Qazaq dıasporasy kóp shoǵyrlanǵan elderdiń biri - Ózbekstan. Osy elde turatyn qazaqtar Shavkat Mırzııaev bılikke kelgeli jaǵdaılary jaqsara bastaǵanyn aıtady. Biraq keıbir sarapshylar bul pikirmen kelispeıdi.
«QAZAQSTANǴA KÓShETINDER AZAIDY»
Yqylas Turǵanbaev Ózbekstannyń Tashkent oblysyna qarasty Joǵarǵy Shyrshyq aýdanyndaǵy orta mektepterdiń birinde mádenı uıymdastyrýshy (dırektordyń tárbıe isi jónindegi orynbasary-red) bolyp jumys isteıdi. Onyń aıtýynsha, bılikke Shavkat Mırzııaev kelgeli jaǵdaı birshama túzelgen.
- Jańa jumys oryndary ashylyp, turǵyndarǵa jeke kásibin damytý úshin tómegi paıyzben nesıe berý máselesi jolǵa qoıyla bastady.Sońǵy ýaqytta Qazaqstanǵa kóshetinderdiń sany da birden azaıǵan, - deıdi ol.
Tashkent oblysynyń joǵarǵy Shyrshyq aýylynda týyp ósken, qazir Shymkent qalasynda turatyn Nurǵısa Dýsetovtiń aıtýynsha, Ózbekstandaǵy ózgeristerge qarapaıym halyq tań qalyp júr.
- Mysaly bir ańdy kóp ýaqyt qorada qamap ustap otyrasyń da, keıin ony syrtqa bos keńistikke aparyp tastaısyń. Sol kezde ol ań ne isterin bilmeı qalady. Ózbekstanda da qazir týra sondaı jaǵdaı bolyp jatyr. Shynymen osyndaı qoǵamǵa aıaq bastyq pa dep qarapaıym jurt ózderine áli senbeı jatyr. Óıtkeni jumys oryndary ashyla bastady. Týrızmdi damytý maqsatynda kez-kelgen elge vıza berile bastady. Buryn basqasyn bylaı qoıǵanda metronyń ózinde sýretke túsý múmkin emes edi. Keıde bir úlken ǵımarattardyń janynda fotoǵa túsip jatsań mılıııalar kelip seni tergeýge alatyn. Qazir ondaı oqıǵalardyń bir de biri joq, - deıdi ol.
Al Tashkentte turatyn Arnat Dosan Azattyqqa Aqtóbedegi avtobýs apatynkeıin bılik halyqqa arnalǵan birneshe joba bastaǵanyn aıtady. Máselen bılik kásip bastaýshylarǵa paıyzsyz nesıeler berip, jalǵa alǵan ǵımarattardyń jaldaý shyǵynyn bıýdjetten ótep berip jatyr.
- Ózbekstandaǵy qazaqtardyń 30 paıyzy laýazymdy qyzmet jasaıdy. Biraq jergilikti ózbek ultynyń ókilderi sekildi qazaqtar da qazir qara jumystarǵa beıimdelgen. Jastar negizinen qurylysta, fabrıkada nemese tigin ehtarynda jumys isteıdi. Buryn Ózbekstanda jumyssyzdyq kóp boldy. Sonyń saldarynan jastar shetelge, Qazaqstan men Reseıge jumys izdep ketetin. Qaıǵyly jaǵdaılar da boldy. Jańa prezıdent qazir osy tarapta jumystardy qolǵa alyp jatyr, - deıdi Tashkent qazaǵy.
2000 jyldary Ózbekstannan Qazaqstanǵa kóship kelgen jýrnalıst Ahmet Ómirzaq Mırzııaev kelgennen keıin jaǵdaı ózgergen sııaqty kóringenimen shyn máninde bári burynǵy qalypta ekenin aıtady.
- Ózbekstanda shynaıy aqparat syrtqa shyqpaǵannan keıin qarapaıym jurt bolmashyǵa senedi. Jańa prezıdent qandaı da bir ózgeris jasaǵysy keledi. Biraq ekonomıkanyń álsizdigi men naryqtyq ekonomıkanyń zańdaryna tolyq erkindik bermegennen keıin báribir nátıjesiz bolyp jatyr. Ózbekstannyń oqshaýlaný saıasaty áli ashylyp kete qoıǵan joq, - deıdi ol.
ÓZBEKSTANDA QAZAQ MEKTEPTERI AZAIǴAN
Ózbekstan qazaqtary Azattyqqa eldegi qazaq mektepteriniń birazy aralas ne ózbek mektepterine aınalyp jatqanyn aıtady. Olar qazaq mektepteriniń azaıýyna ata-analardyń ótinishi sebep deıdi.
- Joǵarǵy Shyrshyq aýdandaǵy otyzǵa jýyq qazaq mekteptiń basym bóligi aralas nemese ózbek mektepterine aınalyp ketti. Biraq bul bıliktiń kúshteýi nemese úgitteýinen bolyp jatqan dúnıe emes. Ata-analardyń óz tarapynan túsken ótinishter negizinde júzege asyp jatyr. Ata-analarǵa keıde "Bularyńyz ne, qazaq tilinde de jaqsy, sapaly bilim beremiz" dep túsindiremin. Biraq báribir de aıtqandarynan qaıtpaıdy. Olardyń "Ózbekstanda bolashaq ózbek tilinde ǵoı" deıdi. Biraq men de, maǵan deıingiler de orta mekteptegi jalpy bilimdi qazaq tilinde aldyq. Keıin Tashkentke kelip joǵary bilimdi ózbek tilinde nemese oryssha oqydyq. Odan esh qıyndyq kórgen joqpyz ǵoı. Sony qazirgi ata-analar túsinbeıdi, - deıdi Ózbekstanda mektepte isteıtin qazaq Yqylas Turǵanbaev.
Turǵanbaevtyń sózinshe, "qazaq mektepteriniń jabylýyna bir kezderi jergilikti qazaqtardyń Qazaqstanǵa túp qoparyla kóshýi de sebep bolǵan.Qazir qazaqtar ǵana turǵan keı aýyldar qańyrap qalǵan".
Nurǵısa Dýsetov Ózbekstanda turatyn týystaryna jıi baryp turady. Ol Ózbekstan qazaqtary balalaryn ózbek mektepterine aýystyrýy nemese joǵarǵy basshylyqqa qazaq mektebin ózbek mektebine aýystyrý týraly aryz túsiretin jaǵdaılardy ár barǵan saıyn estıtinin aıtady.
Al Ózbekstannan Qazaqstanǵa oralǵan Ahmet Ómirzaq "qazaq mektepteriniń jabylýyna az ult ókilderine arnalǵan mektepterdiń tolyq bolmaýy ıaǵnı toǵyz synyptyq mektep deńgeıinde qalýy sebep boldy. Óıtkeni ózge ult ókilderi oqıtyn mekteptiń oqýshylary toǵyzynshy synyptan keıin tek kolledjder men akedemııalyq lıeılerge ketip qaldy. Al joǵarǵy oqý ornyna túsý úshin on bir jyldyqty ózbek tilinde bitirý kerek. Mine, osy sebepti qazaqtar balalaryn tek ózbek mektepterine berýge májbúr bolady. Shyn máninde ol jaqta qazaq tilinde joǵary bilim alý jyldan jylǵa azaıyp bara jatyr" deıdi.
Ózbekstandaǵy Qazaq ulttyq- mádenı ortalyǵy tóraǵasynyń orynbasary Sheráli Sadıqov "bizge joǵary jaqtan suhbat berýge tyıym salynǵan" dep Ózbekstandaǵy qazaqtardyń sany men ondaǵy qazaq mektepteri týraly qandaı da bir aqparat berýden bas tartty.
2017 jyly Astanada ótken Dúnıejúzi qazaqtarynyń quryltaıyna kelgen kezde Ózbekstandaǵy qazaq ulttyq-mádenı ortalyǵynyń tóraǵasy Serikbaı Úsenov "Ózbekstanda 396 qazaq mektebi bar. Tórt ýnıversıtette túrli ulttar jeti tilde oqıdy. Máselen, Qaraqalpaqstanda 350 myń qazaq bolsa, sol jerdegi ınstıtýttarda qazaq tilinde fakýltetter bar. Balalarymyz qınalmastan joǵary oqý oryndaryn bitirip júr. Tashkenttiń ózinde Nızamı atyndaǵy pedagogıkalyq ýnıversıtette mektepterge qazaq tildi muǵalimder daıyndaımyz. Sol sııaqty Syrdarııa oblysy Gúlstan qalasynda qazaqsha oqýǵa múmkindik bar. Qazaqtar qazaq tilin de, ózbeksheni de, orysshany da bilemiz. Balalarǵa balabaqshadan aǵylshyn tilin de úıretip jatyrmyz" degen edi.
azattyq.org
