كوشباسشىلىق قاشاندا ادامزات تاريحىندا ماڭىزدى ءرول اتقارعان. بۇل تۇسىنىك سوناۋ العاشقى قاۋىمدىق قۇرىلىس مادەنيەتى كەزىندە قالىپتاسقان بولاتىن: ياعني، ادامدار بىرلەسۋ ارقىلى ءبىر توپ بولىپ، ارالارىنان سول كوشتى باسقاراتىن مىقتى رۋ-باسى تاعايىندالعان. بۇل مادەنيەتكە ءتان داۋىردە كوشتى باستاۋ – «بيلىك، داڭق، كۇش» ماعىناسىمەن تەڭەسەتىن. قاۋىمدىق قۇرىلۋ مادەنيەتىنەن بەرى كوپتەگەن ءداۋىر ءوتتى، دەمەك قازىرگى زامانعا ساي ادامداردىڭ قۇندىلىقتارى مەن الەمگە دەگەن كوز قاراستارى تۇبەگەيلى وزگەردى. ەندى، كوشباسشى دەپ تەك فيزيكالىق تۇرعىدان مىقتى ەمەس، اينالاسىنداعى ماقساتى ءبىر ادامداردى جۇدىرىقتاي جۇمىلدىرىپ, جەتىستىككە جەتۋدىڭ سەبەپشىسى بولاتىن قايسار تۇلعا. سونىمەن، 21 عاسىرعا ساي كوشباسشىنىڭ قۇندىلىقتارى قانداي بولۋ كەرەك؟
كوشباسشىنىڭ ءرولى-ول ءادىل بولۋى جانە ءوز توبىنىڭ مۇشەلەرىنە قاتىستى ءادىل شەشىم قابىلداۋى. ادامدار ارقاشان كەڭەس پەن كومەك الۋ ءۇشىن كوشباسشىعا جۇگىنىپ، ونى الا الاتىندىعىن ءبىلۋى كەرەك. كوماندا ءۇشىن كوشباسشى - بارلىق داۋلى جاعدايلاردى وبەكتيۆتى جانە اشىق تۇردە شەشەتىن ءادىل ادام.
كوشباسشى-ۇيىمداستىرۋشى. كوشباسشىلىقتىڭ بۇل ءستيلى كوماندانىڭ قاجەتتىلىكتەرىن جاقسى قابىلدايدى. ول توپتىڭ مۇددەلەرىن قورعاۋ ءۇشىن بەلسەندى ارەكەتتەر جاسايدى جانە ولاردى ءوز دەڭگەيىمەن ءبىر دەڭگەيدە قويادى. پسيحولوگياداعى كوشباسشىلىقتىڭ بۇل ءتۇرىنىڭ جارقىن قاسيەتتەرىنىڭ اراسىندا ادامداردى سەندىرۋ، ىنتالاندىرۋ، بەلگىلى ءبىر تاپسىرمانى ورىنداۋ ءۇشىن ۇيىمداستىرۋ، رولدەردى دۇرىس ءبولۋ مۇمكىندىگى بار. مۇنداي تۇلعا جانە بەيرەسمي توپتارداعى كوشباسشىلىقتىڭ ليبەرالدى ءستيلى ارقاشان ءبىرىنشى ورىنعا شىعادى.
كوشباسشى-جاسامپاز. كوشباسشىلىق پەن كوشباسشىلىقتىڭ بەلگىلەنگەن ءستيلى ادامداردى شابىتتاندىرۋعا، جاڭا يدەياعا قىزىعۋشىلىق تانىتۋعا، توپتىڭ باسقا مۇشەلەرىنە مۇمكىن ەمەس بولىپ كورىنۋى مۇمكىن تاپسىرمانى ورىنداۋدى ۇسىنۋعا قابىلەتتى. مۇنداي ادام ارقاشان جاڭا نارسەنى ويلاپ تابادى، كۇردەلى نەمەسە ءتىپتى قاۋىپتى جوبالاردى وڭاي قابىلدايدى. ونىڭ مىنەز-قۇلىق ءستيلى بۇيرىق ەمەس، تەك تالقىلاۋعا شاقىرۋ. توپتىڭ قالعان مۇشەلەرى ەشقاشان كوشباسشى جالعىز شەشىم قابىلدايدى دەپ ايتپايدى. ول ارقاشان قىزىعۋشىلىققا سۇيەنەدى، باسقا كوماندالارمەن كەڭەسەدى، ۇيىمنىڭ ماقساتتارىنا جەتۋ ءۇشىن دالەلدەرىن كەلتىرەدى.
كوشباسشى-جىگەرلى. بۇل ليدەرلەر ءاردايىم ۇجىمدا ءوزىنىڭ قاسيەتتەرىمەن ەرەكشەلەنەدى. ولار ءوز كۇشتەرىنە سەنىمدى. كوشباسشىلىقتىڭ مۇنداي تۇرلەرى كۇردەلىلىگى مەن قاۋىپتىلىگىنە قاراماستان كەز-كەلگەن تاپسىرمانى ورىنداۋدان تارتىنبايتىن ادامدار رەتىندە سيپاتتالادى. بالۋاندار، شىن مانىندە، جەڭىلدىكتەرگە بەيىم ەمەس. ولار بەلگىلەنگەن جولدى ناقتى ۇستانادى جانە قابىلدانعان شەشىمدى قورعايدى.
كوشباسشى-ديپلومات. ۇيىمداعى كوشباسشىلىقتىڭ بۇل ءستيلى ارقاشان تىكەلەي جانە اسەر ەتۋ ادىستەرىنە سۇيەنەدى. جەتەكشى ديپلومات-بارلىق ينتريگالاردىڭ شەبەرى، ءاردايىم بارلىق جاڭالىقتاردى بىلەدى. اشىق تۇردە ايتقاندا، مۇنداي ادام تەك بەلگىلى نارسەلەردى ايتادى جانە ناقتى جوسپارلار مەن يدەيالاردى تالقىلايدى.
كوشباسشى-جۇباتۋشى. كوشباسشىلىقتىڭ نەگىزگى ستيلدەرىن ەسكەرە وتىرىپ، كەرەمەت ادامي قاسيەتتەرگە يە جۇبانىش كوشباسشىسىن اتاپ وتۋگە بولادى. ول جاناشىرلىق تانىتۋعا، قيىن ۋاقىتتا ادامعا قولداۋ كورسەتۋگە بەيىم. ارقاشان سىپايى جانە پايدالى بولعىسى كەلەدى، ادامدى تىڭداپ، ونىڭ ماسەلەلەرىن زەرتتەي الادى.
جوعارى دا اتاپ وتكەندەي، كوشباسشىلىق قاشاندا اكتۋالدى تاقىرىپ. وسى اكتۋالدى تاقىرىپتا كوزگە ءتۇسىپ جۇرگەن، بەدەلدى ادامداردىڭ كوشباسشىلىق جولىندا قالىپتاسقان داعدىلارىنا شولۋ جاسايىق.
ولاردىڭ ءبىرى – دجوفف بەزوسس. ول بۇگىندە Amazon كومپانياسىنىڭ باس ديرەكتورى جانە پرەزيدەنتى بولىپ تابىلادى جانە Blue Origin اەروعارىشتىق كومپانياسىنىڭ، سونداي-اق The Washington Post كومپانياسىنىڭ يەسى بولىپ تابىلادى. ونىڭ فورتۋناسى $200 ملرد-تان اسادى دەپ باعالانادى.
ءوزىنىڭ كوشباسشىلىق قاسيەتتەرىنىڭ نەگىزىن قۇرايتىن جانە شەشىم قابىلداۋدىڭ نەگىزگى قاعيداتتارى بار، ولار: «قاتاڭدىق – رەكرۋتينگتى جاقسارتۋدىڭ كەپىلى»، «سىن قابىلداۋ»، «تەز شەشىم قابىلداۋ» جانە «ماكسيماليزم».
قاتاڭ كوشباسشى – ۇزدىك باسشى. بەزوستىڭ تابىسقا جەتۋ ءۇشىن قاتاڭ قاعيداتتار جيىنتىعى اسا ماڭىزدى، ال كوشباسشىلار جوعارى ستاندارتقا جاۋاپ بەرۋى ءتيىس دەگەن سەنىمىن كورسەتەدى. 1998 جىلى ول ء"بىزدىڭ جالداۋ تاسىلىمىزدە جوعارى دەڭگەي ورناتۋ ساتتىلىكتىڭ ماڭىزدى ەلەمەنتى بولدى جانە بولىپ قالا بەرەدى "دەپ مالىمدەدى.
سىن - كوشباسشىعا موتيۆاتسيا. ميللياردەردىڭ پىكىرىنشە، كومپانيا مەن قىزمەتكەرلەردى قاناعاتتاندىرۋ ءۇشىن سىندى قابىلداپ، ونىمەن جۇمىس ىستەي ءبىلۋ كاسىپكەر ءۇشىن ەڭ باستىسى. سەبەبى، جاعىمسىز پىكىرلەر جاقسى ىسكەرلىك ءيميدجدىڭ اجىراماس بولىگى بولىپ تابىلادى.
العاشقى شەشىم – تابىستىڭ كەپىلى. شەشىمدى تەزىرەك قابىلداساڭىز، بيزنەسىڭىز سوعۇرلىم تيىمدىرەك بولادى، دەيدى دجەفف بەزوس. «كوپتەگەن شەشىمدەر مەن ءىس-ارەكەتتەر قايتىمدى جانە كوپ زەرتتەۋدى قاجەت ەتپەيدى. كوپ جاعدايدا شەشiم قاجەتتi اقپاراتتىڭ 70%-ى ەسەبiنەن قابىلدانۋى مۇمكiن. 90% كۇتكەن كەزدە ترەندتە بولۋ مۇمكىندىگىن جىبەرىپ الۋىڭىز نەمەسە ۋاقىتىندا بىردەڭە جاساۋعا ۋاقىتىڭىز جوق بولۋى مۇمكىن.
ەكىنشى بەدەلدى تۇلعا گەرمانيانىڭ تاريحىندا ءبىرىنشى ايەل كانتسلەر - انگەلا مەركەل. مەركەلگە دەيىن گەرمانيا كانتسلەرى گەرحارد شرەدەر بولعان. ول 2005 جىلدىڭ كۇزىنىڭ اياعىندا وسى جاۋاپتى قىزمەتتە بۇرىنعى باسشىسىن اۋىستىردى جانە 2021 جىلى بۇل قىزمەتتى بوساتتى. بارلىعىن تاڭ قالدىرعانى، مەركەل تاريحتاعى ەڭ جاس گەرمانيا كانتسلەرى بولا الدى (ول كەزدە ول 51 جاستا ەدى). Forbes جۋرنالى جاساعان الەمدەگى ەڭ ىقپالدى ايەلدەر تىزىمىندە بىرنەشە رەت كوش باستادى. 2015 جىلى Times جۋرنالى مەركەلدى ەۋروپاداعى ەڭ مىقتى كوشباسشى دەپ اتادى. كەز كەلگەن زاماناۋي كوشباسشى سياقتى، انگەلا مەركەل دە الەۋمەتتىك جەلىلەردى ەلەۋسىز قالدىرمايدى، كوبىنەسە ولاردىڭ كومەگىمەن سايلاۋشىلارىنا ويلارىن جەتكىزەدى. دەمەك، ول بارلىق مۇمكىن سالالاردا بەلسەندى ءومىر سۇرەتىن زاماناۋي ساياساتكەر دەپ سەنىممەن ايتا الامىز. سونىمەن قاتار، ول ەۋروپانىڭ قۋاتتى ەلىن قولىنا ۇستاپ قانا قويماي، باقشادا جۇمىس ىستەۋگە دە ۋاقىت تاۋىپ، ءوءزىنىڭ قاراپايىمدىلىعىمەن نەمىس حالقىنىڭ سەنىمىنە كىرە العان.
نۇرسۇلتان ءابىشۇلىنىڭ كوشباسشىلىق فەنومەنى ءار كەزدە كورىنىس تاپقان. ەلباسىمىز مەملەكەت تاريحى تاقتاسىنا تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ نەگىزىن قالاۋشى، زەردەلى ستراتەگ جانە زامانىمىزدىڭ كورنەكتى ساياسي كوشباسشىسى رەتىندە ەندى. كەز كەلگەن مەملەكەتتىڭ تاريحى وزدىگىنەن ەرەكشە بولسا، ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدىڭ تاريحى العاشقى پرەزيدەنتىمىزبەن ەرەكشە دارالانادى. مۇمكىن سوندىقتان بولار، ەلىمىزدىڭ تامىرى كەڭگە جايىلعان تاريحىن ەلباسىنسىز ەلەستەتە المايمىز. قازاق ەلىنىڭ بارلىق العان اسۋلارى مەن باعىندىرعان بەلەستەرى كوشباسشىمىزدىڭ سىندى دا سارالى جانە كورەگەن ساياساتىنىڭ ناتيجەسى دەپ بىلەمىز.
قورتىندىلاي كەلە، 21 عاسىردىڭ كوشباسشىسىنا لايىقتى قۇندىلىقتار قانداي بولادى دەگەن سۇراققا جاۋاپ تاپقاندايمىز. جوعارىدا كوشباسشى ادامنىڭ بىرنەشە قاسيەتتەرىنە توقتالدىق. ودان باسقا دا كوپتەگەن قاسيەتتەر جەتەرلىك. ولاردىڭ بىرەۋى بولماسا دا، باسقاسى كەز كەلگەن ادامنىڭ بويىنان تابىلادى. ءتىپتى، بارلىق قاسيەتتەر ءبىر ادامنىڭ بويىنان تابىلۋى مۇمكىن. كەلتىرىلگەن مىسالداردان بايقاعانداي، توپتىڭ مۇشەسى بولۋ - قيىن، ال توپتى باسقارۋ - ودان دا اۋىر. دەگەنمەن دە، قاتاڭ ەرىك جىگەر مەن بيىك تالپىنىس ادامدى كوشباسشى بولۋ جولىنداعى جەتىستىككە جەتكىزەرى حاق. بۇل ماقساتقا جەتۋدىڭ تاعى ءبىر جولى – كاسىبي بىلىكتىلىكتى جەتىلدىرۋ. ۇزدىكسىز دامۋ ارقىلى كوشباسشى بولۋ ءار ادامنىڭ قولىندا، ەڭ باستىسى بويداعى بار قۇندىلىقتى دامىتىپ، ودان ارى جارىققا شىعارىپ، جاڭا داعىلارعا توقتاۋسىز ۇيرەنسە جەتكىلىكتى.
وسى اتالعان باعىت بويىنشا وزىندىك دامۋعا ۇزدىكسىز كوڭىل بولسەڭىز، ارمان-ماقساتتارىڭىزدىڭ ورىندالىپ، ساراپشىل كوشباسشى بولۋعا بارلىق جول ەسىگى اشىلاتىنى انىق.
ابيلوۆا مەرەي،
اسانوۆا ارۋجان،
ايالباەۆا انەل،
ساپاربەكوۆا جۇلدىز،
الماتى مەنەدجمەنت ۋنيۆەرسيتەتى،
«قارجى» ماماندىعىنىڭ 2-كۋرس ستۋدەنتتەرى.
