قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ 30 جىلدىعىنا وراي «قازاقپارات» حاا» اق ەلەكتروندى نۇسقادا «تاۋەلسىزدىك تۋرالى 100 اڭگىمە» كىتابىن شىعاردى. قازاق، ورىس جانە اعىلشىن تىلىندەگى ەلەكتروندى كىتاپ – 1991 جىلدان باستاپ بۇگىنگى كۇنگە دەيىنگى سوڭعى ءۇش ونجىلدىقتاعى قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ جەتىستىكتەرىمەن تىكەلەي نەمەسە جاناما بايلانىستى بىرەگەي وقيعالار الماناحى.
سپيكەرلەردىڭ كوپشىلىگى تاريحي وقيعانىڭ كۋاگەرى بولا وتىرىپ، وزدەرىنىڭ جەكە ەستەلىكتەرى مەن ەموتسيالارىمەن بولىسەدى، ەل دامۋىنىڭ ءاربىر ناقتى كەزەڭىنىڭ بۇرىن بەلگىسىز بولعان بولشەكتەرىن ەسكە الادى. سونىمەن قاتار، بۇل كىتاپتا سوڭعى 30 جىل ىشىندەگى ەكونوميكالىق، قوعامدىق-ساياسي جانە مادەني پروتسەستەردى تالدايتىن سالالىق ساراپشىلاردىڭ پىكىرلەرى كەلتىرىلگەن.
اڭگىمەلەردە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى-ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ ساياساتتاعى بەينەسى ەرەكشە ورىن الادى. «قازاقپارات» حاا وقىرماندار نازارىنا وسى كىتاپتان ۇزىندىلەر جاريالايدى.
«شاڭىراعىمىز بيىك بولسىن»: مەملەكەتتىك ەلتاڭبانى جاساۋ جانداربەك مالىبەكوۆ، ارحيتەكتور، ەلتاڭبا اۆتورى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ەلتاڭباسىندا قانشالىقتى تەرەڭ ماعىنا بار ەكەنىن كوپشىلىك تۇسىنبە بەرمەيدى. ول سىزگە كورىنەتىن ءابىر ەلەمەنتىندە بار. ونىڭ فيلوسوفياسىنىڭ مىقتىلىعى سونشا ەلتاڭبانىڭ ءوزى ءبىزدىڭ مەملەكەتتىلىگىمىزدىڭ تۇمارى بولىپ تابىلادى. سەبەبىن دە ايتا كەتۋىمىزگە بولادى. 1992 جىلدىڭ باسىندا تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك رامىزدەرىنىڭ ەڭ ۇزدىك جوباسىنا كونكۋرس جاريالاندى. ول كەزدە مەن تاشكەنتتە تۇراتىن ەدىم. تانىستار ماعان بايقاۋدىڭ شارتتارى جاريالانعان گازەتتى بەردى. مەن تولىققاندى زەرتتەۋلەرمەن سالىستىرۋعا تۇراتىن وتە اۋىر، مۇقيات جۇمىس جاسادىم. مەرزىمى ءۇش اي بولدى. مەن قازاق حالقىنىڭ تاريحىنا، ءبىزدىڭ ەلدىڭ مادەنيەتى مەن سالت-داستۇرىنە تەرەڭ ەندىم.
ءوز جۇمىسىمدا ءبىزدىڭ رۋحاني مۇرامىزدىڭ تەرەڭدىگىن كورسەتكىم كەلدى. جوبامنىڭ ماعىناسىن جاقسى سوزدەرمەن جەتكىزۋگە بولادى: «شاڭىراعىڭ بيىك بولسىن، كەرەگەڭ كەڭ بولسىن، بوساعاڭ بەرىك بولسىن!».
قازاقتار ءۇشىن ەڭ باستىسى – وسى تىلەك-باتا! سوسىن ءبىزدىڭ رامىزدەرىمىزدىڭ نەگىزگى ەلەمەنتتەرىنىڭ ءبىرى – كيىز ءۇي. كيىز ءۇي – ادامزاتتىڭ ەجەلگى ساۋلەت تۋىندىسى، ءتىپتى ەگيپەت پيراميدالارىنان دا كونە ەكەنىن ادامدار بىلە بەرمەيدى. بۇل ءموبيلدى تۇرعىن ءۇي كوپتەگەن الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى شەشىپ وتىردى. شاڭىراق باسقا دا ماعىنادا ايتىلادى. جاستار ۇيلەنىپ، وتاۋ قۇرعان كەزدە قازاقتار ادەتتە «ءۇي ىشىنەن ءۇي تىگەدى» دەيدى. ولارعا ءوز بەتىنشە ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن كيىز ءۇي سىيعا تارتىلادى. شاڭىراعىمىز كسرو-دان ءبولىنىپ شىققان جاڭا تاۋەلسىز مەملەكەت رەتىندە قالىپتاستى.
سودان كەيىن ءبىر كوزبەن قاراعاننان-اق مەملەكەتىمىز قورعالىپ تۇرعان بولۋى كەرەك دەگەن سۇراق تۋىندادى. مەن تاعى دا تاريحي فاكتىلەرگە جۇگىندىم: قازاقستاندا جىلقىلار العاش رەت قولعا ۇيرەتىلدى. ءبىزدىڭ تاريحىمىزدا تۇلپار باتىردىڭ سەرىگى، قورعاۋشىسى دەپ ايتۋعا بولادى، ات - ەر قاناتى، جاۋدان قۇتقارۋشى. مەنىڭ جوبامداعى جىلقىلار دا ەرەكشە: كوپتەگەن مادەنيەتتەردە ءمۇيىزدى اتتار قاسيەتتى دەپ سانالادى.
ەلتاڭبادا بەينەلەنگەن اتتىڭ مۇيىزىندە ءبىزدىڭ ءداستۇرىمىز بەينەلەنگەن. ادەمى جانە كۇشتى مۇيىزدەر جەتى ساقينادان تۇرادى. ولار جەتى رۋ – «جەتى اتا» دەگەندى بىلدىرەدى. ەلتاڭباداعى تۇلپارلاردىڭ قاناتتى جىلقىلار ەكەندىگى تۋرالى پىكىرلەردى ءجيى وقىپ، ەستيمىن، بىراق بۇل پىكىر دۇرىس ەمەس. شىن مانىندە «قاناتتى ات» – رەنەسسانس ۋاقىتىنىڭ تاريحي ءداۋىرى. ولار ۇلكەن، ورتا جانە كىشى سىلتەمەلەردەن تۇرادى، ولار بىرىگىپ، ەر-توقىمعا «وتىرادى».
بۇل ءۇش ءجۇز اراسىنداعى بىرىگۋ مەن كەلىسىم ءداۋىرىن كورسەتەدى. جاس مەملەكەتتىڭ تۇراقتىلىعى تۋرالى اسەر قالىپتاستىرۋ ءۇشىن ەلتاڭبا بەينەسىندە جەلباۋ بەينەلەنگەن. قاتتى جەل كەزىندە كيىز ءۇيدى نىعايتۋ ءۇشىن جەلباۋعا اۋىر زاتتار بايلانادى. كيىز ءۇيدىڭ ىشىندە جەلباۋ ءىلىنىپ تۇرۋى كەرەك، بىراق ەلتاڭبادا مەن «تابالدىرىقتى» نىعايتۋ ءۇشىن ونى سىرتقا شىعاردىم. كىرەبەرىستىڭ ۇستىنە مەملەكەتتىڭ اتاۋى – «قازاقستان» دەگەن جازۋ قوسىلدى.
ال ۋىقتار شاڭىراقتى ۇستاپ تۇرادى، بۇل ءبىزدىڭ ەلىمىزدى تۇرىپ جاتقان ءتۇرلى ۇلتتار. ەڭ ۇزدىك مەملەكەتتىك رامىزدەرگە ارنالعان اۋقىمدى كونكۋرسقا 245 جوبانىڭ قاتىسقاندىعى ەسىمدە. كوميسسيا ءار اپتا سايىن جينالىپ وتىردى، سوڭىندا مەنىڭ جوبام دەپۋتاتتاردىڭ قاراۋىنا ۇسىنىلدى. كوميسسيانىڭ وتىرىسىنان بولەك پرەزيدەنت نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ ءوزى كەلىپ، كونكۋرسقا ءتۇسىپ جاتقان ەلتاڭبا نۇسقالارىمەن تانىسىپ شىعىپتى. ءبارىن مۇقيات قاراپتى، مەنىڭ جوبام قاتتى ۇنادى.
