Jalqy mergen

(Esse)

«Tūrady aitqan sözınde, Keledı aitqan kezınde...»

Jurnalister qauymynyŋ ışınde fototılşılerdıŋ orny bölek. Būl käsıptı serık etkender sonşalyqty köp emes. Bır basylymda ädette bır ǧana fototılşı bolady. Sondyqtan ol bükıl ūjymnyŋ erke balasy sekıldı erkın jüredı. Ernazardyŋ segız ūlyna tatityn Ertöstık siiaqty. Ärıptesterınıŋ bärı sonyŋ auzyna qaraidy. Jalpy, fototılşı degen öte qyzyq halyq. Ärqaisysy özınşe bır älem. Olardyŋ mınez-qūlqy da ärkelkı. Bırı toi-tomalaqty qūr jıbermeitın sauyqqoi, ekınşısı basynan qūs ūşyrmaityn serı, üşınşısı auyzdyǧa söz bermeitın şeşen, törtınşısı jelge qarsy qarap tūryp tükıretın qyŋyr... Qai-qaisysynyŋ da soŋynan aŋyz erıp jüredı. Men bırde tanymal ekı fototılşınıŋ töbeleskenın kördım. Būlardyŋ jūdyryqtasqanyna deiın qyzyq. Belgılı bır käsıp ielerı qyzmet barysynda kerıldesıp qalsa, qarsylasyna qūral-saimanyn jūmsaitynyn körıp jürmız. Mysaly, jūmysşylar bır-bırıne kürek ala ūmtylady. Şoferler mäşinenı jöndeitın beltemırdı syǧymdap ūstap, doq körsetedı. Sol sekıldı mynalar bır-bırın fotoapparatpen qūlaq şekeden qondyratyn şyǧar dep oilap em. Joq, būlar ondai aqymaq emes eken. Ekeuı de jekpe-jekke şyǧardyŋ aldynda asai-müseilerın qauıpsız jerge qoiyp keldı. Sosyn qoiǧylasty-ai kelıp. Sonyŋ özınde fotoapparattaryn qaldyrǧan jerden aulaǧyrap baryp şaiqasty. Aşudan közderı körmei, bır-bırınıŋ jetı atasyn tügeldep jatsa da, bar bailyǧyn maidan alaŋynan alystau ūstauǧa tyrysty.

Qazaq jurnalistikasynda öz qoltaŋbasyn berık qaldyrǧan fototılşıler jetkılıktı. Külkısı küllı älemdı dırıldetetın Rysqali Düisenǧaliev, salmaqty da sabyrly, sergektıktı serık etken Nūrǧoja Jūbanov, eşkımnıŋ ataq-abyroiyna qaramai ırep soiatyn, bırqaqpailary el ışıne aŋyz bop taraǧan Sailau Pernebaev, bır qaraǧanda qazaq jūrtyn asyqpai aralap jürgen europalyq sekıldı äser qaldyratyn, syrbazdyǧy men symbaty bölek Nūrmanbet Qizatov, jürgen jerın toi-dumanǧa ainaldyrmasa ışkenı as bolmaityn Rahymbai Hanaly jäne basqalar fotojurnalistikaǧa bükıl ǧūmyryn arnady.

Sondai aty aŋyzǧa ainalǧan fototılşınıŋ bırı – Denderbai Egızov. Orys jurnalistikasynda bır taqyrypqa beiımdelgen fototılşıler jetıp artylady. Al qazaq baspasözınde Egızovten basqa bır ǧana taqyrypty qauzaǧan fotojurnalist bolǧan emes. Ol qazaqtyŋ sport fotojurnalistikasynyŋ negızın qalady. Bır ǧana basylymda – respublikalyq «Sport» gazetınde qyzmet ıstedı. Ol kısı sekıldı öz ısıne jan-tänımen berılgen adam sirek.

Jalpy, fotojurnalister – qūdaidyŋ erkesı. Qajet suretın alu üşın el ünemı olardyŋ soŋynan qualap jüredı. Al Egızov ondailardyŋ sanatyna jatpaidy. Sūratqan suretıŋdı aldyŋa qaptatyp özı äkelıp tastaidy. Uädelesken uaqytynan bır minut ta keşıkpeidı. Jarasqan aqynşa tolǧasaq: «Tūrady aitqan sözınde, Keledı aitqan kezınde». Qara basyp, keşıgıp qalsaq, közıldırıgınıŋ astynan közı şegıreiıp, saǧan it körgendei qaraidy. Sol qaraǧanynyŋ özı jetedı. Jerge kırıp kete jazdaisyŋ. Esesıne ekınşı qaitara keşıkpeisıŋ. Keibır fotojurnalisterdıŋ serılık qūryp, köbelek quyp ketuınıŋ saldarynan gazetke qajettı suret şyqpai qalyp jatady. Däkeŋ ondaiǧa eşqaşan jol bermeidı. Qaita ol özınıŋ jauapkerşılıgıne özgelerdıŋ ılese almaitynyna qinalady. Bır kezde şet tılderı institutynda nemıs tılı mamandyǧyn igergen Denderbai Egızovke nemıs jūrtynyŋ alaböten däldıgı jūǧysty bolǧan tärızdı.

Qazaqtyŋ maŋdaiyna bıtken sport jurnalisterınıŋ özı sonşalyqty köp emes. Ädepkıde eŋbek jolyn osy saladan bastap, dünienı dübırletken halyqaralyq dodalardyŋ bırazyn közımen körıp, qany qyzyp tūrǧan reportajdar ūsynǧan jıgıtterdıŋ köbı qazır basqa salada jür. Al būl kısı öz arnasynan eşqaida būrylǧan joq. Bır ǧana soqpaqpen jürdı. Özınıŋ sony sürleuın saldy. Sport jurnalistikasyn igeru üşın tudy. Sport fototılşısı bolyp ömırden öttı. Denderbai aǧa tūtas bır tarihi däuırdıŋ fototılşısı boldy. Ol keŋestık kezeŋnıŋ bauyrynda otyrǧan ūltymyzdyŋ sport şejıresın jasady. Onyŋ kez-kelgen suretınen qasy-közı qap qara qazaqtyŋ ūlany men boijetkenı qarap tūrady. Ol sondai-aq elımız täuelsızdık alǧan jyldardan bastap ömırınıŋ soŋyna deiın tynym körmei, erkın el sportynyŋ fotojylnamasyn jazdy. Tūrqy şaǧyn bolǧanymen mınezı şaqar edı. Basynan söz asyrmaidy. Sūmdyq küigelek. Bıreulerdıŋ ūqypsyzdyǧyna, iıs almas qamsyzdyǧyna küiınedı. Eŋbektenbei oŋai olja tapqysy keletınderge nazalanady. Jankeştı jūmysyn baǧalaǧysy kelmeitınderge qyrsyǧady. Bır qisaisa, qatyp qalady. Sosyn ony jıbıtem degenıŋşe jarty jyl ötedı. Qyŋyraiyp otyryp-aq talailardy tezge salady. Bıraq sol mınezımen elge ūnady. Öitkenı, Egızovtıŋ ekı şoqyp, bır qaraityn saqtyǧy men ūqyptylyǧynyŋ arqasynda qazaq sportynyŋ teŋdesı joq fotoşejıresı hatqa tüstı. Eluınşı jyldardan bastap el ışındegı jäne halyqaralyq deŋgeidegı sport jarystaryn qalt jıbergen joq. Täuelsızdık qolǧa tigen soŋ talai eldıŋ esıgı Egızovke aiqara aşyldy. Tek būl kezde fototılşınıŋ jasy ūlǧaiyp, maŋdaiyn äjım torlai bastaǧan edı. Onyŋ üstıne zeinet jasyna jaqyndaǧanda jarysqa asyǧyp bara jatyp, sürınıp qūlap, aiaǧyn jaraqattap alyp, äbden zardap şektı. Bıraq soǧan qaramastan şetel saparlarynan bas tartqan joq. Jazǧysy bar, qysqysy bar, soŋǧy jiyrma bes jyldaǧy Olimpiadalar men Aziia oiyndarynyŋ bärıne kuä boldy. Jarysqa jurnalist bop baru – seruendep qaitu emes. Halyqaralyq ırı sport saiystaryna senı tūmsyǧy bır tūtam fotoapparatyŋmen kırgızbeidı. Qūral-saimanyŋa jarty qūlaş obektiv jalǧap alǧan soŋ ǧana jarystarǧa jol aşylady. Al onyŋ asai-müseilerınıŋ özımen-aq tolatyn auyr sömke eŋgezerdei jıgıtke de äjepteuır jük bolar edı. Osydan keiın boiy bır qarys, jūqaltaŋ ǧana Däkeŋnıŋ jaǧdaiyn tüsıne berıŋız. Bıraq şymyr şal sonda da qyŋbaidy. Taŋǧy alageuımnen tūrady. Sömkesın tyrmyştap asynyp, ūzyn obektivın arqalap, jarysqa attanady. Qalanyŋ är qiyrynda ötetın saiystardyŋ bıreuın de qalt jıbermeidı. Bärıne ülgeredı. Sosyn suretterın şyǧaru üşın keştetıp baspasöz ortalyǧyna ketedı. Ony tündeletıp elge joldaidy. Söitıp, qonaq üige tün ortasy auǧan şaqta bır-aq jetedı. Būl kezde Däkeŋnıŋ şeteldık ärıptesterı meimanhananyŋ meiramhanasynda syzdyqtatyp syra ışıp otyrady. Bırde-bırı bızdıŋ şal siiaqty janyn qinamaidy. Künde osy. Künı boiy tau-tasqa örmelegendıkten äbden sıŋırı sozylǧan aiaq tünımen syzdaidy. Soǧan qaramastan erteŋıne eleŋ-alaŋnan taǧy da jolǧa şyǧady.

Men Denderbai Egızovpen Japoniiada ötken on ekınşı Aziia oiyndarynda jäne Tailandta ötken on üşınşı Aziia oiyndarynda bırge boldym. Täuelsız eldıŋ sport salasyndaǧy jaŋa jetıstıkterınıŋ jylnamasyn jasauǧa bırge atsalystyq. Şaqar şaldyŋ özın aiamaityn adam aitqysyz jankeştılıgıne talai ret kuä boldym.

Egızovtıŋ «egızı»

Auyr atletterdıŋ saiysyn tamaşalap, keştetıp qonaq üige qaityp kele jatqan betım. Hirosimanyŋ zäulım ǧimaratynyŋ esıgı aldynda eŋsesı tüsıp, abyrjyp tūrǧan myna bır japon Denderbai Egızovten ausaişy. Qaraimyn da külemın. Tura özı. Seldır şaşy, müiız közıldırıgı, qamyt aiaǧy, eŋkış jauyryny közıme ottai basylyp, janynda ainalşyqtadym da qaldym. Japonymnyŋ menımen şaruasy joq, ekı qolyn artyna ūstap, sabyrsyzdanyp, äldenege alaŋdap jür. Däkeŋ de mynau siiaqty naǧyz mazasyz edı, bolmaşy närsege qabaǧy kırjıŋ-kırjıŋ etıp, şyj-byj bolatyn da qalatyn. Alyp ǧimarattyŋ aldynan ainalşyq jegendei şyǧa almai jürgen bäkene boily japonǧa qarap tūryp, elde qalǧan Däkeŋdı oiladym. Jūmyr jerdegı talai eldıŋ topyraǧyna tabany tigen Denderbai Egızovke būl joly Japoniiaǧa jetudıŋ sätı tüspedı. Künşyǧys elın köremın dep jyl boiy daiyndalyp edı. Qarajat joqtyǧy qolyn bailady. Demeuşı bolam degen ırı sport mekemelerı uädeden taiqyp kettı.

Qaljyŋ dese ışken asyn jerge qoiatyn Däkeŋe özınen ainymaityn japon körgenımdı jyrdan qyzyq qylyp aityp beretın boldym endı. Fototılşınıŋ rahattanyp tūryp kületının közge elestetem. Özı erıp kelgende, tolǧaq qysqandai typyrşyp jürgen myna bıreudı körgende közı atyzdai bolar edı-au deimın.

O toba, soiyp qaptap qoiǧan Denderbai! Qoi, janyna baraiyn. Erteŋ elge barǧan soŋ maiyn tamyzyp äŋgıme aitu üşın de «material» kerek qoi. Hirosimaǧa kelgelı üirengen bar japonşamdy tauysyp, söilesıp körsem be eken? Künşyǧys elınde qūlaǧyŋa jiı estıletın «simesan» men «aregatoǧa» auzymyzdyŋ jyp-jyp etıp, üirenıp-aq qalǧan kezı.   Qasyna bara bergenım sol edı, Egızovtıŋ «egızı» bıreu töbesınen qos qoldap ūrǧandai tūrǧan ornynda sıleiıp qaldy. Közäinektıŋ arǧy jaǧynan jylt-jylt etken ekı közı mende. Ne bop kettı özı?! Alasa boily japonym aŋyrǧan keipı älı tūr. Endı men daǧdardym. Bır kezde älgı seldır şaş kısı şıŋk-şıŋk etıp: – Äi, it, būl men ǧoi, – dep qūşaǧyn jaia ūmtylǧanda qūlap qala jazdadym.

...Taqtaidai tegıs trotuarmen Denderbai aǧanyŋ tört döŋgelektı nän şabadanyn dyryldatyp süirep kelemın. Ol bolsa, menı tas qylyp qoltyqtap alǧan, aiyrylyp qalardai jıbermeidı. Aǧyl-tegıl, pora-pora... Jūldyzqūrttai jarqyraǧan köşenıŋ sansyz şamdarynyŋ säulelerı Däkeŋnıŋ jasqa şylanǧan jüzınde oinaidy. Jylap keledı, jabyǧyp keledı.

Nege jylamasyn... Almatynyŋ äuejaiynan bızdı Japoniiaǧa şyǧaryp salyp, eŋsesı tüsıp, ezılıp bara jatqan Däkeŋdı körgen qarymdy sport jurnalisı Qydyrbek Rysbekūly qairatqa mınedı. Qalamy men qaǧazynan bu şyǧaryp, budaqtatyp jazǧan janaiqai sözın «Jas alaştyŋ» sol künı qattalyp jatqan nömırıne ülgertıp jıberedı. Erteŋıne täuelsız eldıŋ tūŋǧyş sport delegasiiasy Künşyǧysqa aman-esen attanyp ketkenı turaly aqparat qūraldarynyŋ jarysa jariialaǧan habarlarynyŋ ışınen «Egızovtı qaldyryp kettı!» degen replika Sport ministrlıgınıŋ töbesınen jai tüsırgendei bolady. Qazaqtyŋ maŋdaiyna bıtken jalǧyz sport fototılşısınıŋ jol qarajatyn köteremız dep jyl boiy uäde berıp, jeme-jemge kelgende sözden taiyp ketken basşylardan ne ümıt, ne qaiyr?! Qydyrbektıŋ är sözı şiyrşyq atyp tūrǧan şaǧyn maqalasynyŋ aitary osy. «Jas alaştyŋ» qai sözı aiaqsyz qalyp edı? El aǧalary eleŋdesedı. Janküierler telefon şalady. Tıleules jandar tolyq qūlaqtanady. Ülkendı-kışılı esıkterdıŋ tabaldyryǧyn tozdyrǧan tört-bes kündık sabylys Denderbai Egızovtı Japoniiaǧa jıberuge şeşım qabyldanuymen aiaqtalady. Bügın Sport ministrınıŋ özımen bırge ūşyp kelıptı. Ministr Bırǧanym Äitımova hanymnyŋ şaşbauyn köterıp, ükılep kütıp alǧan şeneunıkter şulasyp jürıp, Däkeŋdı elei qoimaǧan. Hirosimanyŋ bır qaltarysyna kelgende, «Qazaqstandyq jurnalisterdıŋ tırlık keşıp jatqan jerı şamamen osy maŋai, ärı qarai özıŋız bırdeŋe etıp jetersız», – dep, bızdıŋ şeneunıkter qazaq jurnalisın japon kölıgınen tüsırıp, iiu-qiiu köşege qaldyryp ketedı. Öldım-taldym dep äzer tapqan baspasöz ortalyǧyna bas sūqsa, mūnda Egızov degen familiia mülde tırkelmeptı. Sırä, kelmeidı degen soŋ esep-qisabynan jaŋylmaityn japondar tızımnen syzyp tastasa kerek. Mäselenı baiandap, ūzyn-sonar oqiǧany täptıştep jatuǧa tıl qaida? Ortalyq Aziia memleketterınıŋ ökılderıne qyzmet körsetetın japondardyŋ orysşasy nan sūrauǧa da jaramaityn körınedı. Temırdei tärtıptı tas tüiın etıp ūstanǧan japondar tızımde atyŋ bolmaǧan soŋ bosaǧadan attatpaityny belgılı. Qaşan tolyq tırkeuden ötkenşe baspasöz ortalyǧynyŋ da, qonaq üidıŋ de, sportşylar meken-jaiynyŋ da esıgı tars jabyq. Mınez-qūlqy, ädet-ǧūrpy jaǧynan eptep bızge üileskenımen, «qūdaiy qonaq» degendı būl japonyŋ bılmeidı. Alystan at arytyp kelgen meimanyn tanymasa da törge ozdyratyn qairan qazaqtyŋ ūmytylyp bara jatqan osy bır qūdırettı saltynyŋ qadırın Däkeŋ jyraqtaǧy japon elınde ūqqandai bolady.

Söitıp, qairan aǧam qaida bararyn bılmei, milliondaǧan halqy bar Hirosimanyŋ köşesınde qairaŋda qalǧan balyqtai qinalyp tūrǧan sätte qarsy aldynan qaŋǧalaqtap kele jatqan men jolyǧyppyn.

– Senı maǧan qūdaidyŋ özı kezdestırgen şyǧar, – deidı Däkeŋ köz jasyn sürtkıştep. – Jaŋaǧy bıreulerdı syqpyrtyp sybap tūr edım... – Däke, bır qyzyq äŋgıme aitaiyn ba?, – deimın qamköŋıl ärıptesımdı köŋıldendırgım kelıp, – Baiaǧyda bızdıŋ Araldyŋ ekı balyqşysy Mäskeuge halyq şaruaşylyǧy jetıstıkterınıŋ körmesıne barypty. Jolbasşy bolyp jürgen eldıŋ bır azamaty älgı ekeuın metronyŋ kırer auzyna otyrǧyzyp qoiyp, «men kelgenşe osy jerden qozǧalmaŋdar» dep eskertıp, jaqyn maŋdaǧy mekemelerdıŋ bırıne ketedı. Bıraq barǧan şaruasy bıte qoimai, bırer saǧat ainalyŋqyrap qalady. Qaityp kelse, bızdıŋ Qaratereŋ men Bögennıŋ arasynan ūzap şyǧyp körmegen älgı ekı qart bır-bırın tas qyp qūşaqtap: «Eldı qaidan tabamyz, jerdı qaidan tabamyz?», – dep eŋkıldep jylap tūr deidı... – Ketşı-ei, senıŋ de aitpaitynyŋ joq eken! Özın meŋzep tūrǧanymdy tüsıngen Däkeŋnıŋ jıpsigen közderı küle bastady. Qonaq üidıŋ quyqtai bölmesıne kırsek, «Ekspress K» gazetınıŋ tılşısı Sergei Filimonov meiman keletının bılgendei dastarhan jaiyp jatyr eken. Stoldyŋ üstınde şaǧyndau bır-ekı qūtynyŋ moiny qyltiiady. – Mynauyŋ ne? – Būl – japon araǧy. Ystyqtai ışetın «sake» degen ışımdık. – E-e-e... Būl japonnyŋ sakesı bolsa, men qazaqtyŋ Däkesımın, – dep Denderbai Egızov törge qarai oza berdı. Almatyda jürgennıŋ özınde ara-tūra toi toilap tūrmasa ışkenı as bolmaityn Denderbai aǧa Japoniiaǧa kelgen soŋ ne joryq, otyrys qyzyp jüre berdı.

Teledidar tüngı jaŋalyqtardy dürkıretıp, damylsyz habarlap jatyr. Diktorlardyŋ auzynda ekı-aq auyz söz: «Hiroşima», «Aziia taikai» (Aziia oiyndary). Mıne, bızdıŋ jıgıtter de közge şalyndy. Quanyş Rymqūlov samaiynan ter şümektep tūryp, taǧy bır auyr salmaqty köterıp kettı. Äne, Anatolii Hrapatyi ekranǧa syimai, jardai bolyp tūr.

– Ministrdıŋ özımen bırge ūşyp keldım ǧoi, – dep maqtanyp qoiady Däkeŋ teledidardan köz almai otyryp. – Ministr qaita sızdei äigılı fototılşımen bırge ūşyp kelgenıne quanuy kerek qoi, – deimız bız qaljyŋdap. Däkeŋ telefonǧa qol sozdy. Amerika Qūrama Ştattarynda oqityn qyzymen söilese bastady. – Gülım, künım, ainalaiyn, auyryp jürgen joqsyŋ ba? Jaman äkeŋ ǧoi Japoniiadan... Telefonnyŋ tūtqasyna enıp keterdei entelep otyrǧan qoltoqpaqtai Däkeŋe qarap tūryp qyzyqtym. Fotoapparatyn öŋgerıp, barmaǧan jerı, baspaǧan tauy joq. Mäskeu Olimpiadasynan bastap, odan bergı aituly älemdık jarystardyŋ bärın derlık közımen körgen. Seul Olimpiadasynyŋ finalynda daŋqty Däulet Tūrlyhanov pen Kim En Nam jan alysyp, jan berısıp jatqanda fototılşılık qūqyn paidalanyp, boz kılemnıŋ şetıne jetıp baryp, «E, aruaq, qoldai gör!» dep aiqaiǧa basatyn jūdyryqtai qazaq osy. Talailar olja salǧan qazaq sportynyŋ jalǧyz fotoşejıreşısı de özı. Mäskeulık sport jurnalisterı Almatyǧa kele qalsa, Däkeŋmen tös qaǧysyp amandasady. Balalary tärbielı. Qyzy da, ūly da şet tılderıne jetık. Sol Däkeŋ, mıne, japonnyŋ ekı elı qaltaǧa qattaǧan qara şaiyn ışıp, maŋdaiy jıpsıp, maujyrai bastady. Moiny soraiǧan fotoapparaty keruettıŋ üstınde jatyr. Qart fototılşı osy sätte qansonarǧa şyǧardyŋ aldynda myltyǧyn bosaǧaǧa süiep qoiyp, damyldap otyrǧan syralǧy aŋşyǧa ūqsap kettı.

Köp ışındegı jalǧyz

Denderbai Egızov baluan ınısı Däulet Tūrlyhanovtyŋ qamqorlyǧyn köp kördı. Däulet Däkeŋnıŋ fotokörmelerınıŋ bärıne demeuşı boldy. Talai halyqaralyq jarystarǧa ony öz qarajatymen attandyrdy. Egızov Däulettıŋ beldesulerınıŋ bärın suretke tartty. Ataqty baluan Hirosimada chempion bolatyn künı Däkeŋ älı Japoniiaǧa jetıp ülgermep edı.

... Kılemnen tüsken Däulettı jabyla köterıp, aspanǧa ata jöneldık. Özın qaqpaqyldaǧan saiyn jüzı bal-būl janyp, balbyrai tüsedı. Quanyşqa kenelgen dostary baluandy bosatar emes, «Osy tarihi sättı suretke tüsırıp jatqan bıreu-mıreu joq pa eken?» dep jan-jaǧyma qarasam, öŋkei şetel jurnalisterı ǧana fotoapparattarynyŋ ūŋǧysyn kezep tūr. Jarǧaq qūlaǧy jastyqqa timeitın fototılşı Denderbai Egızovtıŋ qadırı osy jerde bılındı. Bolar ıs boldy, janküierler Däulettı tömen tüsıreiın dep jatyr. Qolynda fotoobektivı qos qarys kamerasy bar, şetkerı tūrǧan jūqaltaŋ japon jurnalisıne taqau keldım. Keşelı berı syrtynan körıp jürmın. Özınıŋ nan sūrap jeuge jaraityn orysşasy bar.

– Tüsırdıŋ be? – Tüsırdım... Ǧajap! – Maǧan osy suretıŋnıŋ bıreuın ber. Aqysyna Qazaqstannyŋ jalauşasyn al. Oǧan qosa elımızdıŋ valiutasyn eskertkışke bereiın. Mynau – Qūrmanǧazy, qazaqtyŋ ūly küişısı. Japonym qatty quandy. Qūrekeŋnıŋ qolyna dombyra ūstaǧan beinesın körıp, «O, muzyka, muzyka!» dep mäz boldy. Erteŋıne qūldyraŋdap jetıp, sūraǧan suretımdı äkep berdı. Söitıp, Däkeŋ Japoniiaǧa jetem degenşe östıp kün körgenbız. Tailand saparynda Däkeŋnıŋ eptep şarşaǧany baiqaldy. Soǧan qaramastan Aziia oiyndarynyŋ negızgı bazasy sanalatyn Tamasat universitetı qalaşyǧyndaǧy jyqpyl-jyqpyl tau-tas, töbe-qyrattardyŋ bärıne örmelep şyqty. Baspasöz ortalyǧynda Egızovtı tanymaityn fototılşı joq. Qūşaqtaryn aiqara aşyp, bärı de şetınen bızdıŋ şaldy qonaqqa şaqyryp jatady. Sol jyldarda Däkeŋ älemnıŋ sport fototılşılerınıŋ batagöi aqsaqalyna ainalyp ülgerdı-au deimın. Äiteuır özge jūrttyŋ oǧan degen qūrmetı alaböten boldy. Özı bır auyz aǧylşynşa bılmeidı. Ary ketse, on sözden tūratyn kärısşesı, qyryq-elu sözdı ǧana qūraityn nemısşesı bar. Söite tūra, tıldı jetık bıletın ärıptesterımen ekı-üş saǧat boiy tartysyp, älemdık fotojurnalistikanyŋ problemalaryn şeşumen ainalysady. Qalai tüsınısetının bır qūdaidyŋ özı bıledı. Tılge qyrym joq dep ırkılıp qalǧan Egızovtı körmedım. Sol şala tılımen ızdegenın tabady, qalaǧanyn alady. Ony aitasyŋ, köŋılınen şyqpaǧan äldebıreulerdı jerıne jetkıze sybaidy. Būdan keiın oǧan taŋǧalmai kör! Ol eşkımge ūqsamaityn mınez-qūlqymen de, bolmys-bıtımımen de köp ışındegı jalǧyzdai boldy.

* * *

Jyl ötken saiyn meŋdegen dertpen damylsyz arpalysyp, aqyry jeŋılıs tapty. Sol kezde sport saŋlaqtary men janküierlerı ömırden kımnıŋ ötkenın tüsıngendei boldy. Mamandyǧyna mūndai adal adamdy tabu qiynnyŋ qiyny edı. Bırde juynatyn bölmenı qaraŋǧylap qoiyp, tünımen suret şyǧarypty. Jeŋgemız sony baiqamai, jaryqty jaǧyp jıbergende Däkeŋ älemdegı bar qapaly dauyspen aiqai salypty. Qazır sol aşy aiqaidyŋ joqtyǧynan qazaq sport fotojurnalistikasynyŋ ünı şyqpai tūr. Ataqty fototılşını en dalada jortyp jürgen jalqy mergenge ūqsatatynbyz. Soŋynda şäkırt qalmady. Ertpegendıkten emes, ermegendıkten. Jūmystyŋ qiyndyǧyna şydamaǧandyqtan. Sport jurnalistikasy da sport saŋlaqtary tärızdı tynbai ter tögudı talap etetın körınedı. Äigılı sport fototılşısı Denderbai Egızovke syŋar bolatyn bügıngı ärıptester qaida özı? Endı bır Denderbai tua ma, tumai ma? Älde, fotomyltyǧyn oŋtailap, jarystardan qalmai jür me eken? Bıraq sony baiqai almai tūrǧanymyz. Qatelesuge jazsyn... Äzırşe, jalqy mergennıŋ orny üŋıreiıp tūr...

* * *

Bügın onyŋ tuǧan künı edı... Ruhy biık bolsyn!

Bauyrjan OMARŪLY (Suretter Asylhan Äbdıraiymūlynyŋ fotoqapşyǧynan alyndy)