قر ۇقق 2000 جىلدارى جۇرگىزىلگەن ارنايى وپەراتسيالار تۋرالى ماتەريالداردى جاريا ەتتى. وسىنداي وقيعالاردىڭ ءبىرى - قازاقستانداعى قۇپيا اسكەري جويعىش ۇشاقتارىنىڭ سىزبالارىن يەمدەنۋگە تىرىسقان شەتەلدىك كاسىبي شپيون، دەپ حابارلايدى "ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى.
تىمىق كۇز. اۋە بازاسىنىڭ قاسىنداعى كافە. ورتا بويلى، شىمىر دەنەلى ەركەك تەمەكىسىن كۇلسالعىشقا سالىپ، تەز ءسوندىردى. تولقىپ كەتكەنى سونشا، ەرىك-جىگەرىن جوعالتىپ، الدىندا جاتقان قۇجاتتارعا قارادى – قازاقستاننىڭ اسكەري جويعىش ۇشاقتارىنىڭ سىزبالارى ونىڭ دىرىلدەگەن قولىندا تۇردى. «قولىم جەتتى-اۋ»، – دەپ ىشتەي كۇبىرلەپ قويدى، شپيوندىق ميسسياسى شىرقاۋ شەگىنە جاقىنداپ قالعان ەدى...
…وقيعانىڭ باستالعان ۋاقىتى 2001 جىلدىڭ شىلدە ايى ەدى، سول كۇنى اسكەري قارسى بارلاۋ بولىمىندەگى تەلەفون شىرىلداپ قويا بەرگەن. «ماكە، شۇعىل كەزدەسۋىمىز كەرەك. كەيىنگە قالدىرۋعا بولمايتىن ءىس بولىپ تۇر»، – دەدى تۇتقاداعى داۋىس.
ارادا 30 مينۋت وتكەندە مارات قۇپيا پاتەردە «باۋىرجان» دەيتىن جەدەل لاقاپ اتى بار اگەنتىن كۇتىپ وتىردى. شۇعىل كەزدەسۋگە شاقىرعان سول بولاتىن. كەزدەسۋ كەزىندە ۇساق كوممەرتسيامەن اينالىساتىن، «دوڭگەلەنىپ ءومىر ءسۇرىپ» جۇرگەن شەتەلدىك تۋرالى اڭگىمە ءوربىدى. ءارتۇرلى سىلتاۋ ايتىپ، ۇسىنىلعان ساۋدادان قاشقاقتاي بەرەتىندىگى ءسوز بولدى. اسكەري بولىمدەردىڭ ءىس-قيمىلىنا، اسكەري قىزمەتكەرلەرمەن جانە ولاردىڭ اينالاسىنداعىلارمەن دوستىق قارىم-قاتىناس ورناتۋعا ەرەكشە تىرىساتىندىعى ونى ءوزىنىڭ وتانداستارىنان ەرەكشەلەپ تۇرادى ەكەن. وتان قورعاۋشىلارعا قوماقتى سومانى قارىزعا بەرىپ، قايتارىمىن الۋعا اسىقپايتىن كورىنەدى. كاسىپكەر رەتىندە بۇركەمەلەنگەن شەتەلدىك تامىر-تانىستارىنىڭ سانىن ارتتىرا بەردى. جەرگىلىكتى تۇرعىندار ونىڭ اتىن ايتۋعا قينالاتىن بولعاندىقتان، جاي عانا كوليا دەيدى.
كۇدىك تۋدىرىپ وتىرعان شەتەلدىكتىڭ ويىندا نە بارىن ءبىلۋ تۋرالى شەشىم قابىلداندى. وتاندارى ورتاق بولعاننان كەيىن «باۋىرجاننىڭ» اتالعان شەتەلدىكتىڭ سەنىمىنە كىرۋى اسا قيىن بولمايتىن ەدى، ءارى كۇدىك تە تۋدىرمايتىندىعى انىق. ونىڭ ۇستىنە كۇدىكتىنىڭ ەلىندە تالاي مارتە بولىپ كەلگەن، سوندىقتان ونىمەن اڭگىمە كورىگىن قىزدىرۋ وعان تۇككە تۇرمايتىن ەدى.
كەزدەسۋدىڭ ءارتۇرلى نۇسقالارىن تالقىلاعاننان كەيىن جەدەل قىزمەتكەر مەن اگەنت شەتەلدىكتى قوناققا شاقىرۋعا كەلىستى.
شاعىن پاتەردىڭ جيناقى بولمەسىندەگى داستارحان باسىندا ەكى ەركەك اڭگىمەلەسىپ وتىردى. اراسىندا ۇيدەگى ايەل دە كىرىپ-شىعىپ ءجۇرىپ، كۇندەلىكتى تۇرمىسقا قاتىستى اڭگىمەگە ارالاسىپ وتىردى. ۇستەل ۇستىندە بۋى بۇرقىراپ اسىلعان ەت جانە بوتەلكەدەگى جارتىلاي ىشىلگەن اراق تۇردى. دوستىق كوڭىل-كۇيدەگى اڭگىمە اراسىندا «باۋىرجان» جاڭا تانىسىنا بىرىگىپ مەتاللولوم تاسۋ تۋرالى ۇسىنىسىن ايتتى، مەتاللولوم دەگەنىڭ قازاقستاندا جەتكىلىكتى، ال تۇسكەن پايدانى قىلداي ءبولىپ الىپ وتىرادى. بىراق مۇنداي ۇسىنىس شەتەلدىكتى ونشا قىزىقتىرا قويمادى. ونىڭ اڭسارى قالا شەتىندەگى اۋە بازاسىنا كوبىرەك اۋىپ وتىردى.
ءوز ەلىندە باعالى مەتالعا سۇرانىستىڭ جوعارى ەكەندىگىن، ونداي مەتالل اسكەري ۇشاقتاردىڭ باسقارۋ بلوكتارى مەن اپپاراتۋرالارىندا بولاتىندىعىن ايتقان كوليا، شىن مانىندە ويىنداعىسىن ءبىلدىردى. اراقتى كوبىرەك ىشكەندىگى جانە ءۇي يەسىنىڭ قوناقجايلىلىعى ساقتىق سەزىمىن ۇمىتتىرىپ جىبەردى.
شەتەلدىكپەن اڭگىمە بارىسىندا باۋىرجان اۋە بازاسىندا قىزمەت ەتەتىن ءوزىنىڭ دوسى بەرىك تۋرالى ءسوز ەتىپ، قاجەت بولسا تانىستىرۋعا بولاتىندىعىن ايتتى. وسىدان كەيىن ەكى ادام دا بۇگىنگى كەزدەسۋدىڭ قورىتىندىسىنا رازى بولىپ تاراستى.
قارسى بارلاۋشىلاردىڭ گروسسمەيستەرلىك جوسپارلارى جاندانا ءتۇستى...
بۇل وقيعانىڭ جاڭا كەيىپكەرى بەرىك شەتەلدىككە قۇجاتتاردىڭ قۇپيا ەكەندىگىن بىرنەشە مارتە قايتالادى، بىراق مۇنداي اڭگىمە كوليانى توقتاتپادى. قارماقتاعى جەمدى جۇتقانداي بولدى.
ورتالىققا جاساعان ماراتتىڭ تولىق بايانداماسىنان كەيىن ۇقك جەدەل توبى شۇعىل تۇردە كەلىپ جەتتى.
جەدەل توپ شپيون ءۇشىن ەكى پاكەت قۇجات دايىندادى. ءبىرىنشىسى – «تانىسۋشىلىق» سيپاتتاعى قۇجاتتار، ونىڭ ىشىندە رەسەيلىك ءمور باسىلعان قۇپيا ەمەس ماتەريالدار جاتتى. قۇجاتتاردى قاراعان شەتەلدىك رازى بولىپ قالدى.
ەكىنشى پاكەت قۇپيالىلىق بەلگىسى بار قۇجاتتاردان قۇرالعان سياقتى بولىپ كورىنگەنىمەن، شىن مانىندە ولاي ەمەس ەدى.
الدا جەدەل قىزمەتكەرلەردى جاۋاپتى ءسات كۇتىپ تۇردى – شپيوندى ۇستاۋ كەرەك. كەزدەسۋ ورنى رەتىندە اۋە بازاسىنىڭ قاسىنداعى ۇلكەن ەمەس ءبىر قاباتتى عيماراتتاعى 10 ادامدىق كافە تاڭداپ الىندى. شپيوندى ءدال وسى جەردە «الۋ» تۋرالى شەشىم قابىلداندى: عيمارات جابىق، كوشەگە قاراعاندا ىڭعايلى، كوشەدە اۋا رايىنىڭ قولايسىزدىعى دا اسەر ەتۋى مۇمكىن.
ۇستايتىن ۋاقىت جاقىنداپ، جاعداي كۇردەلەنە ءتۇستى. جەدەل قىزمەتكەرلەردىڭ اسىعىس تا قاۋىرت جۇرىستەرىنىڭ استارىندا ءىس-شاراعا جوسپارلى دايىندىق جاسىرىنىپ جاتتى. العاشقى ساتتەن-اق ولار ىسكە بەلسەندىلىكپەن كىرىستى. مارات ولاردى ويشا ارانىڭ ۇياسىمەن نەمەسە قۇمىرسقا يلەۋىمەن سالىستىردى، اركىم ءوز جۇمىسىن ناقتى بىلەدى جانە ءوز مىندەتتەرىن ورىندايدى.
ۇقك جەدەل قىزمەتكەرلەرى ءىس-شارانى تەحنيكالىق تۇرعىدان سۇيەمەلدەۋ ماسەلەسىنە جەتە نازار اۋداردى. كەزدەيسوق وقيعالاردان ساقتانۋ ءۇشىن كافەنىڭ ماڭايى قورشاۋعا الىندى، ال كەلۋشىلەرگە قويىلعان ۇستەلدەردە كيىمدەرىن اۋىستىرىپ كيگەن ۇقك قىزمەتكەرلەرى وتىردى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، جەدەل توپ تولىق اسكەري دايىندىقتا بولدى.
مىنە، الىستان تانىس بەينە كورىندى. اشەيىندە اسىقپاي جۇرەتىن شەتەلدىكتىڭ اياق الىسى وزگەرىپ، الدەنەدەن دامەلەنگەن ادامنىڭ جۇرىسىنە اۋىسقانداي اسىعىپ كەلە جاتتى. شەتەلدىك قاۋىپتى سەزگەن جوق: كافەدەگىلەر-اسكەريلەر بۇعان نازار اۋدارماستان، جايباراقات تاماقتانىپ وتىرعانداي بولىپ كورىندى. دەگەنمەن اۋديو-بەينەاپپاراتۋرالارى ونىڭ كەلگەنىن تىركەپ العان ەدى.
قوناعىن كۇتىپ وتىرعان بەرىك ونى قارسى بەتىنە جايعاستىردى. قىسقاشا اڭگىمە ايتقاننان كەيىن ۋادەلى پاپكانى ۇسىندى. شەتەلدىك تەمەكى شەگە وتىرىپ، قۇجاتتاردى اشا باستادى، سونىمەن قاتار ءوزىنىڭ بارلاۋ رەزيدەنتسياسىنا قۇجاتتاردى بەرەتىن ءساتىن دە ويشا قيالداپ كەتتى. كوزى جۇگىرىپ، ساۋساقتارى دىرىلدەپ قويا بەردى.
بۇل تىنىشتىقتى كەنەتتەن تاسىرلاعان دىبىس ءبولىپ كەتتى. قايدان شىعا كەلگەنى بەلگىسىز بەتپەردە تاققان، اۆتومات كەزەنگەن ۇستاۋ توبى ساۋ ەتە قالدى. قاس-قاعىم ساتتە بەتىمەن قۇلاعان شەتەلدىك كافەنىڭ سالقىن ەدەنىندە جاتتى.
شەتەلدىك كوپكە دەيىن ەسىن جيناي المادى. بولعان وقيعانى ارەڭ ەسىنە ءتۇسىردى، اۋەلگىدە تاعىلعان بارلىق ايىپتى جوققا شىعاردى، جەدەل قىزمەتكەرلەر مەن تەرگەۋشىلەردىڭ ارانداتقاندىقتارىن ايتىپ ايقايلاپ تا الدى، حالىقارالىق شۋ شىعاراتىندىعىمەن قورقىتتى.
بىراق ناقتى ايعاقتاردىڭ ىقپالىمەن شەتەلدىك ايىبىن مويىندادى، ياعني، ءوز ەلىنىڭ ارناۋلى قىزمەتىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا قيمىلداعانىن، اسكەري جويعىش ۇشاقتارعا ارنالعان تەحنيكالىق قۇجاتتاردى ساتىپ الۋ ءۇشىن قازاقستانعا ماقساتتى تۇردە كەلگەندىگىن ايتتى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا قارسى شپيوندىق جاسادى دەپ ايىپتالعان شەتەلدىك اسكەري سوتتىڭ شەشىمى بويىنشا 10 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرىلدى.
ايتا كەتەيىك، وتاندىق اسكەري قارسى بارلاۋدىڭ ەڭ العاشقى دەربەس تە ءىرى وپەراتسياسى قازىرگى كۇنگە دەيىن كاسىبيلىكتىڭ ەتالونىنا اينالىپ وتىر.
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
