Qaı ǵasyrda bolmasyn qazaq Naýryzda halyq bolyp jıylyp, meıramdy saltanatty túrde atap ótken. Halyqty dástúrinen, dininen, tilinen aıyrý jolynda túrli qastyq jasalsa da ultymyzdyń uly qundylyqtary joıylǵan joq. Ulttyq degen statýsy bar qazaqtyń menshikti baılyqtary búgingi qoǵamda nasıhattalyp, umytylýǵa aınalǵandary qaıtadan jańǵyryp jatyr. Umyt bolǵan Shógen oıynyn qalyń qazaq arasynda dáripteý jaıyn tilge tıek etken edik, búgin keshegi qazaq tektileri tek óz arasynda ǵana oınaǵan «Han doıby» oıyny jaıly aıtpaqpyz. Atalǵan oıyn túrin kóp adamdar bile bermeıdi. «Han Doıby» oıynynyń tek bir ǵana ortada qalyp qoıýynyń naqty bir ǵana sebebi bar. Óıtkeni, memleket basshylarynyń halyqty basqarý saıasaty tikeleı osy oıynmen baılanysty edi. Eger ol saıasattyń astaryn qarapaıym halyq bilip qoıatyn bolsa, onda ol kezde handyq bıliktiń joıylyp ketý qaýpi bolatyn. Sodan bolar, der kezinde ashyq túrde jarııalanbaı, buny biletin adamdardyń qatary sırep, «Han Doıby» oıynynyń órisi tarylyp qalǵan. Baǵzy zamanda qazaq doıbyny ekige bólgen, tekti jáne teksiz doıby dep. Teksizi, búginde keń taraǵan qarapaıym doıby oıyny. Bul oıyn óte qarapaıym túrde oınalatyndyqtan, onyń oıyn erejesin meńgerý óte ońaı. Óziniń tastaryn qarsylastyń sońǵy jolaǵyna jetkizýdi kózdep, bı bolýǵa asyǵatyn oıynshynyń delebesin qozdyratyn oıyn. Al, aty atap turǵandaı tekti doıby tek qazaq zııalylarynyń, bılik basshylarynyń arasynda oınalǵan. Sebebi, bul oıynda handyqtyń demokratııalyq bılik júıesiniń qurylymy sýrettelgen. Bul oıynda da dál shahmattaǵydaı ózindik mańyzy men qyzmeti bar birneshe tas bar. Olar: Han, bı, bek, alasha, tentek, qarasha. Tórtkóz tortaqtaǵa otyrǵan eki oıynshy eki handyqtyń hany bolyp oınaıdy. Al, oıynshylardyń taqtasy – bul soǵys alańy. Kimniń aqyl-aılasy, fılosofııalyq, matematıkalyq, ekonomıkalyq, saıası-tehnıkalyq, demokratıalyq oı órisi basym, sonyń handyǵy jeńiske jetedi. Han doıbysynyń tarıhy tym tereńde jatyr. Almaty oblysy Esik qalasy mańynan tabylǵan «Altyn adamǵa» qazba jumystaryn júrgizý barysynda han doıbysynyń oıyn tastary tabylǵan. Kıiz úı pishindes tastar ártúrli qazaqy oıý-órnektermen naqyshtalyp, pildiń súıeginen jasalǵan eken. Arheologııalyq zertteýlerdiń nátıjesinde ǵa¬lymdar bul tastardyń qoldanysta bolǵan merzimin Úısin memleketi dáýirimen sáıkestendirip otyr. Qazaqtyń «Han Doıbysy» 2008 jyldyń qańtar aıynda QR Sport jáne týrızm mınıstrliginde qazaqtyń dástúrli oıyn túri bolyp tanyldy. Múldem umytylýǵa aınalǵan ulttyq qundylyqtyń qazaq arasynda qaıtadan jandanýyna muryndyq bolǵan – Ánýar Qabdoldauly, Qaırat Jaqııauly atty taldyqorǵandyq azamattar. Qazirgi kezeń – han doıbysynyń kemeldenip, qaıtadan qazaq ortasyna oralǵan shaǵy. Qolǵa qonǵan altyn qustyń qadirin ketirmeı, nasıhattaý jumysyn júrgizip, tól oıynymyzdyń ózgeniń qorjynynda ketýinen saqanýymyz kerek.
massaget.kz
