ءتىل – تاۋەلسىزدىكتىڭ ايعاعى. ءتىل مەن ەگەمەندىك ەگىز ۇعىم. ءتىلسىز – تاۋەلسىزدىك، ەگەمەندىكسىز – ءتىل بولماق ەمەس. ءتىل – تاۋەلسىزدىكتىڭ قۋاتتى تىرەگى، بىرلىك پەن ىنتىماقتىڭ جىعىلماس تۋى. قازاق ەلى تاۋەلسىز مەملەكەت بولىپ ورناعالى شيرەك عاسىرعا تاياۋ ۋاقىت بولدى. مەملەكەتتىك ءتىلى – قازاق ءتىلى دەپ جاريالاندى. بۇل تۇستا «قازاقتىڭ بولاشاعى – قازاق تىلىندە» دەگەندەي، الدىمىزعا ايقىن جول اشىلدى. بىزگە تەك وسى ۇستانىمدى جۇزەگە اسىرۋعا بار كۇش-جىگەردى اياماي، ەڭبەك ەتۋ عانا قالدى.
تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ بولاشاعى – ءبىز، ياعني، قازاق جاستارى. دەمەك، ءبىزدىڭ مىندەتىمىز – قازاق ءتىلىنىڭ مارتەبەسىن اسىرۋ بولماق. وسى تۇستا ەلباسىنىڭ «قازاق پەن قازاق قازاقشا سويلەسسىن»، – دەگەن ۇلاعاتتى ءسوزىن ەسكەرمەي كەتۋ مۇمكىن ەمەس. تاۋەلسىزدىك العالى بەرى ءتىل ساياساتى جۇرگىزىلۋدە. مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ قولدانىلۋ اياسىن كەڭەيتۋ مەن تىلگە دەگەن قۇرمەتتى ارتتىرۋ ماقساتىندا كوپتەگەن مەملەكەتتىك باعدارلامالار مەن ءىس – شارالار ۇيىمداستىرىلۋدا. ناتيجەلەرى دە از ەمەس.
الايدا جاستار اراسىندا، كەيبىر مەكەمەلەردە قازاق ءتىلىنىڭ جايى اقساپ تۇر. سونى كورىپ جۇرەگىڭ قان جىلايدى. ءبىر جاعىنان، ءالى كۇنگە دەيىن ورىس ءتىلىنىڭ ىرقىنان شىعا الماي جۇرگەندىگىمىزدەن بولار. راسىندا، قازاق حالقىنىڭ باسىندا تالاي قيىن ناۋبەت، زۇلماتتىڭ، قايعىلى كۇندەردىڭ بولعانى تاريحتان بەلگىلى.
ەلىمىز جەتپىس جىلداي كەڭەس وداعىنىڭ قاراماعىندا بولدى. اتا – انامىز ورىس ءتىلىن ۇلىقتادى. قازاق حالقى ءوزىنىڭ ءتىلىن، ءدىلىن، ءتىپتى سالت-ءداستۇرىن ۇمىتارداي حالگە جەتتى. دەگەنمەن «ساباقتى ينە ساتىمەن» دەگەن. ەلىمىز سان عاسىر اڭساعان تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزدى. ءتىلىمىزدىڭ ءتۇپ تامىرىمەن جويىلىپ كەتپەگەنىنە شۇكىرشىلىك ەتۋىمىز كەرەك ءتارىزدى. سونداي اۋىر ساتتەردە، سىن ساعاتتاردا اتامەكەن قونىسىن تاستاپ بوسقىن حالىقتىڭ وزىمەن بىرگە الىپ جۇرگەن بايلىعى – انا سۇتىمەن ساناسىنا دارىعان انا ءتىلى عانا.
«وزگە ءتىلدىڭ ءبارىن ءبىل، ءوز ءتىلىڭدى قۇرمەتتە»، – دەيدى قادىر اقىن. قازىرگى قوعام باسقا ءتىلدى ۇيرەنۋگە ەش شەك قويمايدى. دەگەنمەن، قازاق ءتىلىن مەملەكەتتىك ءتىل دارەجەسىنە كوتەرۋگە ءار قازاقتىڭ ۇلەسى بولسا ەكەن دەيدى.
وزگەنىڭ قۇلى ەمەس ءوز ەلىمىزدىڭ ۇل – قىزى بولايىق، وزگەنىڭ ەمەس،ءوز ەلىمىزدىڭ ءتىلىن ۇلىقتاپ، مارتەبەسىن اسىرايىق!
ەرىك اعىبايۇلى
