«مەن ءانۋار ءالىمجانوۆتان شوقانعا قاتىستى قىزىق دەرەك ەستىگەن ەدىم. كەزىندە انەكەڭ قازاقتان تۇڭعىش رەت امەريكاعا بارىپ، ءال-فارابي جايلى ەكى اي ءدارىس وقىپ كەلگەن. سوندا ءبىر اڭگىمەلەسكەنىمىزدە: «سول كەزدەگى ارحيۆتەردەن ءال-فارابي جايلى دەرەكتەر ىزدەپ وتىرىپ، 1875 جىلعى گازەتتەن شوقاننىڭ ءولىمى جايلى قازاناما كەزىكتىردىم»، – دەدى. بۇل تۋرالى Kazakh tvحابارلادى.
ال شوقان، بىزدىڭشە، 1865 جىلى قايتىس بولعان. الگى قازانامادا «جاقىندا ورىس گەوگرافيا قوعامىنىڭ مۇشەسى، ايگىلى ساياحاتشى، ورىس وفيتسەرى شوقان ءۋاليحانوۆ قايتىس بولدى» دەپ بەرىلىپتى. انەكەڭ: «ءبىر جىل كەشىگىپ بەرىلسە، جارايدى، ال قالايشا بۇل ون جىلدان كەيىن جاريالانادى، سوعان مەن قاتتى تاڭعالدىم»، – دەيدى. ول ءوزى تاريحتى جانى سۇيەتىن، سونداي ءبىلىمدى، ىزدەنىمپاز ازامات ەدى. ءسويتىپ، امەريكادان كەلگەن بويدا شوقاندى زەرتتەي باستاعان عوي. «سونداعى انىقتاعانىم، بۇلاردىڭ ءمايىتتى كيىممەن كومىپ، مولاعا قاراۋىل قويعانى تەگىن ەمەس. بۇلار شوقاندى جوڭعارياعا ەكىنشى مارتە جىبەرگەن. ونداي ساۋاتتى، پاتشا وكىمەتىنىڭ ۇلتىنا قارسى جىمىسقى ساياساتىن بىلەتىن، ورىستىڭ تالاي اسكەري قۇپياسىنان حاباردار ادامنىڭ قازاق ورتاسىندا جۇرە بەرگەنى ورىسقا ءتيىمسىز بولعان. ال انا جاقتان ءتىرى قايتپايتىنىن بىلگەن. سول ءۇشىن دە قايتا جۇمساعان. «شوقان ول جاقتا ۇيلەنگەن، ءتىپتى قىزى دا بار، سوندا قايتىس بولعان» دەگەن اڭگىمە ەستىدىم. ەندى وسىنى زەرتتەيمىن»، – دەپ جۇرەتىن. ال الگى گازەت – نە گازەت، ونى الىپ كەلدى مە، كەلمەدى مە – ول جاعىن سۇراماپپىن. بىراق مەن بىلەتىن انەكەڭ تاريحي دەرەكتەرگە، قۇجاتتارعا وتە مۇقيات قارايتىن، تىم بولماسا، كوشىرمەسىن الىپ كەلگەن بولۋى ءتيىس. بىراق انەكەڭنىڭ ارحيۆىندە ول ساقتالدى ما، ساقتالمادى ما – ونى دا بىلمەيمىن. قالاي بولعاندا دا ول كىسىنىڭ جۇرت ەستىمەگەن، بىلمەگەن وسىنداي ءبىر جورامالى بار بولاتىن. بۇل دا – شوقانعا بايلانىستى تاريحتىڭ قۇپيا بەتتەرىنىڭ ءبىرى.
