قازاق دياسپوراسى كوپ شوعىرلانعان ەلدەردىڭ ءبىرى - وزبەكستان. وسى ەلدە تۇراتىن قازاقتار شاۆكات ميرزياەۆ بيلىككە كەلگەلى جاعدايلارى جاقسارا باستاعانىن ايتادى. بىراق كەيبىر ساراپشىلار بۇل پىكىرمەن كەلىسپەيدى.
«قازاقستانعا كوشەتىندەر ازايدى»
ىقىلاس تۇرعانباەۆ وزبەكستاننىڭ تاشكەنت وبلىسىنا قاراستى جوعارعى شىرشىق اۋدانىنداعى ورتا مەكتەپتەردىڭ بىرىندە مادەني ۇيىمداستىرۋشى (ديرەكتوردىڭ تاربيە ءىسى جونىندەگى ورىنباسارى-رەد) بولىپ جۇمىس ىستەيدى. ونىڭ ايتۋىنشا، بيلىككە شاۆكات ميرزياەۆ كەلگەلى جاعداي ءبىرشاما تۇزەلگەن.
- جاڭا جۇمىس ورىندارى اشىلىپ، تۇرعىندارعا جەكە كاسىبىن دامىتۋ ءۇشىن تومەگى پايىزبەن نەسيە بەرۋ ماسەلەسى جولعا قويىلا باستادى.سوڭعى ۋاقىتتا قازاقستانعا كوشەتىندەردىڭ سانى دا بىردەن ازايعان، - دەيدى ول.
تاشكەنت وبلىسىنىڭ جوعارعى شىرشىق اۋىلىندا تۋىپ وسكەن، قازىر شىمكەنت قالاسىندا تۇراتىن نۇرعيسا دۋسەتوۆتىڭ ايتۋىنشا، وزبەكستانداعى وزگەرىستەرگە قاراپايىم حالىق تاڭ قالىپ ءجۇر.
- مىسالى ءبىر اڭدى كوپ ۋاقىت قورادا قاماپ ۇستاپ وتىراسىڭ دا، كەيىن ونى سىرتقا بوس كەڭىستىككە اپارىپ تاستايسىڭ. سول كەزدە ول اڭ نە ىستەرىن بىلمەي قالادى. وزبەكستاندا دا قازىر تۋرا سونداي جاعداي بولىپ جاتىر. شىنىمەن وسىنداي قوعامعا اياق باستىق پا دەپ قاراپايىم جۇرت وزدەرىنە ءالى سەنبەي جاتىر. ويتكەنى جۇمىس ورىندارى اشىلا باستادى. ءتۋريزمدى دامىتۋ ماقساتىندا كەز-كەلگەن ەلگە ۆيزا بەرىلە باستادى. بۇرىن باسقاسىن بىلاي قويعاندا مەترونىڭ وزىندە سۋرەتكە ءتۇسۋ مۇمكىن ەمەس ەدى. كەيدە ءبىر ۇلكەن عيماراتتاردىڭ جانىندا فوتوعا ءتۇسىپ جاتساڭ ميليتسيالار كەلىپ سەنى تەرگەۋگە الاتىن. قازىر ونداي وقيعالاردىڭ ءبىر دە ءبىرى جوق، - دەيدى ول.
ال تاشكەنتتە تۇراتىن ارنات دوسان ازاتتىققا اقتوبەدەگى اۆتوبۋس اپاتىنكەيىن بيلىك حالىققا ارنالعان بىرنەشە جوبا باستاعانىن ايتادى. ماسەلەن بيلىك كاسىپ باستاۋشىلارعا پايىزسىز نەسيەلەر بەرىپ، جالعا العان عيماراتتاردىڭ جالداۋ شىعىنىن بيۋدجەتتەن وتەپ بەرىپ جاتىر.
- وزبەكستانداعى قازاقتاردىڭ 30 پايىزى لاۋازىمدى قىزمەت جاسايدى. بىراق جەرگىلىكتى وزبەك ۇلتىنىڭ وكىلدەرى سەكىلدى قازاقتار دا قازىر قارا جۇمىستارعا بەيىمدەلگەن. جاستار نەگىزىنەن قۇرىلىستا، فابريكادا نەمەسە تىگىن تسەحتارىندا جۇمىس ىستەيدى. بۇرىن وزبەكستاندا جۇمىسسىزدىق كوپ بولدى. سونىڭ سالدارىنان جاستار شەتەلگە، قازاقستان مەن رەسەيگە جۇمىس ىزدەپ كەتەتىن. قايعىلى جاعدايلار دا بولدى. جاڭا پرەزيدەنت قازىر وسى تاراپتا جۇمىستاردى قولعا الىپ جاتىر، - دەيدى تاشكەنت قازاعى.
2000 جىلدارى وزبەكستاننان قازاقستانعا كوشىپ كەلگەن جۋرناليست احمەت ومىرزاق ميرزياەۆ كەلگەننەن كەيىن جاعداي وزگەرگەن سياقتى كورىنگەنىمەن شىن مانىندە ءبارى بۇرىنعى قالىپتا ەكەنىن ايتادى.
- وزبەكستاندا شىنايى اقپارات سىرتقا شىقپاعاننان كەيىن قاراپايىم جۇرت بولماشىعا سەنەدى. جاڭا پرەزيدەنت قانداي دا ءبىر وزگەرىس جاساعىسى كەلەدى. بىراق ەكونوميكانىڭ السىزدىگى مەن نارىقتىق ەكونوميكانىڭ زاڭدارىنا تولىق ەركىندىك بەرمەگەننەن كەيىن ءبارىبىر ناتيجەسىز بولىپ جاتىر. وزبەكستاننىڭ وقشاۋلانۋ ساياساتى ءالى اشىلىپ كەتە قويعان جوق، - دەيدى ول.
وزبەكستاندا قازاق مەكتەپتەرى ازايعان
وزبەكستان قازاقتارى ازاتتىققا ەلدەگى قازاق مەكتەپتەرىنىڭ ءبىرازى ارالاس نە وزبەك مەكتەپتەرىنە اينالىپ جاتقانىن ايتادى. ولار قازاق مەكتەپتەرىنىڭ ازايۋىنا اتا-انالاردىڭ ءوتىنىشى سەبەپ دەيدى.
- جوعارعى شىرشىق اۋدانداعى وتىزعا جۋىق قازاق مەكتەپتىڭ باسىم بولىگى ارالاس نەمەسە وزبەك مەكتەپتەرىنە اينالىپ كەتتى. بىراق بۇل بيلىكتىڭ كۇشتەۋى نەمەسە ۇگىتتەۋىنەن بولىپ جاتقان دۇنيە ەمەس. اتا-انالاردىڭ ءوز تاراپىنان تۇسكەن وتىنىشتەر نەگىزىندە جۇزەگە اسىپ جاتىر. اتا-انالارعا كەيدە "بۇلارىڭىز نە، قازاق تىلىندە دە جاقسى، ساپالى ءبىلىم بەرەمىز" دەپ تۇسىندىرەمىن. بىراق ءبارىبىر دە ايتقاندارىنان قايتپايدى. ولاردىڭ "وزبەكستاندا بولاشاق وزبەك تىلىندە عوي" دەيدى. بىراق مەن دە، ماعان دەيىنگىلەر دە ورتا مەكتەپتەگى جالپى ءبىلىمدى قازاق تىلىندە الدىق. كەيىن تاشكەنتكە كەلىپ جوعارى ءبىلىمدى وزبەك تىلىندە نەمەسە ورىسشا وقىدىق. ودان ەش قيىندىق كورگەن جوقپىز عوي. سونى قازىرگى اتا-انالار تۇسىنبەيدى، - دەيدى وزبەكستاندا مەكتەپتە ىستەيتىن قازاق ىقىلاس تۇرعانباەۆ.
تۇرعانباەۆتىڭ سوزىنشە، "قازاق مەكتەپتەرىنىڭ جابىلۋىنا ءبىر كەزدەرى جەرگىلىكتى قازاقتاردىڭ قازاقستانعا ءتۇپ قوپارىلا كوشۋى دە سەبەپ بولعان.قازىر قازاقتار عانا تۇرعان كەي اۋىلدار قاڭىراپ قالعان".
نۇرعيسا دۋسەتوۆ وزبەكستاندا تۇراتىن تۋىستارىنا ءجيى بارىپ تۇرادى. ول وزبەكستان قازاقتارى بالالارىن وزبەك مەكتەپتەرىنە اۋىستىرۋى نەمەسە جوعارعى باسشىلىققا قازاق مەكتەبىن وزبەك مەكتەبىنە اۋىستىرۋ تۋرالى ارىز تۇسىرەتىن جاعدايلاردى ءار بارعان سايىن ەستيتىنىن ايتادى.
ال وزبەكستاننان قازاقستانعا ورالعان احمەت ومىرزاق "قازاق مەكتەپتەرىنىڭ جابىلۋىنا از ۇلت وكىلدەرىنە ارنالعان مەكتەپتەردىڭ تولىق بولماۋى ياعني توعىز سىنىپتىق مەكتەپ دەڭگەيىندە قالۋى سەبەپ بولدى. ويتكەنى وزگە ۇلت وكىلدەرى وقيتىن مەكتەپتىڭ وقۋشىلارى توعىزىنشى سىنىپتان كەيىن تەك كوللەدجدەر مەن اكەدەميالىق ليتسەيلەرگە كەتىپ قالدى. ال جوعارعى وقۋ ورنىنا ءتۇسۋ ءۇشىن ون ءبىر جىلدىقتى وزبەك تىلىندە ءبىتىرۋ كەرەك. مىنە، وسى سەبەپتى قازاقتار بالالارىن تەك وزبەك مەكتەپتەرىنە بەرۋگە ءماجبۇر بولادى. شىن مانىندە ول جاقتا قازاق تىلىندە جوعارى ءبىلىم الۋ جىلدان جىلعا ازايىپ بارا جاتىر" دەيدى.
وزبەكستانداعى قازاق ۇلتتىق- مادەني ورتالىعى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى شەرالى ساديقوۆ "بىزگە جوعارى جاقتان سۇحبات بەرۋگە تىيىم سالىنعان" دەپ وزبەكستانداعى قازاقتاردىڭ سانى مەن ونداعى قازاق مەكتەپتەرى تۋرالى قانداي دا ءبىر اقپارات بەرۋدەن باس تارتتى.
2017 جىلى استانادا وتكەن دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ قۇرىلتايىنا كەلگەن كەزدە وزبەكستانداعى قازاق ۇلتتىق-مادەني ورتالىعىنىڭ توراعاسى سەرىكباي ۇسەنوۆ "وزبەكستاندا 396 قازاق مەكتەبى بار. ءتورت ۋنيۆەرسيتەتتە ءتۇرلى ۇلتتار جەتى تىلدە وقيدى. ماسەلەن، قاراقالپاقستاندا 350 مىڭ قازاق بولسا، سول جەردەگى ينستيتۋتتاردا قازاق تىلىندە فاكۋلتەتتەر بار. بالالارىمىز قينالماستان جوعارى وقۋ ورىندارىن ءبىتىرىپ ءجۇر. تاشكەنتتىڭ وزىندە نيزامي اتىنداعى پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتتە مەكتەپتەرگە قازاق ءتىلدى مۇعالىمدەر دايىندايمىز. سول سياقتى سىرداريا وبلىسى گۇلستان قالاسىندا قازاقشا وقۋعا مۇمكىندىك بار. قازاقتار قازاق ءتىلىن دە، وزبەكشەنى دە، ورىسشانى دا بىلەمىز. بالالارعا بالاباقشادان اعىلشىن ءتىلىن دە ۇيرەتىپ جاتىرمىز" دەگەن ەدى.
azattyq.org
