16 جاستاعى اقتوبەلىك داۋرەن تىلەۋحاننىڭ شىعارماشىلىعىنان

3566
Adyrna.kz Telegram

ىزدەيمىن…

 

تابار ما ەكەن پەندەلەر، قالاعانىن؟

تاۋسىلعانداي كۇي كەشەم بار امالىم.

جاھان كەزىپ كەتسەم بە فارابيدەي،

زار مۇڭىنان جىراقتاپ زامانانىڭ؟

 

قايدان ىزدەپ تابامىن كەرەگىمدى؟

نەگە ءومىر وكسيدى، نەگە مۇڭدى؟

كەلەر كۇننەن عاجايىپ كۇتەم ىلعي،

ورگە سۇيرەپ ولەرمەن ولەڭىمدى.

 

قورقامىن، سونگەن شىراق جانباي ما دەپ،

قورقامىن، باسقا باعىم قونباي ما دەپ.

تامشىداي ىزگىلىكتىڭ تاپشىلىعى،

تاۋداي قايعى ورناتتى ماڭدايعا كەپ.

 

سودان بەرى قالمادى عالامدا ءمان،

جىرتقىشتاي جاۋىن كورىپ جالاڭداعان،

ادامعا ادام كەزەنىپ قارۋلارىن،

قالاي عانا ءولتىردى ادامدى ادام؟

 

بىلمەيمىن ءبىزدىڭ جايدى كىم ۇققانىن،

سودان بەرى شارشادىم، قۇرىپ ءحالىم.

شىتىناعان اينەكتەي الەم جاتىر،

جيناي الماي سەزىمنىڭ سىنىقتارىن.

 

كۇندەر زۋلاپ، جىل اقتى جىلعالاردان،

جەتكىزەر مە الىستا تۇرعان ارمان؟

جەرۇيىعىن ىزدەسە اسان قايعى،

مەن مەيىرىم ىزدەيمىن بۇل عالامنان،

مەن مەيىرىم ىزدەيمىن بۇل عالامنان…

 

***

سەنىڭ كوزىڭ…

 

ءومىر نەگە وكسىگەن، ورەكپىگەن؟

ءوزىڭسىز-اق جەتۋدە دەرەك كىلەڭ.

سەنىڭ كوزىڭ — جۇرەكتىڭ جۇلدىزدارى،

سەنىڭ كوزىڭ — ماعان دا كەرەك، بىلەم…

ەستە جوق… ءپىشىن بە ەدى، ءمۇسىن بە ەدى؟

مەن قۇمارتقان قىز با ەدى ول تۇسىمدەگى؟

قاراڭعى الەم تارتادى تۇنەگىنە،

مويىل قارا كوزدەردىڭ ىشىندەگى.

كىتاپتاردان بەينەڭدى كوردىم بۇگىن،

كوردىم بۇگىن كوزىڭنىڭ مولدىرلىگىن.

ءمولدىر كوزدەن مەيىرىم تابا الماسام،

مەن كەتەرمىن ارقالاپ سوردىڭ جۇگىن.

ماقپال تۇندە مەكەندەپ جىر سارايىن،

سىنىق ايمەن سىرلاسىپ، مۇڭ شاعايىن.

بار ءتوزىمدى تۇگەسىپ كەتەر، بالكىم،

سەنىڭ كوزىڭ نۇرلانىپ تۇرسا ءدايىم.

تەڭىز بولىپ تولقىدىم — تاسىنۋدان،

قايعىڭ ءۇشىن جاناردىڭ جاسى قۇربان.

سەنىڭ سۇلۋ، كىرشىكسىز كىرپىگىڭدە،

بار عالامنىڭ باقىتى جاسىرىنعان.

ەركەلەسەڭ جانىمدى ەمدەگەنىڭ،

جانارىڭا الەمدى تەڭ كورەمىن.

كوزدەرىڭمەن سويلەسكىم كەلە بەردى،

كوزدەرىمە قاراشى سەن دە مەنىڭ…

 

***

ەستەلىك ەلەسى

 

تامىلجىپ توسكەيىمنەن تاڭنىڭ نۇرى،

سايرايدى ساعىم كۇننىڭ ءار بۇلبۇلى.

ەسىمە ەرىكسىزدەن ەنىپ كەتتى،

باياعى بالالىقتىڭ بالعىن جىرى.

 

سول كەزدەر تۇسەدى ەسكە ساۋلەلەنىپ،

مالىمىز بار، تاڭىرگە تاۋبە دەدىك.

كەشقۇرىم تولدەر كەلە ورىسىنەن،

اكەم جۇرگەن سيىرمەن اۋرەلەنىپ.

 

كۇيى مىناۋ تىرلىكتىڭ ءبىز جاقتاعى،

سول ساتتە جۇرەگىمدى مۇزداتقانى:

الا سيىر بار ءسۇتتى ءبىر-اق تەپتى،

دەگەنمەن اكەم وعان ءمىز باقپادى.

 

ال اناما ماڭىزدى ەد(ى) ماي-قايماعى،

الا سيىر سەبەپ بوپ قاي-قايداعى.

جان انام جالىن شاشقان جانارىمەن،

اشۋىن جاسىرا الماي ايعايلادى.

 

— جوعال! — دەدى… سوسىن مەن كەمسەڭ قاعىپ،

جاسىقتىقتان جۇرە الماي ەڭسەمدى الىپ،

ىزالاندىم… كۇيزەلدىم… ابدىرادىم…

ءتورت قۇبىلام، توڭىرەگىم تەڭسەلدى انىق.

 

قۇلازۋمەن قۇبىلدى سان تۇرگە الەم،

اجەم باردا تاپ بۇلاي تارتىنباپ ەم.

جازىقسىز جاپا شەككەن ءساتىم ءۇشىن،

جىلاپ تۇردىم قورانىڭ ارتىندا مەن.

 

جاندى باۋراپ كەنەتتەن كۇشتى دەمى،

قولدارىنىڭ جىلۋى ىستىق ەدى.

كوز جاسىمدى ءسۇرتىپ اپ ساۋساعىمەن،

اسىل انام قۇشاققا قىستى مەنى…

 

بالالىقتىڭ بيىك قوي بەلەستەرى،

ءتاتتى شاققا ەشتەڭە تەڭەسپەدى.

ساعىنىشقا اينالىپ كەتەدى ەكەن،

ءبىر ساتتىك ەستەلىكتىڭ ەلەستەرى…

 

***

قيالداعى قىز بەن كۇز

 

قاراشا.

قارا كۇزدىڭ شامىن جاعىپ،

قۇستار دا تۇرا المايدى دامىل قاعىپ.

ءتاتتى ەلەسكە ۇمسىنىپ سەزىم قۇسى،

مازالايدى ءتۇنىمدى، تاڭىمدى الىپ.

 

ءبىر ەرەكشە جان ىزدەپ كوكتەن، جەردەن،

وكتەم جەلدەن سۇرايمىن، وتكەندەردەن.

مەن ماڭگىلىك ولمەيتىن باق ىزدەيمىن،

سەبەبى كوپ باقىتىم كوكتەمدە ولگەن…

 

سۋىعى سايابىرلاۋ سارى كۇزدىڭ،

جىلۋى جانعا جاعار جانىڭىزدىڭ.

سارعايتىپ ساعىم بولعان سۇيكىمدى ارۋ،

جاپىراق جۇرەگىمدى تاعى دا ءۇزدىڭ.

 

ءۇزىپ كەتتىڭ، ءۇمىتىم سەندە قالدى،

قايداسىڭ، قايتا كەلىپ ەمدە جاندى!

تابيعاتتىڭ تەڭدىگىن تاپتاپ ءوتىپ،

كۇز نەگە ورنامايدى جەرگە ماڭگى؟

 

كۇلىمدەگەن كۇز سىندى كەلبەتىڭ دە،

تولعان ايداي نۇر قوسقان كولگە، تۇنگە.

مەندىك جۇيرىك قيالدان جاراتىلعان،

ەح… بۇل ارۋ بار ما ەكەن جەر بەتىندە؟

 

***

قىسقى ەلەگيا

 

ۇمىتقانمىن وتكەنىمنىڭ بارلىعىن،

جىلىتپادى جالىن شاشقان تاعدىرىم.

تابانداردىڭ تالكەگىندە تاپتالدى،

مەندىك اپپاق جۇرەكتەگى قارلى مۇڭ…

 

ۇمىتتەردىڭ ۇزىلگەندە دەرەگى،

كۇدىكتەردىڭ كوبەيگەندە كولەمى،

مەن باقىتتىڭ تەۋىپ كىرىپ ەسىگىن،

قۋانىشتى قۇشىپ سۇيگىم كەلەدى.

 

كەتكەن كەشە ماڭايىمنان ماڭىپ كۇز،

سودان شىعار كوڭىلسىز بوپ قالىپپىز…

… اقىن اقىن بولا الا ما، سۇيمەسە،

اكىم اكىم بولا الا ما، حالىقسىز؟

 

تۇماندى ويلار تەرەزەمدى تۇمشالاپ،

ماساڭ كۇيدە سىمىرەمىن جىر-شاراپ.

ۋاقىت كوشىن ساڭىلاۋدان سىرعىتتى،

عۇمىرلاردىڭ ولشەمىندەي — قۇمساعات…

 

ورتا جولدا ورىندالماي ايلام مىڭ،

بۇرىشىندا قالعان ەكەم قاي ماڭنىڭ؟

جالعىز جۇرەك جارتاسىندا كۇن كەشىپ،

جالعىزدىقتىڭ جان دوسىنا اينالدىم.

 

مەيلى جاندى جارالاسا كۇندە مۇڭ،

قىمبات ماعان تاڭدارىم مەن تۇندەرىم.

اششىسىن دا، تۇششىسىن دا تاتپاساڭ،

ءومىر — ءومىر بولمايدى ەكەن، بىلگەنىم…

 

***

اۋىلعا ارزۋ

                   نەمەسە قيماستىق

 

بەۋ، اۋىلىم!

ءتۇسىنىپ جۇمباعىڭدى،

ۇعىنىپ جاسىرىنعان سىرلارىڭدى،

ۇلىلىقتى ۇران قىپ كەلەم بۇگىن،

جاستانىپ قۇدىرەتتى قۇنداعىڭدى.

 

بوزاڭ دالام… بوزامىق بەتكەيلەرىم،

كۇن سونگەنشە قۇلپىرا كوكتەيدى ەلىڭ.

كورپەدەيىن قارا جەر كوسىلەدى،

كوركەمدەپ كيىپ الىپ كوك كويلەگىن.

 

بولماعانمەن ءباس-بيىك، اتاق-انىق،

داۋىرلەردەن جەتكەنسىڭ اتاۋ الىپ.

ەسىڭدە مە، مەن ىلعي جىر جازۋشى ەم،

جازىعىڭا جامباستاپ جاتا قالىپ.

 

وزىڭمەن، ولەڭىممەن جانعان باعىم.

كەۋدەمە ەكتىڭ العاش ارمان ءدانىن.

مۇز قاتقان مۇناراڭنان كوككە قاراي،

مۇنارتىپ ۇشقان تالاي تارلاندارىڭ.

 

جۇماق مەكەن… سەنسىڭ عوي ءومىر دەگەن،

توسكەيىڭنەن تولقىنداپ، توگىلدى ولەڭ.

قانشاما ادام كومىلدى توپىراعىڭا،

قانشا زامان قالدى ەكەن كومىلمەگەن؟

 

سانسىز ساۋال… بولاشاق بۇلدىرلاعان،

تۋعان جەر-كۇي شالقىعان كۇمبىر عالام.

قويناۋىنا قۇت تۇنعان كيەلىمسىڭ،

شەجىرەمنىڭ شىنىسىن سىندىرماعان.

 

سەن قىمباتسىڭ، كوزىندەي اسىلداردىڭ،

ەل باردا باقتى ۇشىرار باسىڭنان كىم؟

سەن جاساي بەر، قارت اتىراپ، ابىز دالام،

اق كورپەسىن جامىلىپ عاسىرلاردىڭ.

 

كەتتىم كەيدە بۇل مەكەننەن شارشاپ تەگى،

تاعدىردىڭ تارام جولى الشاق پا ەدى؟

مەن كەتەرمىن قالاعا ارمان قۋىپ،

سول ساتتە انام جۇرەر ساعىنۋمەن،

سول ساتتە اۋىل تۇرار اڭساپ مەنى!

 

* * *

جانىمدى جاۋلادى نازىكتىك،

اعا، مەن اسپانعا قۇشتارمىن.

تۇندەرگە تىلەگىن جازىپتى،

سالەمىن جىبەرشى قۇستاردىڭ…

 

مەڭىرەۋ، مۇلگىگەن مىنا ءتۇن،

جانىمنىڭ ايقايىن ۇقپادى.

تاڭداردا توگىلىپ تۇراتىن،

مەندەگى مەيىرىم شىقتارى…

 

قايدا سول جابىققان جاپىراق؟

كۇزدى اڭساپ كوپ ۋاقىت كىدىردىم.

بۇلتتاردىڭ بەينەسىن باقىلاپ،

اسپاننىڭ استىنا تىعىلدىم.

 

جۇرەكتى جەسە دە جالقى مۇڭ،

تابيعات تازارتتى ۋايىمنان،

نوسەردىڭ نۇرىنا مالتىدىم،

قۋانىش بايقادىم قايىڭنان…

 

سىر ايتىپ ەسكىرگەن ساعاتتان،

ساعىنىش سىيلادى كولەمدى وي.

قامىققان ساتتەردە جاراتقان،

«كوككە ءبىر قاراسىن» دەگەن عوي…

 

جانىمدى جاۋلادى نازىكتىك،

اعا، مەن عارىشقا قۇشتارمىن.

تۇندەرگە تىلەگىن جازىپتى،

سالەمىن جىبەرشى قۇستاردىڭ…

 

بالا اسپاننىڭ جۇلدىزدارى…

 

كوردىڭ بە ءتۇننىڭ مىنا تىلسىم نۇرىن؟

پاش ەتىپ ءبىر سۇمدىعىن.

جانارىمدى ەرىكسىز ەلىكتىرىپ،

جۇرگىمدى جۇلدىزعا جەرىك قىلىپ،

ساعىنىشقا سۋساعان كوڭىلىمدى،

سىرعا مالدى، ولشەۋلى ءومىرىمدى.

وسى اسپاننىڭ استىندا وتكەن ءساتتىڭ،

كوبى شاتتىق شاشاتىن، كوبى مۇڭدى…

 

سىرلاسىم مەن مۇڭداسىم مىلقاۋ عالام،

كوگىندە بۇلت اۋناعان.

كۇن كەتسە اي جەتەتىن الىپ-ۇشىپ،

جۇلدىزدار ارى-بەرى سابىلىسىپ،

جالىن ۇشىپ جاتاتىن عارىشتان دا،

تابىسقاندار، كۋا عوي قاۋىشقاندار،

قۇپياسىن بىلە الماي مىنا ءتۇننىڭ،

مەن ءۇنسىز كوككە قاراپ تۇراتىنمىن.

 

مۇڭ جاستانىپ كەنەتتەن تۇنگى اسپاندى،

جۇلدىز بولىپ كىرپىكتەن ءبىر جاس تامدى.

سوسىن قورا ماڭىنا تاياۋ بارا،

باقىلاپ جاتامىن مەن باياۋ عانا،

جاسىل ءشوپتىڭ ۇستىنەن نۇرلى اسپاندى…

 

قۇشتار بوپ، سەزىنە الماي كوپتەن بەرى،

ءبىر كۇيدى باستان كەشتىم  وتكەندەگى.

شىركىن-اي سول شاقتارىم كوكتەم بە ەدى؟

باياعى بالالىقتىڭ وپكەن جەلى.

بال شاعىم بولاشاقتان بەزىپ كەتىپ،

ىزدەپ ءجۇر كوكتەن مەنى.

 

كەۋدەمدە ورىن السا كوك تۇراعى،

قيال بوپ كەتتى ءبارى.

زۋىلداپ جەتۋ ءۇشىن سول الەمگە،

پەرىشتەگە اينالعىم كەپ تۇرادى.

اي كۇلسە،جىمياتىن قىر قىزى دا،

قارايتىن كۇن قىزعانىپ، گۇل قىزىعا.

الەمنىڭ بار جارىعى جەتپەيدى عوي،

داۋرەننىڭ بالا كۇنگى جۇلدىزىنا…

 

***

ميلياردتاعان تاعدىر بار

 

بىرەۋ جۇرەر باقىتتىڭ قۇشاعىندا،

بىرەۋ جۇرەر سالىنىپ قۇسا-مۇڭعا،

الدەكىمدەر ارقالاپ اۋىر جۇكتى،

بۇعاۋلانار تىرلىكتىڭ تۇساۋىندا.

 

قۇشتارلىق بار…

ارنەنى اڭسار كوڭىل،

سامالىمەن قوسىلىپ ءان سالدى ءوڭىر.

الدەكىمدى وزەكتەن سىرتقا تەۋىپ،

الدەكىمگە تاڭىرقاپ، تامساندى ءومىر…

 

الۋان-الۋان جولدار بار…

ءجۇرىپ وتكەن الدىلەر، السىزدەر دە،

بەيىتتەر بار كومىلگەن جانسىز كەۋدە.

مەيىرىمگە شولدەگەن بۇل جالعاندى،

بولمايدى ءمانسىز دەۋگە!

 

مەن دە بارمىن…

تالپىندىم، ىلەسۋگە كۇشتىلەرگە،

قاناتتى جىر-جۇلدىز بوپ ۇشتى جەرگە…

ءتاڭىرىنىڭ جاڭبىرى جاۋعان كۇنى،

تامشى بولىپ ءبىر تاعدىر ءتۇستى جەرگە،

تامشى بولىپ ءبىر ءومىر ءتۇستى جەرگە…

 

***

ەگىز تاۋ

 

كوردىڭدەر مە؟

بار ەدى عوي كەشە ولار…

ال بۇگىن شە؟ تەك كىتاپ بار، كوشە بار،

سىرلارىم بار،ىشتە جاتقان ءۇمىت بار،

وتكەن كۇندە كەتكەن تالاي ەسە بار…

 

ەسىڭدە مە؟

بيىك ەدى-اۋ ولار دا…

ال بۇگىن شە؟ ورىندارى تولار ما!

تاۋلار سيرەپ، قالعاسىن تەك توبەلەر،

قىراندارىڭ شىڭ تاپپاي ءجۇر قونارعا.

 

جالاڭ ويدان جادىمداعى جاتتالعان،

جالىقتىم مەن ماقتاۋدان دا داتتاۋدان.

تاۋلار قايدا؟

بۇتىندىگى بۇزىلماس،

تەكتىلىكتىڭ تۇمارىنداي ساقتالعان.

 

تامام ەلدىڭ اتقان كەزدە تاڭى ايقىن،

قارا ولەڭدى قاسيەتكە بالايتىن.

ۇلىلىعىم ۇمىت قالماۋ ءۇشىن دە،

تاۋلار كەرەك تاپجىلماستان قارايتىن…

 

توڭىرەگىن نۇرلاندىرىپ، جوسا عىپ،

تاعدىر سالعان تار تۇساۋدان بوسانىپ،

كەڭ دالانىڭ رۋحىن كوككە كوتەرگەن،

ءبىزدىڭ جاقتا بار بولاتىن قوس الىپ.

 

مەن تۋعان جەر…

جىر تولقىتقان ارمان بەل،

قۇدىرەتىمە تاڭىرقادى، تاڭداندى ەل،

مەن تۋعان جەر…

تاحاۋيدىڭ تابان ءىزى تامعان جەر،

قۋاندىقتىڭ قىردا ولەڭى قالعان جەر!

 

***

ساعىنىش

 

ورتەندى داعى ءور كەۋدە جىرعا مالىنىپ،

ولەڭ بولماسا ومىردەن كەتەم جالىعىپ.

جاقۇت جىرىمنىڭ باقىتى بولعان ارۋ قىز،

ءجۇرمىن عوي سەنى ساعىنىپ.

 

سارعايعان كۇزدىڭ سىرىمەن بىرگە مۇڭ قۇراپ،

تاۋداعى سۇلۋ بۇلاقپەن بىرگە قۇلدىراپ،

ساعىنىش سەزىم سانامدى بيلەپ بارادى،

جانارىم ەمەس جۇرەگىم مەنىڭ تۇر جىلاپ.

 

كۇندەردىڭ كۇنى پاك سەزىمدى دە تىيارمىز،

جابىرقاپ قالعان جاپىراقتارىن جيار كۇز.

وزىڭە ارناپ تاعى دا ولەڭ جازدىم مەن،

ساعىنىشىما سەبەپشى بولعان «قيال قىز».

 

قازان دا كەتتى.

وتكىنشى ءومىر جالعاستى.

سۇراپىل ويلار جۇمىر جۇرەككە جالعاستى.

سەن سالعان كۇزدىڭ قوڭىر سازىنىڭ ورىنىن،

امالىم قانشا اق مامىقتايىن قار باستى.

 

قالايدى كەۋدەم ماحاببات سەزىم تاسقىنىن،

تاسقىنمەن بىرگە باقىتتىڭ نۇرىن شاش، كۇنىم.

اقىندا ءسىرا ايىپ جوق شىعار جاستىقپەن،

جاس جىرعا قوسىپ ارقالاپ جۇرگەن جاس مۇڭىن.

 

ماحاببات سەزىم جويىلىپ كەتكەن زاماندا،

سونبەيتىن ساۋلە تىلەيمىن سۇلۋ ساعان دا!

جىراق بولساڭ دا جان جىلۋىڭدى جولداپ تۇر،

ساعىنىپ سەنى، سابىلىپ جۇرگەن ادامعا…

 

***

اڭسار

 

ءمۇسىن بار، بىراق سول جان تابىلار ما؟

تۇرادى سولعىن تارتقان ساعىم الدا.

ادامنان ەڭ اياۋلى ايىرمايتىن،

اجالدان اراشالار ءدارى بار ما؟

 

ساعىندىم سول اجەمدى، بۇگىن تاعى،

قۋ تىرلىك پەندەلەردى قۇبىلتادى.

ءالسىن-ءالسىن ەلەس بوپ ەنىپ كەلسەڭ،

وزگەلەر ەرتەگى دەپ ۇعىنتادى.

 

سەن باردا مەن بالا بوپ ەركەلەدىم،

بۇگىندە ولەڭ دەيتىن ولكەدەمىن.

ءور كەمەنىڭ ىشىنەن ءوزىڭدى ىزدەپ،

ساعىنىشتىڭ وتىنا ورتەنەمىن.

 

ەسىمدە كۇزدىڭ سول ءبىر سۋىق تاڭى،

ەشكىم مەنى بولمەگە جۋىتپادى.

سول سۋىق تاڭ اجەمدى الىپ بارىپ،

تابىتتاي تار قۋىسقا قۇلىپتادى.

 

قازاسى جاندارىنا باتتى داعى،

جانارىن جاسقا مالىپ جاتتى ءبارى.

سول كۇنى، جەرگە تۇسكەن جاپىراق بوپ،

مەن ءۇشىن ۇزىلگەندەي شاتتىق ءانى.

 

جىل ءوتتى، كۇندەر كوشتى كورىنبەستەن،

قايقى ءولىم تالاي جاننىڭ جولىن كەسكەن.

ال بۇگىن كەيۋانانىڭ قۇلپىتاسى،

گۇلگە ۇقسايدى بەيىتتىڭ تورىندە وسكەن.

 

يە بوپ ارداقتايتىن ءبىر ەسىمگە،

جەر استىنان جىميىپ، كۇلەسىڭ بە؟

شاڭ باسىپ تۇرعانمەنەن سۋرەتتەرىڭ،

سول بەينەڭ تاپ-تازا بوپ تۇر ەسىمدە.

 

ءاز انا كەلمەيدى عوي قايتىپ ەندى،

ول  جوقتا كۇن كۇلمەدى،اي تۇنەردى.

كوپ جىلدىڭ قۋانىشىن قيىپ تاستاپ،

ايتىڭدارش(ى), اجەم وسى قايتىپ ءولدى؟

 

سولسا دا سوناۋ كۇزدە گۇل الەمىڭ،

ساعان قۇران باعىشتاپ تۇرادى ەلىڭ.

التىن بالىق قولىما تۇسە قالسا،

ءوزىڭدى ءتىرىلتۋىن سۇرار ەدىم،

ماڭگىلىك ولمەيتىندەي قىلار ەدىم…


 

داۋرەن تىلەۋحان،

كورپە اۋىلى، ايتەكە بي اۋدانى، اقتوبە وبلىسى

پىكىرلەر