مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ حالىققا جولداۋىندا قويىلعان مىندەتكە سايكەس، 2020 جىلى 19 جەلتوقساندا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋدى جانە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىلدى كۇشەيتى ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭ قابىلدانىپ، 2020 جىلدىڭ 31-جەلتوقسانىندا قولدانىسقا ەنگەن بولاتىن. بۇل وزگەرىس ەلىمىزدىڭ سوت جۇيەسىنە، قۇقىق قورعاۋ سالاسىنا وڭ وزگەرىستەر اكەلىپ، ناتيجەلەرى ءىس جۇزىندە كورىنىپ جاتىر، دەيدى اتىراۋ قالاسى پروكۋرورىنىڭ ورىنباسارى رۇستەم عاپۋ.
جاڭا زاڭعا سايكەس قىلمىستىق پروتسەستىڭ ءۇش بۋىندى مودەلى قالىپتاستى. ەندى پوليتسيا قىلمىستى اشادى، وعان قاتىستى تۇلعالاردى انىقتايدى، دالەلدەردى جيناقتايدى جانە بەكىتەدى. پروكۋرور جيناقتالعان دالەلدەمەلەرگە تاۋەلسىز باعا بەرىپ، ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارىنىڭ بۇزىلۋىنا توسقاۋىل قويىپ، قىلمىستىق پروتسەستىڭ وربيتاسىنا زاڭسىز تارتىلۋىنا جول بەرمەيدى. ال سوت ورگانى تۇپكىلىكتى شەشىم قابىلدايدى، - دەپ ايتتى پروكۋرور ورىنباسارى.
ونىڭ سوزىنشە، قىلمىستىق پروتسەستىڭ ءۇش بۋىندى مودەلى – ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارىنىڭ دەر كەزىندە قورعالۋىن قامتاماسىز ەتەدى جانە جوعارعى حالىقارالىق ستاندارتتارعا جاۋاپ بەرەدى. جاڭا زاڭعا سايكەس پروكۋراتۋرانىڭ فۋنكتسيونالدىق مىندەتتەرى كۇشەيتىلىپ، قىلمىستىق پروتسەستەگى نەگىزگى شەشىمدەر پروكۋروردىڭ كەلىسىمىمەن جانە بەكتىتۋمەن قابىلدانىپ جاتىر. ناتيجەسىندە زاڭسىز قابىلدانعان جۇزدەگەن شەشىمدەر قايتا قارالعان.
اتاپ ايتقاندا ازاماتتاردىڭ كونستيتۋتسيالىق قۇقىقتارىن قوزعايتىن ىستەر بويىنشا نەگىزگى ءىس جۇرگىزۋ شەشىمدەرىن شىعارۋدىڭ ەلەكتروندىق فورماتىنا تولىقتاي كوشىپ، قىلمىستىق قۋدالاۋ ورگاندارى قابىلداعان 6 مىڭ شەشىمنىڭ 472-ءسى زاڭسىز بولۋىنا وراي كەلىسۋدەن باس تارتىلدى. مىسالىعا ايتار بولساق، اتىراۋ قالاسىندا ازىق-تۇلىك دۇكەنىندە تازالىقشى بولىپ جۇمىس ىستەگەن ازاماتشانىڭ ۇستىنەن پوليتسيا باسقارماسى ۇرلىق دەرەكتەرىمەن قىلمىستىق ءىسى قوزعاپ، ونى دەر كەزىندە ۋاكىلەتتى پروكۋروردىڭ زەردەلەۋ ناتيجەسىندە ءىس قىلمىس قۇرامىنىڭ جوق بولۋىنا بايلانىستى وندىرىستەن توقتاتىلدى. وسىلايشا ءبىزدىڭ تاراپىمىزدان اتالعان ازاماتشانى قىلمىستىق ءىس-جۇرگىزۋ وربيتاسىنا زاڭسىز تارتىلۋىنا جول بەرىلگەن جوق. ازاماتشا پروكۋراتۋرا ورگاندارىنا «قۇقىعىمدى قورعاپ، تەز ارادا شىندىقتى انىقتاۋعا كومەكتەستى» دەپ العىسىن ءبىلدىردى، - دەيدى رۇستەم ەربولاتۇلى.
جالپى ازاماتتاردىڭ كونستيتۋتسيالىق قۇقىقتارىن قورعاۋ ماسەلەسى قالا پروكۋرورىنىڭ قاتاڭ باقىلاۋىندا. كۇندەلىكتى قىلمىستىق قۇقىق بۇزۋشىلىقتار مالىمەتىن تەكسەرۋ ناتيجەسىمەن زاڭسىز باستالعان 26 قىلمىستىق ءىستى وندىرىستەن توقتاتۋ تۋرالى شەشىم قابىلداندى. ەنگىزىلگەن قاداعالاۋ اكتىلەرىنىڭ قارالۋ ناتيجەسىمەن 39 لاۋازىمدى تۇلعا ءار ءتۇرلى تارتىپتىك جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلدى. قازىرگى تاڭدا قالا پروكۋراتۋراسى جاڭا زاڭ نورمالارىنىڭ مۇلتىكسىز جۇزەگە اسىرىلۋىنا باعىتتالعان بارلىق ءىس-شارالاردى اتقارۋدا،- دەدى پروكۋرور ورىنباسارى.
وسى ورايدا ءبىز قىلمىستىق پروتسەستىڭ ءۇش بۋىندى مودەلىن ەنگىزۋ ناتيجەسىنە كونستيتۋتسيالىق قۇقىعى قورعالعان كامەلەتتىك جاسقا تولماعان ازاماتتىڭ زاڭدى وكىلى، ياعني اكەسى سەرىكباي ەربولاتۇلىنا دا بىرنەشە سۇراق قويىپ كورگەن بولاتىنبىز.
- سەرىكباي مىرزا، ايتىڭىزشى بالاڭىز قانداي جاعدايدا قىلمىستىق قۋدالاۋ شەڭبەرىنە ىلىكتى؟ ۇلىڭىزدىڭ قۇقىعى پروكۋرورمەن قالاي قورعالدى؟
- 2021 جىلدىڭ قازان ايىندا «اتىراۋ يندۋستريالدى كوللەدجى» ماڭىندا ۇلىم ءوزىنىڭ تانىس كۋرستاسىمەن سوزگە كەلىپ قالىپ، ءوزارا توبەلەسىپ، كۋرستاسىنىڭ مۇرنىنا بايقاۋسىزدا زاقىم كەلتىرگەن. ورىن العان توبەلەستەن كەيىن ۇلىما قاتىستى اتىراۋ قالاسى پوليتسيا باسقارماسىنىڭ №1 قالالىق پوليتسيا بولىمىمەن قىلمىستىق كودەكستىڭ 107-بابى 1-بولىگى بويىنشا ءىس تىركەلدى. ال جابىرلەنۋشى تاراپ ۇلىما قاتىستى كەشىرىم بەرىپ، بىزگە قويار تالاپ ارىزدارىنىڭ جوقتىعىن كورسەتتى. ولار ارىزىن قايتىپ العاننان كەيىن ءبارى بىتكەن شىعار دەپ ويلادىم. الايدا، تەرگەۋشى ۇلىمدى كۇدىكتى رەتىندە تانۋ تۋرالى قاۋلى شىعاردى. ىسكە قالالىق پروكۋراتۋرانىڭ دەر كەزىندە ارالاسىپ، 2021 جىلدىڭ 30 قاراشا كۇنى تەرگەۋشىنىڭ اتالعان قاۋلىسى كەلىسۋدەن باس تارتىلىپ، ۇلىم قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىكتەن بوساتىلدى.
- سىزگە اتالعان قاۋلىنى قابىلداۋ بارىسىندا قانداي زاڭ بۇزۋشىلىقتار ورىن العانىن جانە نە سەبەپتى باس تارتىلعانى ءتۇسىندىرىلدى مە؟
- تەرگەۋشىمەن ۇلىمدى كۇدىكتى رەتىندە تانۋ تۋرالى قاۋلىنى شىعارۋ بارىسىندا قىلمىستىق كودەكستىڭ 15-بابىنىڭ تالاپتارى ورەسكەل بۇزىلۋىنا جول بەرىلگەندىگى پروكۋرورمەن انىقتالىپ، باس تارتىلعان ەكەن. قك-ءتىڭ 15-بابىندا «قىلمىستىق قۇقىق بۇزۋشىلىق جاساعان ۋاقىتتا ون التى جاسقا تولعان ەسi دۇرىس جەكە تۇلعا قىلمىستىق جاۋاپتىلىققا جاتادى» دەپ كورسەتىلىپتى. ال مەنىڭ ۇلىم 15 جاستا. وسىعان بايلانىستى ۇلىما قاتىستى سوتقا دەيىنگى تەرگەپ-تەكسەرۋ ءىسى قىلمىس قۇرامىنىڭ جوق بولۋىنا بايلانىستى وندىرىستەن توقتاتىلىپ، ۇلىمنىڭ قۇقىقتارى قورعالدى. ۇلىمنىڭ كونستيتۋتسيالىق قۇقىعىن قورعاپ، كاسىبي مىندەتتەرىن جوعارى دەڭگەيدە اتقارىپ جۇرگەن قالا پروكۋراتۋراسىنىڭ قىزمەتكەرلەرىنە العىس بىلدىرەمىن.
مىنە، وسىلايشا، قىلمىستىق پروتسەستىڭ ءۇش بۋىندى مودەلى تەرگەۋ ورگاندارىنا، سوت جۇيەسىنە قاتىستى قالىپتاسىپ قالعان «تەك ايىپتاۋشى» دەگەن ستەرەوتيپتىڭ جويىلۋىنا ءوز سيپتىگىن تيگىزەدى. بارلىق ءىستىڭ ءجىتى تەكسەرىلۋى شەشىمنىڭ ءادىل قابىلداۋىنا وڭ ىقپال ەتەدى.
اڭگىمەلەسكەن زارينا اشىربەك،
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
