(الاقانداي ەسسە)
قازاق جۇرتىن اسەرلى اۋەنگە بولەگەن ايگىلى بارد اقىن تابىل دوسىموۆتىڭ شىن اتى ءتارلانبورى دەسەدى. ءوزى دە ناعىز تارلانشا عۇمىر كەشتى. ماحامبەت اقىن جىرلاعانداي، «بورىدەيىن جول تارتىپ، جاۋىرىنىنا مۇز قاتىپ، جالاۋلى نايزا قولعا الىپ»، وت پەن سۋدىڭ ورتاسىندا ارپالىستى دا ءجۇردى.
قۇدايعا شۇكىر، تابىل دوس-جاراننان كەندە بولعان جوق. اتىراۋ مەن الماتىنىڭ اراسىندا سايراعان ءىزى قالعان سال-سەرىنىڭ سوڭىنا ەرگەن سەرىكتەرى از بولۋشى ما ەدى؟! ەجەلدەن كەلە جاتقان بۇلجىماس ءداستۇر: جىراۋلار جالعىز جورتپايدى! كومەيىنە بوزتورعاي ۇيا سالعان تابىلدىڭ دا توڭىرەگى تولى تەپسە تەمىر ۇزەتىن جىگەرلى جىگىتتەر ەدى. تۋمىسىنان ساۋىق-سايرانعا اۋەس جىگىت-جەلەڭدى ايتاسىڭ، اقىننىڭ شىن جاناشىرلارىنىڭ اراسىندا قازاقتىڭ ءبىرتۋار بويجەتكەندەرى دە بار-دى.
ءبارىمىز دە ونىڭ دوسى ەدىك. اعا-دوس... ءىنى دوس... قۇربى دوس... كۋرستاس دوس... اسكەر دوس... سازگەر دوس... اۋىلداس دوس... باۋىرلاس دوس... قاتارلاس دوس... قالامداس دوس... بىراق دوستىڭ دا دوسى بار. سونىڭ ىشىندە بيجاننىڭ ورنى بولەك ەكەنىن بارشامىز تىكەمىزدەن تىك تۇرىپ مويىندادىق. بيجان قالماعانبەتوۆ. كەلبەتى كەلىستى، كوركەم مىنەزدى جىگىت. «سابىرلى، ساليقالى، سالماقتى» دەگەن سينونيمدەردىڭ ءبارى ءبىزدىڭ بيجانعا قۇيىپ قۇيعانداي جاراسا كەتەدى. ءوزى كاسىپكەر. كاسىپكەر بولعان سوڭ، تابىسى جوعارى. بىراق نامىسى ودان دا جوعارى. ءوزى ولەڭ جازادى. الايدا بۇرقىراتىپ كەز-كەلگەن باسىلىمعا ۇسىنا بەرمەيدى. تالابى دا، تالعامى دا بيىك. جازعان جىرىن دەستەلەي دە، كەستەلەي دە بىلەدى.
ول تابىلدى كوزى تىرىسىندە-اق توبەسىنە كوتەردى. ومىردەن وتكەن سوڭ رۋحىن اسپانداتتى. اقىن دوسىنىڭ التىن قازىناسىنىڭ ءار قيقىمىنا دەيىن تىرنەكتەپ تەرىپ، جيناپ-جيناستىرىپ، جارىققا شىعارىپ كەلەدى. جىل سايىن كەمىندە ءبىر شارا ۇيىمداستىرادى. ءسويتىپ، الاتاۋدى اتىراۋعا كوشىرۋدى ارمانداعان تولاعاي تابىلدىڭ ءوزىن تاۋعا اينالدىردى. جۇلدىزىن بيىكتەن جاقتى. ءوزى مەكەندەيتىن اقتوبە مەن تابىل دوسى ماڭگىلىك ۇيقىدا جاتقان اتىراۋدىڭ اراسىن جول قىلۋدان جالىققان ەمەس.
«يساتايدىڭ بارىندا ەكى تارلان ءبورى ەدىم» دەپ كۇيزەلگەن ماحامبەت اقىن سەكىلدى تابىل ومىردەن وتكەننەن كەيىنگى بيجاننىڭ ءحالىن كورۋگە كوز، سەزىنۋگە جۇرەك كەرەك. سول ماحاڭنىڭ ولەڭىن ءوزىنىڭ وي ەلەگىنەن وتكىزىپ، «ەكى تارلان ءبورىنىڭ» ءبىرى بوپ قايعى-قاسىرەت شەگۋ بارىمىزدەن گورى ءبىزدىڭ بيجان باتىردىڭ ماڭدايىنا كوبىرەك جازىلعانى انىق. ول تابىل دوسىنىڭ رۋحىن عۇمىر بويى ۇلىقتاۋ مىندەتىن موينىنا الدى. بۇل ىسكە بار ىنتا-ىقىلاسىمەن بەرىلە كىرىستى. بارد اقىننىڭ ونسىز دا بيىك بەينەسىن اسقاقتاتا ءتۇستى. ءالى دە ورلەتە بەرمەك.
سوندىقتان، «ەكى تارلان ءبورى ەدىم...» دەگەن تولعام-تۇجىرىم بيجاننىڭ قازىرگى مۇڭلى مونولوگى عانا ەمەس، مارتەبەلى مىندەتتەمەسى دەر ەدىك. دوستىققا بەرىكتىكتىڭ، اماناتقا ادالدىقتىڭ ۇيلەسىمدى ۇلگىسى بۇل.
ءتارلانبورى – تابىلدىڭ اماناتىن ارقالاعان ءارلانبورى – بيجان بۇگىن الپىستىڭ التىن قاقپاسىن اشتى. التى قىردىڭ التىن كىلەمىنە امان-ەسەن ءارى ابىرويمەن باسقان قادامىڭىز قۇتتى بولسىن، بيجان دوس!
باۋىرجان ومارۇلى
