 5 mınýt óte bere aldymen televızor kórip otyrǵandar jaltaqtap tapsyrma berýshini izdeıdi, aqyry kelmegen soń bólmeden shyǵyp ketedi, odan birneshe mınýttan keı ipad ustap otyrǵandar da shyǵa bastaıdy. Eń sońyda tuqyryp telefon kórip otyrǵandar qalady... Barlyq ekrannan uqsas mazmun shyǵyp turǵan jaǵdaıda barynsha basyn tómen salyp otyrǵan adam sonshalyq momyn, buıryqqa adal boısynatynyn nátıje kórsetedi. Mine bul deneni qalaı ustaý bizdiń ishki energııamyzǵa tike áser etetininiń dáleli edi.
Emı Kaddı mynadaı qyzyqty tájrıbe jasapty. Bir top adamdy eki grýppaǵa bólip tómendegi sýrettegi pozalarǵa eliktetip otyrǵyzǵan.
Qarasańyz, joǵarydaǵy grýppadaǵy adamdarda myǵymsyný bar, al tómendegi grýppadaǵy adam pozalardyna múlaıymsý bar. Emı doktor joǵarydaǵy pozalardy joǵary energııalyq poza dep ataǵan.
Eki grýppanyń adamdary osy áreketterge eliktep birneshe mınýt otyrǵan soń olarǵa 2 dollardan syılyq taratqan. Sosyn syılyq alǵan adamdarǵa bir utys oıynyn usynǵan. Eger utysta jeńse 2 dollaryn 4 dollar etip alady. Al jeńilse 2 dollardan da aıyrylyp qalýy múmkin.
Sonda osy birneshe mınýttyq dene formasy shynymen de adamnyń ishki jan dúnıesine áser etip, olardyń múldem basqasha talǵam jasaýy múmkin be?
Ǵajap, joǵary energııaly pozany saqtaǵan adamdardyń 33 paıyzy utysqa kelisken, al tómen energııaly pozada otyrǵan adamdardyń tek ǵana 8 paıyzy utys oınaýǵa táýekel etken.
Bul adamnyń táýekel etý qýaty, ózin jeńip shyǵatyndaı myǵym sezinýi onyń ishki energııasyna baılanysty ekenin. Al egerııalyq qýaty adamdardyń óz denesin qalaı ustaýymen tike qatysty bolǵanynyń dáleli.
Árqashan da, qulashyńyzdy kerip jeńimpazdardyń áreketin qaıtalaýǵa, tuqyryp uzaq otyrmaýǵa daǵdylanyńyz. Bas kóterem, qıynshylyqty jeńem deseńiz eń áýeli basyńyzdy kóterińki ustańzy.
Yqylas ORAZBAI
