قىزدىڭ تاربيەسىنە قىرىن قاراماعان قازاق نەگە ونى نازاردان تىس قالدىرىپ الدى؟

الەۋمەتتىك جەلىدە دە كوپ تالقىلاناتىن ماسەلەنىڭ ءبىرى – قىز تاربيەسى. كيىم كيىسىنەن باستاپ، سويلەۋى، تاماق دايىنداۋى، ءتىپتى اتقارىپ جۇرگەن قىزمەتى دە تالقىعا ءتۇسىپ جاتادى. ويتكەنى قىز تاربيەسىنە نەمقۇرايلى قاراي المايتىن قاسيەت قازاقتىڭ قانىنا سىڭگەن.

قىزدىڭ بارعان جەرىنە ءسىڭىپ كەتۋى اناسىنا بايلانىستى

شىمكەنت قالاسىنىڭ تۇرعىنى ازامات قارىنداسىمەن تەتە وسكەن. ارالارى ايتارلىقتاي تاتۋ بولماعانىمەن، اعا رەتىندە قاتتى جاقسى كورەدى. قارىنداسىنىڭ 18 جاسىندا كۇيەۋگە ءتيىپ كەتكەندە قاتتى رەنجىگەن. دەگەنمەن، ۋاقىت وتە كەلە، ونىڭ دۇرىس شەشىم قابىلداعانىنا كوزىم جەتتى دەيدى.

– مەنىڭ قارىنداسىم كۇيەۋگە ءتيىپ كەتكەندە ەتىمنەن ەت كەسىپ العانداي كۇي كەشتىم. ءبىراز ۋاقىتقا دەيىن اشۋىمدى باسا المادىم. بىراق ەرتە، ابىرويمەن تۇرمىسقا شىققان قىز تۇسكەن شاڭىراعىنا تەز ۇيرەنىسىپ كەتەدى ەكەن. قازىر سول وتباسىندا تۋىپ-وسكەن ادامداي. ۇيگە ءبىر-ەكى كۇنگە ازەر كەلىپ كەتەدى.

اناسى دا قارىنداسىنا "بارعان جەرىنە تاستاي باتىپ، سۋداي ءسىڭىپ كەتۋدى" تاپسىرىپ، ۇنەمى قۇلاعىنا قۇيىپ وتىرعان ەكەن. سونىمەن قاتار ازامات قىز بالانىڭ ورنى ەرەكشە ەكەنىنە وتباسىندا قايعىلى جاعداي بولعاندا عانا جاقسى ءتۇسىندىم دەيدى.

– انامىز وسىدان ءبىراز جىل بۇرىن دۇنيە سالدى. سول كەزدە قارىنداسىم جوقتاۋ ايتقاندا جۇرەگى ەلجىرەپ، كوزىنە جاس الماعان ادام قالمادى. سوندا انانى جوقتايتىن قىز بالا ەكەنىنە كوزىم جەتتى. ال جوقتاۋ ايتۋدى ول انامنان كورگەن بولاتىن. اكەم قايتىس بولعاندا انام ءبىر جىلعا دەيىن جوقتاۋىن ۇزگەن جوق. سوندىقتان قىز بالا وتباسىنان دۇرىس تاربيە السا، ەشقاشان سودان اتتاپ كەتە المايدى دەپ ويلايمىن، – دەيدى ازامات.

تەرىس تاربيە – تەرىس ۇعىم بەرەدى

ازامات جولداس بالاسىنىڭ ۇيىندە بولعان تاربيەلىك ءمانى بار ءبىر جايدى ەستىپ، قاتتى تاڭ قالعان.

– دوسىم ەكى قىز، ءبىر ۇل تاربيەلەپ وتىر. ۇلىنا مۇعالىمى ۇيدە جەتى اتاسىنىڭ ەسىمدەرىن جازىپ كەلۋدى تاپسىرىپتى. ايەلى ورىسشا تاربيەلەنگەن. سۇراپ كەل دەپ ۇلىن اتاسىنا جىبەرەدى. سەگىز اتاسىنىڭ اتىن جازىپ بەرەدى. نەمەرەسى نەگە سەگىز ەكەنىن سۇرايدى. اتاسى تۇسىندىرەيىن دەپ جاتقاندا، اس ۇيدە جۇرگەن كەلىن بالاسىن شاقىرىپ الىپ، "نەمەنەگە اتاڭنىڭ باسىن قاتىرىپ وتىرسىڭ، جازىپ كەلسەڭ بولدى ەمەس پە؟ قايسىسىن سىزىپ تاستايتىنىمىزدى ءوزىمىز بىلەمىز عوي" دەگەن ەكەن. وسىدان ويلاپ قاراڭىز، ول كەلىننىڭ تاربيەسى دۇرىس بولسا، سولاي شولاق ويلاپ، بالاسىنا سولاي ايتار ما ەدى؟ – دەپ ازامات قىنجىلىس ءبىلدىردى.

الدىمەن ۇلكەندەر ۇيرەتۋ كەرەك

قازاقتىڭ سالت-ءداستۇرىن زەرتتەپ جۇرگەن ەتنوگراف زەينەپ احمەتوۆا بەرگەن سۇحباتتارىندا ۇنەمى قىز تاربيەسى جايلى مىناداي پىكىر ايتادى:

ء"بىز قىز تاربيەسىنىنىڭ تىزگىنىن بوساتىپ الدىق. بۇل – شىندىق. بۇعان قىزدارىمىزدىڭ قالاي بولسا سولاي كيىنىپ، كىندىگىن كورسەتىپ جۇرگەنى دالەل. جاس قىزداردىڭ كوشەدە اشىقتان اشىق تەمەكى شەگىپ، سىرا ءىشىپ جۇرگەندەرىن كورىپ جۇرسەك تە، ءمان بەرمەۋگە اينالدىق. ولاردىڭ ەرتەڭگى انا ەكەنىن ەستەن شىعارىپ ءجۇرمىز. ال ءبىزدىڭ اتا-بابامىز بالالىق داۋرەنى وتىسىمەن-اق قىزعا دۇرىس تاربيە بەرۋدى قولعا العان. قىز – از كۇنگى قوناق. سوندىقتان دا كۇنى ەرتەڭ كەلىن بولىپ تۇسكەن جەرىندە اتا-اناسىنا، اۋىلىنا ءسوز كەلتىرمەۋىن الدىن الا ويلاعان".

قۇلاعىن تەسىپ، سىرعا تاققان سوڭ قىز ساناتىنا قوسقان

سونىمەن قاتار زەينەپ احمەتوۆانىڭ ايتۋىنشا، قۇلاعىن تەسكەن سوڭ، قىزدى قازاق بولاشاق كەلىن، انا بولۋعا دايىنداي باستاعان.

"قازاقتا قىز بالانىڭ ومىرىندەگى ايتۋلى كۇن – قۇلاعىن تەسۋ. توعىز جاستى باليعاتقا تولعان كەز دەپ ايتادى ەكەن، ال جەتى – قازاق ءۇشىن قاسيەتتى ساننىڭ ءبىرى. قىزدىڭ قۇلاعىن كوپ جاعدايدا تەك جەتى جاسىنان باستاپ تەسكەن.

تۇلىمشاعى جەلبىرەگەن كىشكەنتاي قىز جەتى جاسقا دەيىن قۋىرشاق ويناعان بولسا، قۇلاعى تەسىلگەننەن كەيىن ونىڭ مىنەز-قۇلقى بىردەن وزگەرەدى. وسىدان باستاپ "سەن ەندى سىرعالى قىز بولدىڭ", "سىرعا تاققان سوڭ قىز ساناتىنا قوسىلدىڭ، ەندى ساعان قۋىرشاق ويناۋ جاراسپايدى" دەپ، ونىڭ قۇلاعىنا جايلاپ سىڭىرە بەرەدى.

سودان باستاپ قىز بالانىڭ كيەتىن كيىمىنە دەيىن وزگەرەدى. بۇرمەلى كويلەكتى وسى كەزدەن باستاپ كيگىزەتىن بولعان. بۇدان بىلاي ول قۋىرشاقتىڭ ورنىنان قولىنا كەستە الادى. ويۋدى ۇيرەنەدى. ول ەندىگى جەردە جەڭگەلەرىنىڭ قازان-وشاق جاقتاعى ىستەرىن كورەتىن بولادى. قۇرت قايناتىپ، ىرىمشىك جاساپ جاتقان اپالارىنا كومەكتەسىپ، ءمان-جايىن بىلمەككە ۇمتىلادى".

بۇرىم – بويجەتكەننىڭ كوركى

قازاقتا قىز بالانىڭ اس ازىرلەۋ، شاي قۇيۋ، توقىما توقۋ، ويۋ-ورنەك، توسەك جيناۋ تاعى دا سول سياقتى ءۇي شارۋاسىنا يكەمدى بولۋىنا اسا ءمان بەرگەن. ونىڭ ەڭبەكسۇيگىش، ونەرلى ءارى كورىكتى بولىپ وسۋىنە اناسى ەرەكشە كوڭىل بولگەن.

"اتتىڭ كوركى – جالى، قىزدىڭ كوركى – شاشى" دەپ قىزدىڭ شاشىن كۇتىپ ءوسىرۋدى ونەر ساناعان. ول ءۇشىن ونىڭ شاشىن ايرانمەن، قىنامەن جۋدىرعان. شاشتارىن "قوس بۇرىم" نەمەسە "بەستەمشە" ەتىپ ءورۋ بويجەتكەن قىزدىڭ كوركى بولعان.

قازاق حالقى جىرلارىندا "شاشىنىڭ ۇزىندىعى ءىزىن باسقان", "شاشتارىن ون كۇن تاراپ، بەس كۇن ورگەن", "قىپشا بەل، قيىلعان قاس، قولاڭ شاشتى", "قاز ومىراۋ كەۋدەگە، قۇلاپ تۇسسە قوس بۇرىم" دەپ قىزدارىنىڭ شاشتارىن كەرەمەت سۋرەتتەگەن.

قازاق قىزىن جەتىگە بولگەن

حالىق اراسىندا بويجەتكەن قىزدى اجارىنا قاراي جەتى-سەگىزگە بولگەن:

• باپپەن سويلەپ، بيازى كۇلىپ، جاقسى-جاماننىڭ ءجونىن ءبىلىپ تۇراتىن ادەمى قىز;
• ءىستى ءۇيىرىپ، سويلەسە بۇيىرىپ، باۋراپ الاتىن، بىردەن كوزگە تۇسە قويمايتىن كورىكتى قىز;
• كوز جانارى وتكىر، بەت الپەتى بال-بۇل جانعان، ءتانى شىمىر بولسا، شىرايلى قىز;
• ءسوزى وتكىر، ءوزى پىسىق، ورەسكەلدىكتى سۇيمەيتىن، بولماشىعا ءپىسىپ-كۇيمەيتىن، كەلبەتتىنى – سۇلۋ قىز;
• بەت ءپىشىنى، دەنە ءمۇسىنى كەلىسكەن، ءسوزى سىپايى، ءوزى ادەپتى، سۇڭعاق بويلى، تەرەڭ ويلىسىن ارۋ قىز;
• دەنە ءبىتىمى جيناقى، تىعىرشىق، ءسوزى سالماقتى، ءىسى تياناقتى بولسا، اجارلى قىز;
• ءجۇزى جىلى، ءوزى ۇياڭ، ءتانى نازىك قىزدى اسەم قىزدار قاتارىنا جاتقىزعان.

قىزداردىڭ بويىنداعى مىنا قىلىقتارعا تىيىم سالعان

تۇسكە دەيىن ۇيىقتاۋعا، بۇراڭداپ قىلىمسۋعا، تاماقتى وبىرلانا اساۋعا، ۇرلىق-قارلىققا، سالت-داستۇردەن اتتاۋعا جانە ۇرىس-كەرىسكە تىيىم سالعان.

وكىنىشتىسى، سالت-ءداستۇردى زەرتتەۋشىلەر قازىرگى زاماندا بۇل تىيىمداردى وتباسىندا ەسكەرە بەرمەيتىنىن ايتادى.

"قازاق قىزدارى جالقاۋ ەمەس"

انار تولەۋحانقىزى ەسىمدى فەيسبۋك قولدانۋشىسى قىز بالانىڭ تاعدىرى الەۋمەتتىك جەلىدە كوپ تالقىعا تۇسەتىنىن ايتا كەلە، قازاق قىزى قايسار مىنەزىنەن ەشقاشان تايماعانىن العا تارتادى.

"قازاق قىزىن ءارى تارتقىلاپ، بەرى تارتقىلاپ كىنالاۋشىلار كوپ. وسى الەۋمەتتىك جەلىدە انشەيىندە ۇندەمەيتىندەردىڭ وزدەرى قىزدارعا كەلگەندە ءسوز قىستىرىپ قالادى. قىز بىتكەننىڭ دۇنيە دەسە ەسى كەتەدى، اقشاسى بولسا قىتايعا، تۇرىككە، كىمگە بولسا دا تيۋگە دايار دەيدى.

بىراق، مەن وسى جۇمىس جوق، جاعداي جوق دەپ جەلكە قاسىعان جىگىتتەردى كوپ كورەمىن، ال قىزدار ولاي ەمەس، بارىپ بىرەۋدىڭ ءىسىن ىستەپ، بالاسىن باعادى، دۇكەنگە ساتۋشى، اسحانادا داياشى، ىدىس جۋشى، كۋرسقا جازىلىپ وقىپ ۇيرەنىپ، مانيكيۋر، پەديكيۋر جاساپ زىر جۇگىرەدى. ماسىلدىق پسيحولوگيادان ادا.

قازاق قىزى، قازاق ايەلى – تابيعاتىندا جالقاۋ ەمەس، بەينەتقور. باسقا قيىندىق تۇسسە قاسقايىپ قارسى تۇراتىن قايراتتى. وتپەلى كەزەڭدە ەرلەر جەر شۇقىپ وتىرىپ قالعاندا الا قابىن ارقالاپ، اۋىر جۇكتى موينىنا ارتىپ، وتباسىن اسىراعان كىمدەر؟ قايراتتى قاتىندار، قازاقتىڭ قىزدارى!"

قىز تاربيەسىنە وتباسىنداعى جاعداي باستى اسەر ەتەدى

پسيحو-انيليتيك، پسيحولوگ ءزۇبايدا كەنەنباەۆا وتباسىنداعى قىز تاربيەسىندە جىبەرگەن ولقىلىق، قىزداردىڭ پسيحولوگيالىق تۇرعىدان دۇرىس قالىپتاسۋىنا كەرى اسەرىن تيگىزىپ وتىر دەيدى. ونىڭ ايتۋىنشا، ۇيدەگى جانجال، اكە مەن شەشە اراسىنداعى قارىم-قاتىناستىڭ دۇرىس بولماۋى – قىزدىڭ بولاشاقتا جاقسى انا، كەلىن بولىپ قالىپتاسۋىنا بالتا شاباتىن نەگىزگى فاكتورلار.

– وتباسىندا ەرىنەن ءجابىر كورگەن انادان كوبىنە قىز ەشقاشان دۇرىس تاربيە الىپ شىقپايدى. جانۇيانىڭ بىرلىگى ءۇشىن ءوزىن قۇرباندىققا شالىپ، ۇرىپ-سوعۋعا توزگەن كەيبىر وت اناسى قىزىنىڭ تاربيەسىنە كەرى اسەرىن تيگىزىپ جاتقانىن تۇيسىنبەيدى.

ال قىز بالا تابيعاتىندا ءوزىنىڭ اكەسىنە نە باۋىرىنا ۇقسايتىن ادامعا تۇرمىسقا شىققىسى كەلەدى. اينالىپ كەلگەندە اناسىنىڭ ءومىرىن قايتالايدى. اراق ىشسە دە ونى وزگەرەدى دەپ ويلايدى.

ابدەن كوڭىلى قالعان كەزدە عانا قىز-كەلىنشەكتەر الەۋمەتتىك جەلىدە "جىگىتتەرگە سەنبەڭدەر" دەگەن سياقتى ءارتۇرلى پىكىر جازا باستايدى. ال ونى وقىعان جاستار قانداي ۇلگى الادى؟

سونداي-اق وتباسىندا ءزابىر كورگەن انانىڭ قىزدارىنىڭ دا بالاعا دەگەن ماحابباتى ويانبايدى. ويتكەنى ءوزىن جاقسى كورمەيدى. ىشكى دۇنيەسىندە ماڭگى كىشكەنتاي قىز بولىپ قالادى. اناسىن ەشكىم سىيلاماعاندىقتان ول ءوزىن سىيلاۋدان قالادى.

وسىدان كەلىپ بارلىق پروبلەما تۋىندايدى. سوندىقتان تاربيە بەرۋدە پسيحولوگيالىق تۇرعىدان باسىمدىق بەرۋ كەرەك، – دەيدى ءزۇبايدا كەنەنباەۆا.

اجىراسۋدىڭ سەبەبى وتباسىنداعى تاربيەنىڭ كەمدىگىندە

بۇقارالىق اقپارت قۇرالدارىندا جاريالانعان مالىمەتكە سۇيەنسەك، قازاقستاندا جىلىنا 52 مىڭعا جۋىق وتباسى اجىراسادى. 200 مىڭداي ايەل جاساندى تۇسىك جاساتىپ، 1700-دەي بالا اتا-انا قامقورلىعىنسىز قالادى ەكەن. سەبەبىن سارالاعان كەزدە، كوبىنە ءتۇپ-تامىرى وتباسىنداعى تاربيەگە كەلىپ تىرەلەدى.

قازاق قىزدارى تەگىنە تارتقان ءور مىنەزدى قايسار بولىپ كەلەدى

پسيحو-اناليتيكتىڭ ايتۋىنشا، وتباسىندا ورىن العان جانجال، ۇرىس-كەرىسكە توزە بەرمەي قارسىلىق تانىتىپ، كۇرەسۋگە تىرىساتىندار دا بار. نەگىزى قايسارلىق پەن وجەتتىلىك – قازاق قىزىنىڭ قانىندا بار قاسيەت.

– تاريحتا قازاق پەن قىرعىزدا عانا "اتتان" دەسە، ايەلدەر اتقا قونعان. قازاق قىز-كەلىنشەكتەرىن ەركەكپەن تەڭ ساناعان. جاۋگەرشىلىك زاماندا ەركەكتى جەرگە قاراتۋ ءۇشىن ايەلىن الىپ قاشۋ جەتكىلىكتى بولعان. ويتكەنى سول ەلدىڭ ەركەگىن باسىنعانمەن پارا-پار.

ال قىزدى الىپ قاشۋ سالتى تەك كەلىسىم ارقىلى جۇزەگە اسقان. قىزدى الىپ قاشاتىنىن جەڭگەسى مەن شەشەسى ءبىلىپ وتىرعان. ويتكەنى وتاعاسىنا، اعايىن-تۋىسقا باسۋ ايتاتىن سولار بولعان. كەشىرىمگە كۇيەۋ جاقتىڭ بەدەلدى ادامدارى كەلگەن.

ياعني، ءبىرىن-ءبىرى دۇرىس تانىمايتىن ەكى جاس رۇقساتسىز، كەلىسىمسىز وتاۋ قۇرماعان. ال قازىرگى جاستار الىپ قاشۋدىڭ رەتى سولاي دەپ تانىمايتىن قىزدى بوساعاسىنا كەلىن قىلىپ ءتۇسىرىپ الۋعا قۇمار. باقىتتى وتباسىن قۇرۋعا كەدەرگىنىڭ ءبىرى – وسىنداي تەرىس تۇسىنىك.

قازاق قىزدى بەس جاسقا دەيىن ەركەلەتىپ، ءتىل تيگىزبەگەن

– اناسىنىڭ دا بار جاعدايىن جاساعان. ءبىز وسى اتادان بالاعا مۇرا بولىپ كەلە جاتقان سالت-ءداستۇرىمىزدى دۇرىس جولعا قويۋدىڭ ورنىنا، ونى تەرىس ءتۇسىنىپ، تەرىس پىكىر قالىپتاستىرىپ وتىرمىز.

سوندىقتان ايەل تومەن ەتەكتى، ۇيدەگى ادام سانىنا قوسپاعان، تەك ەر بالاعا ءمان بەرگەن دەگەن سياقتى قارابايىر تۇسىنىك قالىپتاستىردىق. ال ايەلدى كەمسىتۋ ارقىلى ەر ازامات ءوزىن كەمسىتىپ تۇرعانىن سەزبەيدى، – دەيدى ءزۇبايدا كەنەنباەۆا.

سونىمەن قاتار پسيحولوگتىڭ ايتۋىنشا، قىز بالاعا دۇرىس تاربيە بەرۋدىڭ بىردەن-ءبىر جولى مەكتەپتە ەۋروپا مەملەكەتتەرى سەكىلدى پسيحولوگيالىق ساباقتاردى ەنگىزۋ.

"قىزدى قىمتاپ ۇستاعان ۇيالمايدى"

قازاق قىزىن ەركىن ۇستاعان، بىراق تىم ەركىنسىتپەگەن. اتا-انا قىزىنان ەشنارسەنى اياماي، ونىڭ مۇقتاجسىز، بۇلا ءوسۋىن قاداعالايدى. ويتكەنى قىزعا بەرگەندى قىزىر وتەيدى دەپ بىلەدى.

سونىمەن بىرگە قازەكەڭ قىزدى بەتىمەن دە جىبەرمەيدى. "قىزدى قىمتاپ ۇستاعان ۇيالمايدى" دەي وتىرىپ، ولاردى قاناتتىعا قاقتىرماي،تۇمسىقتىعا شوقتىرماي ءوسىرۋدى پارىز سانايدى. ولاردىڭ ار ۇياتىنىڭ ساقشىسى بارىنە جاۋاپتى ەكەنىن ەشۋاقىتتا ۇمىتپاعان. سودان دا بولار، "قىز بەن جىلقى جاۋدىكى" دەپ قىز تاربيەسىنە مەيىلىنشە ساق قاراعان.

ال ۇزاتاتىن كەزدە قىزىنىڭ نەكەسىن ۇيدەن قيىپ جىبەرگەن.

قازاق قىزىن قادىرلەي بىلگەن

تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى قۇرالاي سارسەمبينا – قازاقتىڭ سالت-ءداستۇرىن زەرتتەپ جۇرگەن ادامداردىڭ ءبىرى. ونىڭ ايتۋىنشا، قازاق قىز بەن ايەلگە ەرەكشە قۇرمەتپەن قاراعان.

– ەر مەن قىز بالانىڭ رۋحتى بولىپ جەتىلىپ، ەلشىل، ۇلتىن ءسۇيۋ قاسيەتتەردى بويىنا سىڭىرۋدە اتا-اتانىڭ ەڭبەگى ولشەۋسىز. ءبىر قىزدىڭ نامىسىن ءبىر رۋلى ەل قورعاعان. وتكەن تاريحىمىزعا ۇڭىلگەندە ساق، عۇن، تۇركى دۇنيەسىنەن باستاپ قىز بالانى قۇرمەتتەۋ ءداستۇرى جوعارى بولعاندىعىن كورەمىز. ايەلدەر ەرلەرىمەن بىردەي ەل قورعاۋ ىسىنە، مەملەكەتتىك قىزمەتكە دە ارالاسقان.

قازاق ۇلتى قىز بالانىڭ تاربيەسىنە ەرەكشە ءمان بەرگەن. اراب تىلىنەن انا تىلىمىزگە ەنگەن "قىز" ءسوزىنىڭ ماعىناسى "جىبەك" دەگەن مانگە يە ەكەندىگى بەلگىلى. دەمەك، ايەل زاتىنىڭ جىبەكتەي جۇمساق مىنەزدى، بيازى بولۋى شارت.

قىز بالانى 13-15 جاسقا تولعانشا ومىرگە دايىنداپ، اناسى بىلگەنىن ۇيرەتكەن. قىز بالانى تۇرمىسقا ەرتە بەرىپ، ەر بالانى ەرتە ۇيلەندىرۋ سالتى ءومىر دانالىعىنان تۋىنداعان. وتباسىلىق ومىرگە ەرتە بەيىمدەلۋ، ءارى ۇرپاعىن قايراتى تاسىعان جاس ۋاقىتىندا ومىرگە يكەمدەۋ ماقساتىن كوزدەيدى، – دەيدى تاريحشى قۇرالاي سارسەمبينا.

"شەشەسىن كور دە قىزىن ال"

– تاربيەسى ءتۇزۋ قىز بالادان انا بەينەسى كەلىپ شىعادى. تاربيەنىڭ ءتۇزۋ بولۋىنا وتباسىنداعى اتا، اجە، اكە، انا بەينەلەرى ىقپال ەتكەن. ماسەلەن، ابىرويلى، قادىرلى اكە – قىزدىڭ تاربيەسىنىڭ ىرگەتاسى. اكە سىيلاعان قىز كۇيەۋىن سىيلاۋعا قابىلەتتى بولادى. اناسىن قادىرلەگەن ادام انا اتاۋلىنى قۇرمەتتەيدى.

ءسۇيىنباي جىراۋ جىرلاعانداي: جاقسى ايەل ءام جۇرتتىڭ اناسىنداي. ەڭ باستىسى انا تاربيەسى ارقىلى ۇلتتىق بولمىستىڭ قالپى بۇزىلمادى. وتكەن تاريحىمىزعا كوز جۇگىرتسەك "الىپ انادان تۋادى" دەگەندەي، سانسىز باتىر بابالارىمىزدىڭ تۇلعاسى دا انالارىمىزدىڭ تاربيەسىن پاش ەتەدى.

سونداي-اق حالقىمىز قىزداردىڭ اقىلدىعىنا، تەكتىلىگىنە باسا ءمان بەرگەن. سونىمەن قوسا قىزدىڭ سىرتقى كوركىنە كوز تاستاپ تۇرىپ ىشكى جان دۇنيەسىنە، رۋحاني بايلىعىنا دا زەر سالا بىلگەن.

"اقىلدى ايەل ىزدە، ىزدەسەڭ سەن، ەستى بولسا، ءتورت قۇبىلاڭ تەڭەلەر" دەپ جازىپتى ءجۇسىپ بالاساعۇن بابامىز. دانا اباي:

جاساۋشى دەپ، مالدى دەپ بايدان الما،

كەدەي قىزى ارزان دەپ قۇمارلانبا.

ارى بار، اقىلى بار، ۇياتى بار،

اتا-انانىڭ قىزىنان عاپىل قالما، – دەپ وسيەت ايتادى.

اقىلدى انا قىزىنا تىزەدەن تومەن كويلەك كيگىزگەن

– انالار، جەڭگەلەرى قىزدىڭ كيىم كيىسىنە، ءجۇرىس-تۇرىسىنا، قاي ورتادا بولسىن، ءوزىن-ءوزى قالاي ۇستاۋ كەرەكتىگىنە ەرەكشە ءمان بەرگەن. ەسى كىرىپ قالعان قىز بالاعا باسىنا تاقيا، ۇستىنە تىزەسىن جاۋىپ تۇراتىن كويلەك كيگىزىپ، تۇلىمشاعىن ورگەن. شولپىعا ەرەكشە ءمان بەرگەن.

ءداستۇرلى قوعامدا جازدىگۇنى جۇقا ماتادان تىگىلگەن تاقيا كيسە، قىستا بورىك كيگەن. تۇرمىسقا شىقپاعان بويجەتكەن بارىنشا ءساندى كيىنىپ جۇرگەن. قىزداردىڭ كيىمدەرى ويۋ-ورنەكتىڭ سان تۇرىمەن اشەكەيلەپ، ءتۇرلى تاستارمەن بەزەندىرىلگەن، – دەيدى قۇرالاي سارسەمبينا.

"قىز تاربيەلى بولسا، كەلىن ونەگەلى بولادى"

زەينەپ احمەتوۆا ءبىر سوزىندە ء"وز باسىم، ىلعي دا جاستاردان ءبىر نارسەنى تالاپ ەتۋدەن بۇرىن ولارعا ۇلكەندەردىڭ الدىمەن وزدەرى ۇيرەتۋى كەرەك ەكەنىن، كورسەتۋى كەرەك ەكەنىن ايتىپ كەلەمىن. ال بۇدان شىعاتىن كورىتىندى – قىز تاربيەلى بولسا، كەلىن ونەگەلى بولادى. كەلىن ونەگەلى بولسا، انا پاراساتتى بولادى. انا پاراساتتى بولسا، اجە دانىشپان بولادى. ءومىر وسىلاي جالعاسادى" دەگەن بولاتىن.

قازاق ايەلى باسىنا تۇسكەن كەز كەلگەن اۋىرتپالىقتى قاسقايىپ تۇرىپ قارسى الىپ، بالالارىن باعۋ ءۇشىن قانداي جۇمىستى بولسىن اتقاراۋعا ءازىر ەكەنى شىندىق.

ءلايلىم اۋبۋكىروۆا،

informburo.kz